Muxtar Aymaxanov

Qazax kosmonavtı

Muxtar Rabatoviç Aymaxanov — (qaz. Мұхтар Рабатұлы Аймаханов, 1 yanvar 1967-ci il təvəllüdlü) - Yuri Qaqarin adına Kosmonavtlar Tədqiqat İnstitutu dəstəsinin sınaq kosmonavtı.

Muxtar Aymaxanov
Muxtar Rabatoviç Aymaxanov
Ölkə  Qazaxıstan Rusiya
İxtisas qırıcı pilot, sınaq kosmonavtı
Hərbi rütbəsi
ehtiyat kapitanı
Doğum tarixi 1 yanvar 1967(1967-01-01) (57 yaş)

Milliyyətcə qazax olan Aymaxanov 2012-ci ildən — Rusiya kosmonavt korpusuna yazılmaq və kosmik uçuşlar həyata keçirə bilməsi üçün Qazaxıstan Respublikasının vətəndaşlığını dəyişdirərək Rusiya Federasiyası vətəndaşlığını qəbul edir. Kosmik uçuşlarda təcrübəsi yoxdur, kosmonavtlar korpusunun ixtisaslaşması və təkmilləşdirilməsi qrupunda təlim keçir. S. I. Vavilov adına Təbiət və Texnologiya Elmləri Tarixi İnstitutunun elmi işçisidir.

Həyatı

redaktə

SSRİ, Qazaxıstan SSR-in Qızılorda vilayətinin, Cosalı kəndində anadan olmuşdur (indiki Qazaxıstan Respublikası, Qızılgül vilayəti).[1]

Məktəbdə oxuyarkən Alma-Ata uçan klubunda uçuş təlimini keçir. 1988-ci il Çerniqov Ali Hərbi Aviasiya Məktəbini bitirib "pilot-mühəndis" ixtisasına yiyələnir.[2]

1988-ci ildən bəri SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Hava Qüvvələri sıralarında, daha sonra Qazaxıstan Respublikasının Hərbi Hava Qüvvələrində ehtiyat kapitanı olaraq xidmət etmişdir. 1993-1998-ci illərdə hərbi xidmətdən ayrıldıqdan sonra Qazaxıstan Fond Birjasında, Orta Asiya Depozit Sistemi Altın-Kazna ASC, Terminal LLP, MAAGBOL LLP-də çalışıb. 2002-ci ildə "Adilet" Ali Hüquq məktəbinin hüquqşünaslıq ixtisasını bitirib. Elə həmin il "Altın-Konsalt" LLP-nin baş direktoru olur.[1]

Kosmik təlim

redaktə

2001-ci ilin iyul ayında Qazaxıstan Respublikasında astronavt seçimlərinə qəbulu üçün Aerokosmik Komitəyə müraciətnamə təqdim etdi. 2002-ci ilin yayında, Rusiya və Qazaxıstanın birgə kosmik uçuş müqaviləsinin icrası çərçivəsində, Moskvadakı Biotibbi Problemlər İnstitutunda tibbi komissiyadan keçdi. 9 noyabr 2002-ci ildə Qazaxıstan Respublikasının kosmonavtlar korpusuna daxil edilməsi tövsiyə edildi. 17 dekabr 2002-ci il tarixində əsas tibbi komissiyadan keçdi və təlimə qəbul edildi. 29 may 2003-cü ildə, bir qrup rus kosmonavt namizədi ilə təlimlərə başladı.[2]

16 iyun 2003-cü ildən Ulduz şəhərciyindəki Yuri Qaqarin adına Kosmonavtlar Tədris Mərkəzində ümumi kosmik təlimindən keçdi.[3] 28 iyun 2005-ci ildə Tədris Mərkəzində dövlət imtahanlarını "əla" qiymətlərlə başa vurdu. 5 iyul 2005-ci ildə İdarələrarası Kvalifikasiya Komissiyasının qərarı ilə "sınaq kosmonavtı" rütbəsinə layiq görülmüşdür. Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya uçuş proqramı çərçivəsində bir qrup kosmonavt da təlimlərə davam etdi. 2007-ci ilin sonunda Tədris Mərkəzindəki təhsilini başa vurdu.[2]

