Oliver Kromvel
Oliver Kromvel (ing. Oliver Cromwell; 25 aprel [5 may] 1599[3][2][…], Huntingdon[d], Cambridgeshire[d][1][2][3] – 3 [13] sentyabr 1658[3][5][…], Vestminster[d], Böyük London və ya Uaythol, Commonwealth of England[d][6][7][3]) — İngiltərə burjua inqilabının başçısı. 1643-1650-ci illərdə Parlament ordusunun general-leytenantı. 1650-1653-ci illərdə Lord-General, 1653-1658-ci illərdə İngiltərənin, İrlandiyanın və Şotlandiyanın Lord-Protektoru. 3 sentyabr 1658-ci ildə malyariyadan və ya zəhərlənmədən həlak olub. Ölümündən sonra qəbirindən çıxarılaraq asılıb daha sonra isə şaqqalanıb (İngiltərədə vətən xainləri üçün nəzərdə tutulmuş cəza).
| Oliver Kromvel | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Oliver Cromwell | |||||
 Oliver Kromvelin Samuel Cooper tərəfindən çəkilmiş portreti. | |||||
|
|||||
| Sələfi | Karl I (İngiltərə) Karl II (Şotlandiya) |
||||
| Xələfi | Riçard Kromvel | ||||
| Şəxsi məlumatlar | |||||
| Partiya | |||||
| Doğum tarixi | 25 aprel 1599 | ||||
| Doğum yeri | |||||
| Vəfat tarixi | 3 sentyabr 1658 (59 yaşında) | ||||
| Vəfat yeri | İngiltərə, London | ||||
| Vəfat səbəbi | malyariya | ||||
| Dəfn yeri | |||||
| Sülalə | Kromvel | ||||
| Atası | Robert Kromvel | ||||
| Anası | Elizabet Styuart | ||||
| Həyat yoldaşı | Elizabet Burşir | ||||
| Uşağı |
Robert Kromvel Bridcit Kromvel Riçard Kromvel Henri Kromvel Elizabet Kromvel Mariya Kromvel Frensis Kromvel |
||||
| Hərbi xidmət | |||||
| Rütbəsi | polkovnik | ||||
| Döyüşlər | |||||
| Elmi fəaliyyəti | |||||
| Elm sahəsi | kənd təsərrüfatı | ||||
| Tanınır | İlk Lord-Protektor | ||||
|
|
|||||
 |
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
BioqrafiyaRedaktə
Oliver Kromvel 1599-cı ildə Kembricdə mülkədar Puritan ailəsində doğulub. Xatinqdondakı məktəbdə təhsil alır, 1616-1617-ci illərdə Sidney Sasseksa kollecində təhsilin davam etdirir.
Vətəndaş müharibəsindən qabağ Oliver Kromvel adi Skvayr-Mülkədar idi. Hüquq fakultəsini tərk edəndən sonra Mülkədar qızı ilə evlənməyə məcbur oldu.
Hərbi karyeraRedaktə
Vətəndaş müharibəsinin başlanğıcında Kromvel 60 atlıdan ibarət dəstənin kapitanı idi.
Kromvelin sərkərdəlik bacarığı Marston-Mur döyüşündə (1644) bəlli oldu. Kromverlin ordusu dalbadal kralın tərəfdaşları üzərində qələbələr qazanırdı. Kromvelin ordusu Karl I-nin ordusu üzərində qələbə qazanaraq Vətəndaş müharibəsini bitirir.
Oliver Kromvel lazimi hüquqlar qazanandan sonra parlamentin yuxarı palatasını ləğv edir və dostları hərbi-protestantlardan ibarət yeni heyət yaradır.
Oliver Kromvel hakimiyyətə gələndən sonra yeni qanunlar qəbul edir:
- Orduda duellərə qadağa qoyulur.
- Vətəndaş nikahlarının hüquqi statusu.
- Bütün kral əmlakı dövlətin xəzinəsinə köçürülür.
Kromvel Generalissimus titulu alır daha sonra isə hakimiyyəti tam olaraq əlinə keçirəndən sonra yeni titul (Lord-Protektor) alır.
Kromvel və onun ordusu azadlığ uğrunda qanlı döyüşlərdən keçərək hakimiyyəti əlinə alandan sonra azadlığın yerinə diktatura yaradır. Kromvel güc istifadə edərək İrlandiyada və Şotlandiyada üsyanı dayandırır. 3 sentyabr 1650-ci ildə Danbara döyüşündə Kromvelin ordusundan sayca iki dəfə böyük olan Şotlandiya ordusu Kromvelə məğlub olur. Daha sonra isə ölkəni 12 qubernatorluğa bölür.
ÖlümüRedaktə
Oliver Kromvel 3 sentyabr 1658-ci ildə ölür. Kromvelin ölümündən sonra yeni Lord Protektor onun böyük oğlu Riçard Kromvel olur. Riçard Kromvelin hakimiyyəti zamanında ölkədə xaos yaranır və Zadəganlar Riçard Kromvelin yerinə taca Karl I-nin oğlu Karl II-ni otuzdururlar bundan sonra isə Oliver Kromvelin cəsədi qəbrindən çıxarılır, asılır və şaqqalanır (İngiltərədə vətən xainləri üçün nəzərdə tutulmuş cəza)
MənbəRedaktə
- Т. А. Pavlova "Kromvel"
- Volskiy St. Kromvel — 1934 il — 304 səhifə
- Barq М. А. Kromvel və onun zamanı