Paskal Lissuba
Paskal Lissuba (15 noyabr 1931[1][2] – 24 avqust 2020[3][4]) — konqolu siyasətçi, Konqo Respublikasının 6-cı prezidenti (31 avqust 1992- 25 oktyabr 1997), Konqo Respublikasının Kənd Təsərrüfatı, Heyvandarlıq, Su və Meşə Təsərrüfatı naziri (1963-1966-cı illərdə), Konqo Respublikasının Baş naziri (1963-1966-cı illərdə), Konqo Respublikasının İqtisadiyyat naziri (1968-1969).
| Paskal Lissuba | |
|---|---|
| fr. Pascal Lissouba | |
.jpg) | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 15 noyabr 1931[1][2] |
| Vəfat tarixi | 24 avqust 2020[3][4] (88 yaşında) |
| Vəfat səbəbi | Altsheymer xəstəliyi[4] |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, universitet müəllimi[d] |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | siyasət[5] |
| Elmi dərəcəsi | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
redaktəLissouba, Konqonun cənub-qərbindəki Tsinquidi şəhərində Bandjabi ailəsində anadan olub. Mossendjo və Bokoda ibtidai məktəbdə oxumuşdur. O, orta təhsilinə Brazzavildə başlamışdır. Sonrakı təhsilini bakalavr dərəcəsini aldığı Nitsadakı Feliks Faure liseyində almışdır (1948-52-ci illərdə). Daha sonra Tunisdəki Ekole Superieure d'Agriculture məktəbində aqronomluq üzrə təhsil alaraq 1956-cı ildə kənd təsərrüfatı mühəndisliyi diplomunu əldə etmişdir. Paris Universitetində (1958-61) biologiya üzrə doktorluq dərəcəsi almışdır. O, həmçinin Parisdəki Milli Elmi Tədqiqatlar Mərkəzində (CNRS) və ORSTOM-da təcrübəçi olmuşdur. 1961-ci ilin iyun ayında ORSTOM-da elmi işçi vəzifəsində çalışmışdır. Fransa Milli Təhsil Nazirliyinin 3 noyabr 1961-ci il tarixli qərarı ilə bitki biologiyası üzrə müəllim vəzifəsinə təyin edilmişdir.
Siyasi karyerası
redaktəƏvvəlcə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində (1962-63) idarəedici direktor vəzifəsində çalışmışdır. Ancaq qabiliyyətləri sayəsində 16 avqust 1963-cü ildən 1966-cı ilədək Kənd Təsərrüfatı, Heyvandarlıq, Su və Meşə naziri, daha sonra Prezident Alphonse Massamba-Debat dövründə Baş nazir (1963-66) vəzifəsinə yüksəlmişdir. İqtisadiyyat naziri, daha sonra Kənd Təsərrüfatı naziri (1968-1969) təyin edilsə də, qısa zaman ərzində hökumət tərəfindən vəzifəsindən azad edilmişdir. Daha sonra Brazzaville Universitetində (1966-1971) genetika professoru və daha sonra 1970-ci ildə Ali Elmlər Məktəbinin direktoru olmuşdur. 1969-1971-ci illərdə siyasi fəaliyyətdən kənarlaşdırılmışdır. 1973-cü ildə Konqo İşçi Partiyasının Mərkəzi Komitəsinə üzv olmuşdur.
1977-ci ildə Nquyabinin qətlində iştirakda ittiham olunaraq həbs edilmişdir. O, 1977-ci ildə ömürlük həbsə və ağır işlərə məhkum edilmişdir. 1979-cu ildə azad edilsə də, 1979-1990-cı illərdə Fransada sürgündə yaşamalı olmuşdur. Fransada Paris Universitetində genetika professoru olub, sonra Paris və Nayrobidə YUNESKO-da çalışmışdır. 1991-ci ildə Prezident Denis Sassu-Nqesso 1991-ci ildə Konqonu demokratiyaya doğru hərəkət etdirmək məcburiyyətində qalanda Lissuba 1992-ci ilin fevralında geri qayıtdı və 1992-ci ilin avqust seçkilərində prezident seçildi. O, Sosial demokratiya uğrunda solçu Pan-Afrika İttifaqının rəhbəri kimi 36% səs toplamışdır. İkinci turda ikinci yer tutan Bernar Colelas ilə birlikdə Lissuba səslərin 61% - ni qazanmışdır.
İğtişaşlar və vətəndaş müharibəsi
redaktəLakin tezliklə münaqişə baş verdi. Müxalifət qrupları və onların milislərinin koalisiyası Lissubanı seçkiləri saxtalaşdırmaqda ittiham etmişdir. Qabon və Afrika Birliyi Təşkilatının müdaxiləsi ilə geniş vətəndaş müharibəsinin qarşısı alındı, lakin 1995-ci ilin yanvarına qədər ara-sıra döyüşlər davam etdi.
Brazzavildə Konqo İşçi Partiyasından (PCT) Denis Sassu-Nqesso keçmiş prezidenti çevrilişə cəhddə ittiham etdi. Sassou Nqesso qaçıb əks hücum təşkil edə bildi. Beləliklə, paytaxtın çox hissəsini məhv edən və ya zədələyən 4 aylıq vətəndaş müharibəsi başladı. 1997-ci ilin oktyabr ayının əvvəlində Anqola qoşunları Sassou tərəfində Konqonu işğal etdilər. 14 oktyabr 1997-ci ildə Brazzavilin böyük hissəsi üsyançıların və Anqola qüvvələrinin əlinə keçdi və Lissuba qaçdı; iki gün ərzində paytaxt Sassu-Nqessoya sadiq qüvvələrin nəzarəti altında qaldı, nəticədə Pointe Noir çox müqavimət göstərmədən süqut etdi. Sassou Nqesso 25 oktyabr 1997-ci ildə özünü prezident elan etdi, lakin Lissubaya sadiq milis qüvvələri partizan müharibəsini davam etdirdi.
- ↑ 1 2 Pascal Lissouba // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ 1 2 Pascal Lissouba // Munzinger Personen (alm.).
- ↑ 1 2 Former Congolese President Pascal Lissouba passed away at 88 in France.
- ↑ 1 2 3 Congo-Brazzaville : l’ancien président Pascal Lissouba est décédé en France (fr.). 2020. ISSN 0021-6089; 1950-1285; 1952-4366
- ↑ Lissouba, Pascal // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.