Parlaq Zəka

Parlaq Zəka
Parlaq Zəka
Növü	İntellektual veriliş
	aiok.az

Parlaq Zəka — intellektual şousu. Rusiyanın Birinci kanalında 20 ildən çox yayımlanan məşhur "Умницы и умники" layihəsinin ölkəmizdəki populyarlığı, onun gənclərin formalaşmasında, onların intellektual və emosional inkişafındakı müsbət rolunu nəzərə alaraq yaradılan lisenziyalı analoqudur. Veriliş Synergy Group OJSC-nin dəstəyilə hər bazar günü saat 11:00-da “Azərbaycan” Dövlət Televiziya Kanalı-nın efirində yayımlanır. Təkrarı isə cümə axşamı saat 22:00-da efirdə olur. Layihənin rəhbəri və aparıcısı Aydın Piriyevdir. 2016-cı ildə maliyyə problemləri ucbatından Synergy Group şirkəti sponsorluqdan imtina etmiş və verilişin yayımı dayandırılmışdır. Buna baxmayaraq "Parlaq Zəka" intellektual oyunu üzrə məktəblilərarası çempionatlar keçirilmişdir.^[1]

Konsepsiya

Məqsəd

“Parlaq Zəka” milli humanitar olimpiadasının məqsədi Azərbaycan gəncliyinin inkişafına töhfə vermək, gənclərin bilik səviyyəsinin, zehni inkişafının təmin etmək, dünyagörüşünü zənginləşdirmək, elmi bilikləri təşviq, Azərbaycanın və dünya ölkələrinin ümumbəşəri elmi və mədəni dəyərlərinin gənclər arasında təbliğ edilmək, natiqlik qabiliyyətinin inkişaf etdirmək, onların müvafiq ali təhsil müəssisəsinə qəbul olunmasına və peşəkar bilik və bacarıqlarının artmasına köməklik göstərməkdən ibarətdir.

İştirakçılar və keçirilmə sxemi

İştirakçı olaraq respublika ali təhsil müəssislərinin bakalavr pilləsinin tələbələri seçilir. Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə əsasən, abituriyent mərkəzləşdirilmiş qaydada keçirilən imtahanları vermədən ali təhsil müəssisəsinə qəbul edilə bilməz. Bununla əlaqədar, qaliblərin qəbul olunmasını nəzərdə tutan oyunun konspesiyasına zidd getməmək məqsədilə bakalavrlar arasında viktorinanın keçirilməsi və daha sonra onların magistr dərəcəsini almaq üçün xarici ali təhsil müəssisələrinə göndərilməsi məqsədəuyğun hesab olunmuşdur. İştirakçıların (nəzəriyyəçilərin) sayı, onların seçim qaydaları, bölüşdürülməsi və veriliş üçün hazırlanması yaradıcı heyət tərəfindən müəyyənləşdirilir. Eyni zamanda, üç “yol” ilə keçən turların formatının, “medal-orden” sxeminin saxlanır, oyunda auditoriyanın iştirakı da nəzərdə tutulmuşdur. Raundların sayı və onların keçirilmə mexanizmi iştirakçıların sayına uyğundur. Oyunda jürinin iştirakı, hazırlamış tapşırığın icraedilmə nəticələrinə əsasən “yolların” seçilmə qaydaları, dəvət olunmuş qonaqların verilişdə iştirak etmə imkanları, qonaqla oyunun sonudakı intervyu dəyişməz olaraq qalır.

Suallar

Sualların mövzusu Azərbaycan və dünya tarixi, mədəniyyəti, eyni zamanda coğrafiya, idman, fəlsəfə, ümumi mövzuları və s. əhatə edir. Sualların tərtibatı və seçilməsi ilə xüsusi redaksiya heyəti məşğul olur. Sualların hazırlanması zamanı mənbələrin etibarlılığı, sualların faydalılığı və məqsədli təyinatı maksimal dərəcədə nəzərə alınır. Eyni zamanda, tematik veriliş formatı da saxlanır.

Hədiyyələr

Oyunun əsas hədiyyələri kimi qaliblərin magistr pilləsində pulsuz təhsil almaları üçün xaricə göndərilməsi üçün imkanlar yaradılır. Birinci yerin sahibi 5 illik qüvvəsi olan 40.000 AZN dəyərində təhsil haqqı, ikinci yerə 30.000, üçüncü yerə isə 20.000 AZN-lik haqqı ilə təltif olunur.

Parlaq Zəka

I. Ümumi müddəalar

1.1 “Parlaq Zəka” milli humanitar olimpiadasının (bundan sonra - oyun) məqsədi gənclərin bilik səviyyəsinin, zehni inkişafının təmin edilməsi, elmi biliklərin təşviqi, Azərbaycanın və dünya ölkələrinin ümumbəşəri elmi və mədəni dəyərlərinin gənclər arasında təbliğ edilməsi, natiqlik qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsindən ibarətdir.

