Nyobo kotoba

Nyobo kotoba (女房言葉, hərf. "saray xanımı sözləri") – Muromaçi dövründə yapon saray xanımları tərəfindən yaradılmış, daha sonra isə Yaponiyada qadın dilinin bir hissəsinə çevrilmiş sözlər. Muromaçi dövrünün saray xanımları öz aralarında söhbət edərkən evfemist zəriflik məqsədilə yemək, paltar və əşyalar üçün olan sözləri bir qədər dəyişdirərək bu sözləri yaratmışdırlar.

"Oniqiri" sözü nyobo kotobaya bir nümunədir.

Müasir yapon dilində 1000-ə yaxın nyobo kotoba var. Bəziləri müasir qadın dilinin, bəziləri həm kişilər, həm də qadınlar tərəfindən istifadə olunan standart yapon dilinin sözlərinə çevrilmişdir.

Tarixi

1420-ci ilə qədər saray xanımlarının yeməklər və ləvazimatlar üçün işlətdikləri sözlər kifayət qədər populyar olmuş, dövrün adətlərini və etika qaydalarını əhatə edən "Ama no mokuzu" sənədinə daxil edilmişdir. "Fumoci" (daban balığı), "kukon" (sake), "şiromono" (duz) kimi sözlər sənədin tərtibçisi Emyuon Nobumori tərəfindən belə sözlərə nümunə kimi göstərilmişdir.

Bu sözlərə "nyobo kotoba" kimi xitab edilməsinə ilk dəfə "Ocoro onna no koto" (1449–1473) əsərində təsadüf olunur. Adları, davranışları, paltarları, eləcə də, Muromoçi saray xanımlarının lüğətini qeydə alan bu sənədlə 126 nyobo kotoba sıralanmış, saray xanımları tərəfindən geniş istifadə olunan və nyobo kotobanın əsas xüsusiyyəti olan "o-" prefiksi barədə fikirlər qeyd olunmuşdur. Saray hadisələrini qeyd edən "Oyudono no Ue no nikki" gündəliyi saray xanımlarının istifadə etdiyi sözləri təsvir etmişdir.

Edo dövründən etibarən nyobo kotoba sadəcə saray xanımlarının deyil, saraydan xaricdə yaşayan yüksək rütbəli qadınlar tərəfindən istifadə olunmağa başlamışdır. Bu dövrdə nyobo kotoba yuxarı sinifdən olan qadınların mədəni təhsilinin ayrılmaz hissəsi olmuşdur. Edoda yaşayan şoqunluq ailələri qadınlarına nyobo kotoba öyrətmək üçün Kiotoda yaşayan saray xanımlarını dəvət edirdilər. Tədricən bu sözlər bütün siniflərdən olan qadınlar tərəfindən geniş istifadə olunmağa başlamış, bəzi sözlər orijinal sözləri sıxışdırmışdır.

Sözlər

Nyobo kotoboların çoxu mövcud sözü kökünə hörmət bildirən "o-" prefiksi və ya "-moci" suffiksi əlavə olunaraq yaradılmışdır. Məsələn, "osatsu" (batat) sözü "satsumaymo" sözündən və "şamoci" (böyük taxta qaşıq) sözü "şakuşi" sözündən bu formada yaranmışdır. Müasir yapon dilində hörmət bildirən "o-", "qo-", "mi-" və "-moci" hissəciklərinin tez-tez istifadəsi nyobo kotoba ilə əlaqələndirilir. Bəzi sözlər obyektin xüsusiyyətlərindən yaranmışdır. Məsələn, suyu bildirmək üçün istifadə olunan "ohiya" və ya "otsumeta" sözləri "soyuq nəsə" mənasını verir.

Müasir yapon dilində nyobo kotobaların bəziləri sadəcə qadınlar tərəfindən istifadə olunsa da, "omusubi" (düyü küftəsi) və "sumoci" (suşi) kimi sözlər standart yapon dilində geniş istifadə olunur.

Ədəbiyyat

• Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). VI cild (Niju–Saka). Tokio: Kodansha. 1983. səh. 45. ISBN 0-87011-626-6. İstifadə tarixi: 4 iyun 2024.
• Frédéric, Louis. Japan Encyclopedia (ingiliscə). Harvard University Press. 2002. səh. 730. ISBN 9780674017535. İstifadə tarixi: 4 iyun 2024.