2008-ci ilin noyabrında kosmonavt A. A. Aimbetovla birlikdə 2009-cu ilin payızında kosmik uçuşun əsas heyət üzvlüyünə namizəd göstərildi. Bununla birlikdə, 2009-cu ilin aprelində Rusiya Federal Kosmik Agentliyi rəhbərliyinə KazCosmos rəhbərindən "maliyyə məsələlərində hökumətin qərarı ilə qazax kosmonavtını uçuşdan uzaqlaşdırdıqlarını" bildirən rəsmi məktub gəldi. Uçuşun maliyyə xərclərinin 26 milyon dollar olduğu təxmin edilirdi.[4] Rusiya Federal Kosmik Agentliyi rəhbərliyinin Rusiya vətəndaşlığını qəbulu tövsiyə üzrə, Rusiya kosmonavt korpusuna yazılmaq istəyi ilə müraciət təqdim etdi. 2009-cu ildən etibarən Aymaxanov S. I. Vavilov adına Təbiət Elmləri və Texnologiyaları Tarixi İnstitutunun elmi işçisidir. 2010-cu ildə Rusiya Federasiyası Prezidenti yanında Rusiya Dövlət İdarəçilik Akademiyasını fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.

2012-ci ildə Aymaxanov Rusiya vətəndaşlığını aldı. 26 sentyabr 2012-ci il tarixində Dövlət Tibbi Komissiyasına xüsusi hazırlığa hazırlıq üçün müraciət etdi. 27 yanvar 2014-cü il tarixində Roskosmos İdarələrarası Komissiyasının qərarı ilə kosmonavtlara namizəd vəzifəsi üçün Yuri Qaqarin adına Kosmonavtlar Tədris Mərkəzinə kosmonavtlar korpusuna qəbul edilməsi tövsiyə olundu. 13 avqust 2014-cü ildə Tədris Mərkəzinin ixtisaslaşma və inkişaf qrupunun kosmonavt dəstəsinin sınaq kosmonavtı vəzifəsinə təyin edildi.[5]

19-28 oktyabr 2014-cü il tarixləri arasında Krasnodarın Tuapse bölgəsində, dağlıq ərazidə təcili eniş vəziyyətində heyət üzvlərinin hərəkətləri ilə bağlı təlimlərdə iştirak etdi.[6]

İqtisad elmləri üzrə fəlsəfə doktorluğu alimlik dərəcəsi üçün dissertasiyası üzərində çalışır.[2]

Ailəsi

redaktə

Evlidir. Həyat yoldaşı Elmira tibb elmləri namizədidir, Qazaxıstan Milli Tibb Universitetinin müəllimidir. İsatay adlı oğlu (2000-ci il təvəllüdlü), Əminə adlı bir qızı (2004-cü il təvəllüdlü) var.[2]

İstinadlar

redaktə
  1. 1 2 "Аймаханов Мухтар Рабатович. Биография". Сайт ЦПК им. Ю. А. Гагарина. 2015-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-18.
  2. 1 2 3 4 5 "Аймаханов Мухтар Рабатович. Биография". Сайт «Космическая энциклопедия». 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-18.
  3. Егоров В. "Мухтар и Айдын. Казахстанские «орлята» в Центре подготовки космонавтов им. Ю. Гагарина". ЦентрАзия. 2004-09-10. 2015-09-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-08-14.
  4. Матхаликова Г. Айдын Аимбетов: нам нужно строить колонии на других планетах // Экспресс-К (Ленинская смена) (Газета). № 64 (17664). Астана. 12 апреля 2013. 2013-09-09 tarixində arxivləşdirilib.
  5. "Космонавт-испытатель Роскосмоса Мухтар Аймаханов проходит подготовку в составе группы специализации и совершенствования". 2021-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-04.
  6. "Космонавты-испытатели Роскосмоса пройдут тренировки по «выживанию» в гористой местности". 2018-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-04.

Xarici keçidlər

redaktə