1.2 Oyunun idman versiyası Azərbaycan İntellektual Oyunlar Klubu tərəfindən yaradılmışdır.

1.3 Oyun humanitar-ictimai profil üzrə bir qayda olaraq tarix, ədəbiyyat, mədəniyyət, incəsənət bilikləri üzrə təşkil edilir.

1.4 Bu Qaydalar Azərbaycan İntellektual Oyunlar Klubu tərəfindən təsdiq edilir və oyunun təşkili və keçirilmə qaydalarını, onun təşkilati-metodiki təminatı şərtlərini, qaliblərin və mükafatçıların müəyyənləşdirilməsi qaydalarını müəyyən edir, onların hüquq və vəzifələrini təsbit edir. Oyunun keçirilməsinin bu Qaydalar ilə tənzimlənməyən məsələləri Qaydalara zidd olmamaqla Təşkilat Komitəsi, onun üzvləri və ya Təşkilat Komitəsinin səlahiyyətli nümayəndələri tərəfindən həll olunur.

II. İştirakçılar

2.1. Oyunda keçirilmə anına hər hansı orta və ya ali təhsil müəssisəsində təhsil alan Azərbaycan Respublikası vətəndaşı iştirak edə bilər.

III. Oyunun qaydaları

3.1. Oyun özündə iştirakçıların – 3 zəkanın və zalda olan iddiaçıların aparıcının verdiyi müəyyən mövzunu əhatə edən suallara doğru cavab verməkdə yarışdığı fərdi müsabiqəni ehtiva edir. Mövzular humanitar-ictimai təmayül üzrə bir qayda olaraq tarix, ədəbiyyat, mədəniyyət, incəsənəti və s. əhatə edir və əvvəlcədən iştirakçılara bildirilir.

3.2. Oyun Müqəddimə və Zəka meydanı ibarət olmaqla 2 hissədən ibarət olur.

3.3. Müqəddimə Ana dili və Natiqlik qabiliyyəti tapşırığından ibarət olur.

3.4. Ana dili tapşırığında zəkalar Azərbaycan dilinin qrammatikasına aid tapşırığı yerinə yetirməlidirlər.

3.5. Oyundan əvvəl zəkalara natiqlik qabiliyyətini nümayiş etdirmək üçün mövzu təqdim edilir.

3.6. Natiqlik qabiliyyəti tapşırığının müddəti 40 saniyədir.

3.7. Natiqlik qabiliyyəti tapşırıqlarından sonra Zəka məclisi 3 zəka arasında ardıcıllıqla 1, 2 və 3-cü yeri müəyyənləşdirir.

3.8. Müqəddimədən sonra zəkalar Zəka meydanında yarışırlar.

3.9. Zəka meydanı mərhələsi 3 sektordan ibarətdir:

Yaşıl – 4 sual-mərhələdən ibarət olmaqla bu sektoru seçmiş zəkaya 2 dəfə səhv cavab vermək imkanı verilir;
Sarı – 3 sual-mərhələdən ibarət olmaqla bu sektoru seçmiş zəkaya 1 dəfə səhv cavab vermək imkanı verilir;
Qırmızı – 2 sual-mərhələdən ibarət olmaqla bu sektoru seçmiş zəkaya səhv cavab vermək imkanı verilmir.

3.10. Finalda bütün sektorlar Yaşıl olur.

3.11. Sektorlar zəkalar tərəfindən Müqəddimədə tutduqları yerlərə uyğun ardıcıllıqla seçilir. İlk seçim hüququ Müqəddimədə 1-ci yeri tutmuş zəkaya verilir. Finalda eyni qaydada Zəka meydanı mərhələsində başlanma ardıcıllığını müəyyənləşdirilir.

3.12. Zəkaların məqsədi seçmiş olduğu sektoru tez və səhvsiz keçməkdir. Seçmiş olduğu sektoru hamıdan tez başa vuran zəka oyunun qalibi olur. Digər zəkalar iddiaçıya çevrilirlər.

3.13. Suallar ardıcıl olaraq Yaşıl sektordan başlayaraq sıra ilə verilir. Hər bir sual açar söz ilə bağlı olur. Sual haqqında fikirləşməyə zəkaya 20 saniyə verilir. Suala doğru cavab verərsə zəka sektorun növbəti sual-mərhələsinə keçir və irəliləyir. Zəka suala səhv cavab verərə seçdiyi sektora uyğun olaraq ya cərimə xalı ilə növbəti sual-mərhələyə keçir ya da Zəka meydanını tərk edərək iddiaçıya çevrilir.

