Nizami itburnusu

Nizami itburnusu (lat. Rosa nisami) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇tburnu cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Təhlükəli həddə yaxın olanlar" kateqoriyasına aiddir – NT. Azərbaycanın nadir, prioritet endemik növüdür. Regional IUCN Statusu: NT.

Nizami itburnusu
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Fabids Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Qızılgülkimilər Triba: Roseae Cins: İtburnu Növ: Nizami itburnusu
Beynəlxalq elmi adı
Rosa nisami Sosn., 1944
Şəklin VikiAnbarda axtarışı

Qısa morfoloji təsviri

Təbiətdə 110-190 sm hündürlükdə olan koldur. Tikanları bir formadadır və qaidə hissəsi genişdir. Yarpaqları tərs yumurtavarı və ya neştərşəkillidir. Yarpaqcıqlarının uzunluğu 3,5 sm-ə qə-dər, eni isə 2,5 sm-ə qədər ola bilir. Çiçək olan budaqlarda yarpaqlar uzunsov lansetşəkilli olub, enliləşmişdir. Bəzən bu yarpaqlar qulaqcıqlara malik olur. Çiçəkləri tək-tək, bəzən bir neçəsi bir yerdə toplanmışdır. Meyvəsi uzunsov olub 2-2,5 sm uzunluqda, 1,2-1,5 sm enində ola bilir, qırmızı rəngdədir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

İyul-avqust aylarında çiçək açır və meyvə verir. Orta dağ qurşağında, dağ meşələrində bitir. Xalq təbabətində istifadə olunur.

Azərbaycanda yayılması

Lerik və Daşkəsən rayonları ərazisində təbii halda rast gəlinir. Kiçik Qafqazın şimal hissəsi (Göygöl rayonu — Yaldaşdağ; Gədəbəy rayonu), Naxçıvanın dağlıq hissəsi (Kükü, Biçənək kəndləri), Diabar (Kalaxan kəndi).

Bitdiyi yer

Orta dağ qurşaqlarının quru yamaclarında, meşə kənarlarında, kolluqlarda yayılmışdır.

Təbii ehtiyatı

Azərbaycanda dar bir arealda yayılmışdır.

Sayı və tendensiyası

Populyasiyanın təbii ehtiyatı azalır. Əhali tərəfindən həddindən artıq toplanılması azalma tendensiyasını artırır.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Meyvələrin intensiv toplanması və iqlim.