Orta Açaluk
Orta Açaluk (inquş Юкъера-Ачалкхе, Боьтамарзи-Юрт[2], çeç. Юккъера Ачалкхе[3]) - İnquşetiya Respublikasının Malqobek rayonunda yerləşən kənd.
| Orta Açaluk | |
|---|---|
| 43°22′11″ şm. e. 44°44′01″ ş. u. | |
| Ölkə | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 386337 |
.svg)
Coğrafiyası redaktə
Kənd rayon mərkəzindən 28 km cənub-şərqdə - Malqobek şəhərindən və Maqas şəhərindən 30 km şimal-qərbdə (yol boyu məsafədə)[4], Açaluk çayının dağlıq vadisində yerləşir. Çay kəndin qərbindən başlayır, Yuxarı Açaluk kəndindən keçir, sonra şimal-şərqə, Orta Açaluk kəndinə, oradan isə Aşağı Açaluk kəndinə istiqamətlənir, Sunja silsiləsindən keçərək Alxançurt vadisinə tökülür. Orta Açaluk kəndindən bir az şimalda, bu çayın sağ qolu olan Mavi Daş adlı kiçik bir çay axır. Kəndin şərqində, Sunjenski silsiləsinin yamacında Alxançurt kanalı çəkilmişdir.
Orta Açaluk kəndinin yerləşdiyi Sunja silsiləsinin qərbdən şərqə doğru hündürlüyü azalır. Kəndin şimal-qərbində Babalo zirvəsi (818.1 m), şərqdə - Albaskina dağı (777.9 m) yerləşir. Kənd regional R-296 Mozdok - Çermen - Vladiqafqaz magistral yolu boyunca yerləşir.
Ən yaxın yaşayış məntəqələri: cənub-qərbdə - Yuxarı Açaluk kəndi, şimal-qərbdə - Qeyrbek-Yurt, şimal-şərqdə - Aşağı Açaluk və cənub-şərqdə - Pliyevo və Qarabulaq şəhəri.[5]
Tarixi redaktə
1874-cü ildə kəndlə bağlı bunlar qeyd olunmuşdu: "Çayın yanında, Moskva poçt stansiyasının yolunda yerləşir. 220 ev, 1064 sakin (562 kişi və 502 qadın) qeydiyyata alınıb. Kəndin yerli sakinləri olan inquşlar sünni müsəlmanlardır. [6]
1925-ci ilə qədər Orta Açaluk kəndi Şimali Qafqazdakı İnquş muxtar vilayətinin Açaluk bölgəsinin Orta Açaluk kənd məclisini təşkil etmişdi. Kənd 271 həyətdən ibarət idi, 1321 nəfər insan yaşayırdı (677 kişi və 644 qadın). Kənddə bir su quyusu, bir kitabxana (bir oxu zalı), iki kiçik sənaye müəssisəsi, bir dövlət (kooperativ) satış mərkəzi, 2 partiya təşkilatı var idi. Kənddə bir bazar xidmət göstərirdi.[7]
1944-1957-ci illərdə çeçenlərin və inquşların sürgün edilməsi və Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının ləğvi zamanı kənd Asalık (Orta Asalık) adlandırıldı.[8] 1958-ci ildə yer əvvəlki adına qaytarıldı.
1 yanvar 1990-cı il tarixindən etibarən Orta Açaluk Aşağı Açaluk kəndi ilə birlikdə Açaluk kənd sovetinin tərkibində idi (Yuxarı Açaluk üçün ayrıca Yuxarı Açaluk kənd soveti yaradılmışdı). Bu tarixdə Orta Açalukda 2028 nəfərin yaşadığı qeyd edilir.
Əhalisi redaktə
Əhalinin sayı redaktə
| İl | 1926 | 2002 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Əhali | 1483 | 5114 | 5304 | 5358 | 5417 | 5505 | 2949 | 2957 | 3053 | 3132 | 3242 | 3365 | 3402 | 3466 | 3542 | 3637 |
Əhalinin milli tərkibi redaktə
2010-cu ildə aparılan siyahıya almaya görə Orta Açalukun milli tərkibi belədir:[14]:
| Millət | Sayı nəf. |
Ümumi əhaliyə nisbəti, % |
|---|---|---|
| inquşlar | 2942 | 99,8 % |
| digərləri/bilinməyən | 7 | 0,2 % |
| cəmi | 2949 | 100,00 % |
İstinadlar redaktə
- ↑ 1 2 http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom4_oktmo.rar.
- ↑ Оздоев И. А. Русско-ингушский словарь: 40 000 слов / Под. ред. Ф. Г. Оздоевой, А. С. Куркиева. — М.: Русский язык, 1980. — 832 с. — С. 831.
- ↑ А. Г. Мациев, А. Т. Карасаев. Русско-чеченский словарь. — М., Русский язык, 1978. — 728 с. — С. 728.
- ↑ Согласно сервису Яндекс. Карты Arxivləşdirilib 2018-09-24 at the Wayback Machine.
- ↑ "Карта Чечни и Ингушетии" (rar). не ранее 1995. 2012-02-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-01-02. Объём 8 МБ.
- ↑ Сборник сведений о Кавказе. Том V / Списки населенных мест Кавказского края / Ч. 1. Губернии: Эриванская, Кутаисская, Бакинская и Ставропольская и Терская область / Сост. Н. Зейдлицем. — 1879. — C. 445.
- ↑ "Список населённых мест Северо-Кавказского края. Ростов-на-Дону, 1925. С. 456-457". 2023-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-25.
- ↑ В Президиум Верховного Совета РСФСР. Президиум Верховного Совета Северо-Осетинской АССР просит утвердить его постановление о переименовании населённых пунктов в новых районах, вошедших в состав Северо-Осетинской АССР... Arxivləşdirilib 2022-03-28 at the Wayback Machine (см. документ № 99)
- ↑ 1 2 "Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года" (rus). Федеральная служба государственной статистики. January 1, 2019. July 19, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 1, 2019.
- ↑ "Россия / Rossija". pop-stat.mashke.org (ingilis). January 11, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 1, 2019.
- ↑ "Том 1. Численность и размещение населения". www.gks.ru (rus). Федеральная служба государственной статистики. September 11, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 1, 2019.
- ↑ "ЧИСЛЕННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ". www.gks.ru (rus). Федеральная служба государственной статистики. January 1, 2012. May 13, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 1, 2019.
- ↑ "ЧИСЛЕННОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ". www.gks.ru (rus). Федеральная служба государственной статистики. January 1, 2013. May 13, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 1, 2019.
- ↑ "Том 4. Таблица 04-04. Население Ингушетии по национальности и владению русским языком". 2016-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-14.