3.14. Qırmızı sektorda səhv etmiş zəka “Olum ya Ölüm” hüququndan istifadə edə bilər. Əgər zəka sektorda sualda səhv edibsə və “Olum ya Ölüm” hüququndan istifadə edirsə ona 2 sual verilir. Əgər zəka hər iki suala doğru cavab verirsə o müvafiq sektorda irəliləmiş hesab edilir. Sual haqqında fikirləşməyə zəkaya 10 saniyə verilir. “Olum ya Ölüm” hüququndan 1 dəfə istifadə etmək olar. Əgər zəka “Olum ya Ölüm” sualına doğru cavab vermirsə o oyundan tam kənarlaşdırılır və bu halda çıxışını iddiaçı kimi davam etdirə bilməz.

3.15. Zəka meydanında yarışan zəkalardan başqa oyun zalında olan iddiaçılar da oyunda iştirak edirlər. Zəka suala cavab tapmadıqda və ya Zəka meydanında oyun bitdikdən sonra səslənməmiş suallar qalarsa aparıcı həmin sualları oyun zalındakı iddiaçılara verir. Doğru cavab görə fərqləndirici orden verilir. Cavab natamam olarsa Zəka məclisinin mülahizəsinə görə iddiaçıya medal verilə bilər. Cavabın doğruluğu və tamlığı Zəka məclisi tərəfindən qiymətləndirilir, iddiaçıya ya fərqləndirici orden ya medal yaxud da heç bir mükafat verilmir.

3.16. Finalda həm zəkalar həm də iddiaçılar doğru cavaba görə ya fərqləndirici orden ya da ki, medal ilə mükafatlandırılırlar.

3.17. Oyunda bütün qərarlar aparıcı və 3 üzv – başbiləndən ibarət olan Zəka məclisi tərəfindən qəbul edilir. Baş hakim aparıcıdır. O, oyuna start verir, fərqləndirici orden və ya medal verilməsi, suala cavabın qəbul olunub-olunmamasında yekun qərar verir.

IV. Qalibin müəyyənləşdirilməsi

4.1. Oyunun qalibi Final oyununun nəticələrinə görə qalib gəlmiş zəka olur.

4.2. Əgər Finalda qalib və mükafatçılar müəyyən edilməzsə oyunun ümumi nəticələrinə əsasən daha yaxşı nəticəsi olan iştirakçılar qalib və mükafatçı olurlar. Nəticələr nəzərə alınarkən həm zəka kimi mübafiq yolda cavab verilmiş doğru cavablar, həm də iddiaçı kimi qazanılmış fərqləndirici orden və medallar nəzərə alınır. Bu zaman zəka kimi müvafiq yolda cavab verilmiş hər doğru cavab 1 fərqləndirici ordenə bərabər tutulur. “Olum ya Ölüm” hüququndan istifadə çərçivəsində doğru cavab verilmiş hər bir sual 1 medala bərabər tutulur. Ümumilikdə 2 medal 1 fərqləndirici ordenə bərabər tutulur. Bu göstəricilər bərabər olarsa zəka kimi müvafiq yolda cavab verilmiş doğru cavabların sayı əsas götürülür.

Birinci mövsümün qalibləri

Birinci yerin və 40 000 manat təhsil haqqının sahibi Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının tələbəsi Əşrəf Paşabəyli
İkinci yerin və 30 000 manat təhsil haqqının sahibi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin tələbəsi Mirəziz Əzizli
Üçüncü yerin və 20 000 manat təhsil haqqının sahibi Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının tələbəsi Səriyyə Bunyatova

İkinci mövsümün qalibləri

Birinci yerin və 40 000 manat təhsil haqqının sahibi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin tələbəsi Elgün Abdurahmanov
İkinci yerin və 30 000 manat təhsil haqqının sahibi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin tələbəsi Fəridə İbrahimli
Üçüncü yerin və 20 000 manat təhsil haqqının sahibi Bakı Dövlət Universitetinin tələbəsi Anar İsmayılov

Üçüncü mövsümün qalibləri

Birinci yerin və 40 000 manat təhsil haqqının sahibi Qafqaz Universitetinin tələbəsi Qorxmaz Aydınlı
İkinci yerin və 30 000 manat təhsil haqqının sahibi Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin tələbəsi Səid Canıyev
Üçüncü yerin və 20 000 manat təhsil haqqının sahibi Qafqaz Universitetinin tələbəsi Emil Yusublu

Tərəfdaşlar

İstinadlar

↑ "Parlaq Zəka" məktəblilərarası çempionatı https://www.youtube.com/watch?v=oxzlW4-tGes

Xarici keçidlər

Gənclərin İntellektual İnkişaf Mərkəzi
Trend İnformasiya Agentliyi
Sayt – http://www.aiok.az Arxivləşdirilib 2016-11-26 at the Wayback Machine
Verilişin rəsmi facebook səhifəsi - Parlaq Zəka
Verilişin rəsmi Youtube kanalı- Parlaq Zəka

[1] "Parlaq Zəka" məktəblilərarası çempionatı https://www.youtube.com/watch?v=oxzlW4-tGes

[1]