Msxeta-Mtianeti
Mtsxeta-Mtianeti diyarı (gürc. მცხეთა-მთიანეთის მხარე), Gürcüstanın doqquz diyarından (gürcücə: მხარე) biri. İnzibati mərkəzi Gürcüstanın qədim paytaxtı olan Mtsxeta şəhəridir. Ölkə Rusiya ilə həmsərhəddir və bir neçə gürcü tarixi bölgələrini əhatə edir: Ertso-Tianeti, Mtiuleti, Xevi, Xevsureti, Pşaviya və Daxili Kartli. Mtsxeta-Mtianetinin bir hissəsi hal-hazırda separatçı Cənubi Osetiya qüvvələrinin işğalı altındadır.
| Msxeta-Mtianeti | |
|---|---|
| oset. Мцхета-Мтианет gürc. მცხეთა-მთიანეთი | |
 | |
|
|
|
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Mtsxeta |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 1995 |
| Sahəsi |
|
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | GE-MM |
| Rəsmi sayt (gürc.) | |
.svg) |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İnzibati-ərazi bölgüsüRedaktə
Mtsxeta-Mtianeti rəsmi olaraq beş bələdiyyədən ibarətdir:
- Duşeti bələdiyyəsi
- Kazbegi bələdiyyəsi
- Mtsxeta bələdiyyəsi
- Tianeti bələdiyyəsi
- Axalqori bələdiyyəsi — hal-hazırda tanınmamış Cənubi Osetiya respublikasının işğalı altındadır.
CoğrafiyasıRedaktə
Qafqaz dağları ölkəni iki yerə bölür. Daha kiçik olan şimal hissəsində Kazbegi və qismən Duşeti bələdiyyəsi yerləşir, qalan bələdiyyələr isə cənubdadır.
TarixiRedaktə
1801-ci ildə Rusiya imperiyasının tərkibinə girməkdən əvvəl Mtsxeta-Mtianetinin ərazisi Kartli-Kaxeti çarlığının bir hissəsi olmuşdur. Çar dövründə 1840–1846 ildə Gürcüstan-İmeretiya quberniyası, sonradan isə Qutayıs və Tiflis quberniyaları arasında bölünmüşdür.
Siyasi vəziyyətiRedaktə
1990-cı illərin əvvəlində Cənubi Osetiya münaqişəsi nəticəsində Axalqori bələdiyyəsinin qərb hissəsi separatçı qüvvələr tərəfindən işğal altına düşmüşdür, lakin bələdiyyə mərkəzi faktiki olaraq Gürcüstanın nəzarəti altında idi. 2008-ci il Rusiya-Gürcüstan müharibəsi nəticəsində Axalqori bələdiyyəsi bütövlüklə işğalçı qüvvələr tərəfindən zəbt olunmuş, əhalinin 80%-inə qədər insan məcburi köçkün kimi Gürcüstanın digər bölgələrinə üz tutmuşdur.
ƏhalisiRedaktə
2002-ci ildə Mtsxeta-Mtianetidə (Gürcüstanın nəzarət etdiyi ərazidə) 125.443 nəfər yaşamışdır. 2008-ci ilin əvvəlində qiymətləndirməyə görə bu rəqəm 118.100 nəfərə, 2009-cu ildə isə (Axalqori bələdiyyəsi çıxmaqla) 97.600 nəfərə enmişdir.[1]
Mtsxeta-Mtianetinin əhalisi əksərən gürcülərdən (116.467 nəf., 92,84%), o cümlədən onların azsaylı subetnik qrupları olan pşavlar, moxevlər və xevsurlardan ibarətdir. Osetinlər (3.977 nəf., 3,17%) Kazbegi bələdiyyəsinin qərb hissəsində (Truso keçidində) və Tiflisin yaxınlığındakı Mtsxeta bələdiyyəsində yaşayırlar. Mtsxetada həmçinin nisbətən çoxsaylı azərbaycanlı (2.248 nəf., 1,79%) icması da yaşayır. Digər etnik qrupların sayı (ruslar, ermənilər və s.) min nəfəri ötmür.
Arqun vadisi
Bagineti dağından Mtsxetanın və Svetitsxoveli məbədinin mənzərəsi
Muxrani dərəsində Ksani qalası
Qudaurinin ətrafı, Qudi keçidi
"Nataxtari" pivə zavodu
Şatili kəndi
