Oliver Kromvel

Oliver Kromvel
	Oliver Cromwell
	Oliver Kromvelin Samuel Cooper tərəfindən çəkilmiş portreti.
İngiltərənin, Şotlandiyanın və İrlandiyanın 1-ci Lord-Protektoru
	1653 16 dekabr — 1658 3 sentyabr
Sələfi	Karl I (İngiltərə) ; Karl II (Şotlandiya)
Xələfi	Riçard Kromvel
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	25 aprel 1599
Doğum yeri	Huntingdon[d], Cambridgeshire[d], Cambridgeshire[d], İngiltərə;
Vəfat tarixi	3 sentyabr 1658 (59 yaşında)
Vəfat yeri	İngiltərə, London
Dəfn yeri	Vestminster abbatlığı;
Sülalə	Kromvel
Atası	Robert Kromvel
Anası	Elizabet Styuart
Həyat yoldaşı	Elizabet Burşir
Uşaqları	Robert Kromvel; Bridcit Kromvel; Riçard Kromvel; Henri Kromvel; Elizabet Kromvel; Mariya Kromvel; Frensis Kromvel
Hərbi xidmət
Rütbəsi	polkovnik
Döyüşlər	İngiltərə burjua inqilabı; Neysbi döyüşü;
Tanınır	İlk Lord-Protektor
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Oliver Kromvel (ing. Oliver Cromwell; 25 aprel [5 may] 1599^[3]^[2]^[…], Huntingdon^[d], Cambridgeshire^[d]^[1]^[2]^[3] – 3 [13] sentyabr 1658^[3]^[5]^[…], Vestminster^[d], Böyük London və ya Uaythol, Commonwealth of England^[d]^[6]^[7]^[3]) — İngiltərə burjua inqilabının başçısı. 1643-1650-ci illərdə Parlament ordusunun general-leytenantı. 1650-1653-ci illərdə Lord-General, 1653-1658-ci illərdə İngiltərənin, İrlandiyanın və Şotlandiyanın Lord-Protektoru. 3 sentyabr 1658-ci ildə malyariyadan və ya zəhərlənmədən həlak olub. Ölümündən sonra qəbirindən çıxarılaraq asılıb daha sonra isə şaqqalanıb (İngiltərədə vətən xainləri üçün nəzərdə tutulmuş cəza).

BioqrafiyaRedaktə

Oliver Kromvel 1599-cı ildə Kembricdə mülkədar Puritan ailəsində doğulub. Xatinqdondakı məktəbdə təhsil alır, 1616-1617-ci illərdə Sidney Sasseksa kollecində təhsilin davam etdirir.

Vətəndaş müharibəsindən qabağ Oliver Kromvel adi Skvayr-Mülkədar idi. Hüquq fakultəsini tərk edəndən sonra Mülkədar qızı ilə evlənməyə məcbur oldu.

Hərbi karyeraRedaktə

Oliver Kromvel Kral Karl I-nin cəsədinin üstündə

Vətəndaş müharibəsinin başlanğıcında Kromvel 60 atlıdan ibarət dəstənin kapitanı idi.

Kromvelin sərkərdəlik bacarığı Marston-Mur döyüşündə (1644) bəlli oldu. Kromverlin ordusu dalbadal kralın tərəfdaşları üzərində qələbələr qazanırdı. Kromvelin ordusu Karl I-nin ordusu üzərində qələbə qazanaraq Vətəndaş müharibəsini bitirir.

Oliver Kromvel lazimi hüquqlar qazanandan sonra parlamentin yuxarı palatasını ləğv edir və dostları hərbi-protestantlardan ibarət yeni heyət yaradır.

Oliver Kromvel hakimiyyətə gələndən sonra yeni qanunlar qəbul edir:

Orduda duellərə qadağa qoyulur.
Vətəndaş nikahlarının hüquqi statusu.
Bütün kral əmlakı dövlətin xəzinəsinə köçürülür.

Kromvel Generalissimus titulu alır daha sonra isə hakimiyyəti tam olaraq əlinə keçirəndən sonra yeni titul (Lord-Protektor) alır.

Kromvel və onun ordusu azadlığ uğrunda qanlı döyüşlərdən keçərək hakimiyyəti əlinə alandan sonra azadlığın yerinə diktatura yaradır. Kromvel güc istifadə edərək İrlandiyada və Şotlandiyada üsyanı dayandırır. 3 sentyabr 1650-ci ildə Danbara döyüşündə Kromvelin ordusundan sayca iki dəfə böyük olan Şotlandiya ordusu Kromvelə məğlub olur. Daha sonra isə ölkəni 12 qubernatorluğa bölür.

ÖlümüRedaktə

Oliver Kromvel 3 sentyabr 1658-ci ildə ölür. Kromvelin ölümündən sonra yeni Lord Protektor onun böyük oğlu Riçard Kromvel olur. Riçard Kromvelin hakimiyyəti zamanında ölkədə xaos yaranır və Zadəganlar Riçard Kromvelin yerinə taca Karl I-nin oğlu Karl II-ni otuzdururlar bundan sonra isə Oliver Kromvelin cəsədi qəbrindən çıxarılır, asılır və şaqqalanır (İngiltərədə vətən xainləri üçün nəzərdə tutulmuş cəza)

MənbəRedaktə

[3]

[2]

[1]

[5]

[6]

[7]