Omanın əhalisi

Tarixi

VII əsrin sonlarında omanlılar Şərqi Afrikaya daxil olaraq yerli əhalinin formalaşmasına da müəyyən dərəcədə təsir etmişlər. Omanın qul tacirləri uzun əsrlər boyu Ərəbistan yarımadasının müxtəlif bölgələrinə Afrikadan gətirdikləri qulları satmaqla məşğul olmuşdur. Qədim adət və ənənələrinə sadiq qalan Oman əhalisi iki qrupa: «ərəb ariba» (yerli ərəblər) və «musta ariba» (qarışıq ərəblər) bölünür. Omanın dəniz sahillərində məskunlaşan ərəblərin Afrika zənci qulları ilə qarışığından mulatlar törəmişdir. Ona görə omanlıların bir qisminin xarici görünüşlərində qara rəngli çalarlar üstünlük təşkil edir. Bununla belə ölkənin daxili bölgələrində yaşayan tayfalar avropoid irqini qoruyub saxlamışlar.

Omanlılar arasında tarixdə məskunlaşmış şəxsiyyətlər də az olmayıb. Dənizçi Sindbadın omanlı olması hamıya məlumdur. Məşhur səyyah Vasqo da Qamanın gəmilərinin Hindistana Omanlı bosman Əhməd ben Məcid aparmışdı. XVII yüzillikdə omanlı səyyah və dənizçi Əbu Übeydə ben Abdulla ben Qasim yelkənli gəmidə ilk dəfə dünya səyahətinə çıxmışlar.

Əhalinin məskunlaşması

2005-ci ilin məlumatlarına əsasən Oman əhalisinin sayı 3 mln. nəfəri ötmüşdür. Bu göstəriciyə görə dünyada 135-ci yeri tutur. Oman illik təbii artımı böyük olan ölkələrdən biridir. Ötən əsrin 90-cı illərində əhalinin illik artım tempi 3,7 faizə bərabər idi. Hazırda bu rəqəm 3 faizə enmişdir. Əhalinin təqribən 1/3-i iki şəhərdə-paytaxt Məsqət və liman şəhəri Mətrahda məskunlaşıb. XXI yüzilliyin əvvəlləri üçün hər 1000 nəfərə anadan olanların sayı 42, ölənlərin sayı isə 12 nəfərdir. Körpələr və uşaqlar arasında ölüm halları çoxdur. Gözlənilən uzunömürlülük 75 ildir (kişilər üçün 71, qadınlar üçün 73 yaş).

Əhalinin təqribən 80 faizi ərəb, qalanları isə Pakistan və Hindistandan gələn müsəlmanlardır. Bu yerlərə gəlib çıxmış Yəmən ərəbləri (yəmənilər) ölkənin şimalında, Səudiyyə Ərəbistanı məlikliyinin Nəcd əyalətindən gələn ərəb tayfaları (nizarilər) isə cənubda məskunlaşmışlar.

Şəhərlərdə qadınlar ictimai həyatda kişilərlə bərabər çalışırlar. Oman əhalisinin təqribən 55 faizi şəhərlərdə, qalanları isə kənd yerlərində məskunlaşmışdır.

Dövlət dili

Omanda rəsmi dövlət dili ərəb dilidir. İngilis, bəluc, urdu və hindi dilləri də geniş yayılmışdır. Şəhərlərdə ingilis dili də çox işlədilir.

Din

Dövlət dini İslamın təriqətlərindən olan ibadilikdir. Bu təriqətin meydana gəlməsi VII əsrin ortalarına təsadüf edir. Həmin dövrdə müsəlman siyasi təşkilatları yaranır. Bu təşkilatlar VIII əsrin ortalarında Omanda öz imamlığını yaradırlar. İbadi tərəfdarları özlərini «həqiqi müsəlman» və ya «məsləkinə görə canını fəda edən» adlandırırlar. Ölkə sultanı ibadilərin başçısı sayılan imamdır. Əhalinin böyük bir hissəsi sünnü, farslar, pakistanlılar və hindlilər isə şiə müsəlmanlardır. Şiə icması sayca az olsa da nüfuzludur. Onlar Əl-Bəttin düzənliyində daha çox məskunlaşmışlar.

Əhalinin təhsil səviyyəsi

Yaşlı əhalinin 76 faizi savadlıdır. Təhsilin bütün növləri pulsuzdur. Ali təhsil verən məktəblərdən ən nüfuzlusu 1985-ci ildə Məsqətdə təsis olunan Sultan Kabus Universitetidir. 3 min nəfərdən çox tələbə xaricdə təhsil alır. Omanda 1972-ci ildən təhsil pulsuzdur və hər iki cinsdən (kişilər və qadınlar) olanlar üçün eyni şərait yaradılmışdır. Son 30 ildə ölkədə 300 ibtidai məktəb açılmışdır. Humanitar, tibb, təbiət elmləri, kənd təsərrüfatı, texnika, iqtisadiyyat və pedaqoji ixtisaslar üzrə kolleclərdə tələbə hazırlığı aparılır.

Mənbə

• Francis Owtram. A Modern History of Oman: Formation of the State Since 1920. London, I. B. Tauris, 2004.
• Густерин П. В. Города Арабского Востока. — М.: Восток—Запад, 2007. — 352 с. — (Энциклопедический справочник). — 2000 экз. — ISBN 978-5-478-00729-4..
• Д. Осипов. Путеводитель по Оману. — (Серия «Иди за мной!») — М.: ИОИ, В. Секачёв, 2006.
• Mandana E. Limbert. In the Time of Oil: Piety, Memory, and Social Life in an Omani Town. Palo Alto, Stanford UP, 2010.