Noyenqamme həbs düşərgəsi

Noyenqam həbs düşərgəsi (alm. Konzentrationslager Neuengamme‎) - Üçüncü Reyx tərəfindən İkinci dünya müharibəsi dövründə Almaniyanın Hamburq şəhərində yaradılmış, 1938 - 1945-ci illərdə fəaliyyət göstərmiş Nasist həbs düşərgəsi. İkinci dünya müharibəsinin sonuna kimi düşərgədə 106 min nəfər şəxsin yarısı ölmüşdür.[1] Britaniya ordusunun işğalı nəticəsində isə SS qoşununun saxlanılma mərkəzi kimi istifadə olunmuşdur. Həmin ərazi hal-hazırda muzey kimi fəaliyyət göstərir.

Noyenqam həbs düşərgəsində "Der sterbende Häftling" (ölmüş məhbus) adlı Francis Salmonun yaratdığı heykəl.

İşgəncələr

redaktə

Düşərgədə məhbuslardan, əsasən, alman ordusuna məxsus silahların daşınmasında istifadə olunurdu. Onlar çətin mövqelərdəki ağır işlərə göndərilib istismar olunmuşdur. Mənbələrə görə 50 min insan bunlara dözməyərək həlak olmuşdur. Qadınlar isə bina və kanalların tikintisində zorla işlədirlirdi.

Qurbanlar

redaktə

Təxmini, 28 millətdən olan nümayəndələr, həmçinin yerli yəhudi məhbuslar saxlanılırdı. Bu siyahıya kommunistləri, homoseksualları, qaraçıları və s. əlavə etmək olar. 20 min şəxsin adı memorialda əks olunmuşdur.

Məhkumların sayı

redaktə
Ölkə Kişilər Qadınlar Cəmi
SSRİ 28,450 5,900 34,350
Polşa 13,000 3,900 16,900
Fransa 11,000 500 11,500
Almaniya 8,800 400 9,200
Hollandiya 6,650 300 6,950
Belçika 4,500 300 4,800
Danimarka 4,800 - 4,800
Macarıstan 1,400 1,200 2,600
Norveç 2,200 - 2,200
Yuqoslaviya 1,400 100 1,500
Çexoslovakiya 800 580 1,380
Yunanıstan 1,250 - 1,250
İtaliya 850 - 850
İspaniya 750 - 750
Avstriya 300 20 320
Lüksenburq 50 - 50
İslandiya 1 - 1
digər ölkələr 1,300 300 1,600
Ümumi 87,500 13,500 101,000
qeyri-rəsmi - - 5,000
Qlobal miqyas - - 106,000
Deportasiyada ölənlər - - 55,000

13 dekabr 1938-ci ildə artıq Noyenqamın tikintisi başa çatmışdı və Zaksenhauzen həbs düşərgəsidən 100 məhbus gətirilmişdi.

Aprel 1940-cı ildə SSHamburq şəhəri Almaniyada fəaliyyət göstərən kərpic zavodu ilə müqavilə imzaladı. Bunun nəticəsində düşərgə genişləndi və müstəqil fəaliyyət göstərdi.

Şahidlərin sözlərinə görə həmin il 200 SSRİ əsgəri xüsusi qaz kameralarında öldürülmüşdür. Artıq Hamburqda ölənləri yandırmaq üçün krematoriya tikilmişdir.

 
Noyenqam abidəsi


Noyabr ayında düşərgəyə artıq ilk qadınlar gətirildi.

1944-cı ilin yayında Auşvits həbs düşərgəsindən onlarla qadın məhbus Noyenqama köçürüldü.Həmin ilin sonuna kimi düşərgədəki ümumi məhbus sayı 49 min idi.

15 mart 1945-ci ildə düşərgəyə Skandinaviyadan əsirlər gətirildi.Müharibənin son günlərində məhbuslar Almaniyanın işğal olunmamış bölgələrinə köçürülürdü. 2 may 1945-ci ildə sağ qalanlar Noyenqamı tərk etdi.

Müharibədən sonra

redaktə

Müharibənin ardınca düşərgə Britaniya qüvvələrinin nəzarətinə keçərək SS hərbi qulluqçularının və Nasist rəsmilərinin məhkəməyə qədər saxlanıldığı yer idi.

İstinadlar

redaktə
  1. Verzeichnis der Konzentrationslager und ihrer Außenkommandos gemäß § 42 Abs. 2 BEG, Bundesministerium der Justiz, 2009-04-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2012-11-03

Xarici keçidlər

redaktə

Həmçinin bax

redaktə