Nordman apollonu

Nordman apollonu (lat. Parnassius nordmanni) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin pulcuqluqanadlılar dəstəsinin yelkənqanadlılar fəsiləsinin parnassius cinsinə aid heyvan növü. Qafqazın yüksək dağ endemikidir.

Nordman apollonu
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Ranqsız: İlkağızlılar Tipüstü: Tüləyənlər Ranqsız: Panarthropoda Ranqsız: Tactopoda Tip: Buğumayaqlılar Klad: Pancrustacea Yarımtip: Altıayaqlılar Sinif: Həşəratlar Ranqsız: Dicondylia Yarımsinif: Qanadlılar Budaq: Metapterygota İnfrasinif: Yeniqanadlılar Ranqsız: Eumetabola Ranqsız: Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratlar Dəstəüstü: Panorpida Ranqsız: Amphiesmenoptera Dəstə: Pulcuqluqanadlılar Yarımdəstə: Xortumcuqlular Klad: Coelolepida Klad: Myoglossata Klad: Neolepidoptera İnfradəstə: Heteroneura Klad: Eulepidoptera Klad: Ditrysia Klad: Apoditrysia Klad: Obtectomera Fəsiləüstü: Papilionoidea Fəsilə: Yelkənqanadlılar Yarımfəsilə: Parnassiinae Triba: Parnassiini Cins: Parnassius Növ: Nordman apollonu
Beynəlxalq elmi adı
Parnassius nordmanni
Şəkil axtarışı NCBI   212383 EOL   131937

Qısa təsviri

Qanadları açıq halda 70-94 mm-dir. Bədəninin üzəri qara, yanlardan isə iki cərgə qırmızı ləkə keçir. Qanadları ağ, bəzən isə krem rəngində olub, zirvədə şəffafdır. Onların xarici kənarı boyu ağ ləkəli, enli boz zolaq keçir. Üst qanadlar üzərində 5 qara ləkə, alt qanadlar üzərində isə qara haşiyəli 5 qırmızı ləkə vardır. Qırmızı və qara ləkələrin yeri çox dəyişkəndir. Alt qanadlar dairəvidir. Yenicə pupdan çıxmış kəpənəklərdə qanadlar əvvəlcə sarımtıl olur. Bədən nəzərəçarpacaq dərəcədə tüklüdür. Bığcıqları qara toppuzludur.

Yayıldığı yer

Böyük Qafqazın alp yüksəklikləri (Şahdağ massivi, Bazardüzü, Babadağ, Quton), dəniz səviyyəsindən 3000 m və daha yuxarı.Cənubi və Orta Avropa, keçmiş SSRİ-nin Avropa hissəsinin cənubu, Qafqaz, Orta Asiya, Qazaxıstan, Qərbi, Cənubu və Şərqi Sibir. Azərbaycanda Kiçik və Böyük Qafqazın dağ və dağətəyində (Göygöl, Dərələyəz, Zəngəzur dağ silsiləsinin cənub yamaclarında, Əsgəran rayonunun Topxana meşəsinin kənarlarında və Zaqatala Dövlət Təbiət Qoruğunun subalp zonasında) rast gəlinir.

Yaşadığı yer

Daşlı və müxtəlif otlu alp yamacları, yüksək dağlıq otlaqları — yaylaqlar.

Sayı

Olduqca azsaylı növdür.

Ekologiyası

Kəpənəklər avqustda uçuşur, bu vaxtda da yumurta qoyulur. Tırtıllar Corydalis cinsindən olan bitkilərin yarpaqları ilə avqust-sentyabrda qidalanır, sonradan qışlamaya gedib, gələn ilin may-iyun aylarında inkişafını başa vurur. Puplaşma daşların altında, qaya çatlarında və s. sığınacaqlarda olur. İldə bir nəsil verir. Kəpənəklər və tırtıllar cücüyeyən quşlar və sürünənlər üçün yeməli deyil.

Sayının dəyişilmə səbəbləri

Kəpənəklərin tutulması, yüksək dağ otlaqlarında, yaylaqlarda davarın otarılması kəpənəkləri yemdən — nektarlı otlardan məhrum edir.

Zəruri qorunma tədbirləri

Kəpənəklərin tutulmasını qadağan etmək, heyvan otarılmayan sahələr təşkil etmək lazımdır.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Növün yayıldığı təbii biotopların məhv edilməsi. Bu biotopların mal-qara tapdağına, şumlanaraq əkin sahələrinə çevrilməsi, ot örtüyünün müntəzəm olaraq biçilməsi. Kəpənəklərin yaşadığı ərazilərin insanların yaşayış məskənlərinə çevrilməsi. Bu növ zəif miqrasiya qabiliyyətinə malik olduğundan onun bu və ya digər yaşayış yerlərində yox olması çox zaman geri dönməz bir prosesə çevrilir. Bəzi alimlərin fikrincə Avropanın düzən ərazilərində apollonun yox olması qlobal istiləşmə ilə də əlaqədardır. Son zamanlar müşahidə edilən isti qış fəsilləri apollonun tırtıllarının vaxtından əvvəl qışlamadan çıxmasına səbəb olur. Bu isə onların zəifləməsinə və məhvinə gətirib çıxarır. Apollonun həvəskar kolleksiyaçılar tərəfindən kütləvi surətdə tutulması da onun populyasiyasına mənfi təsir göstərir.