Pesçanaya çayı (Ob)
Pesçanaya çayı[1] — Rusiyanın Altay Respublikasının OnQudayski və Şebalinski rayonları, Altay diyarının Altay, Smolensk, Soloneshensk rayonlarından axan çay. Ob çayının sol qolu.
| Nura çayı | |
|---|---|
| qaz. Нұра | |
 | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Mənbəyi | |
| • Yüksəkliyi | 1700 m |
| Mənsəbi | Ob/Kara dənizi |
| • Yüksəkliyi | 160 m |
| Uzunluğu | 276 km |
| Su sərfi | 31,5 ± 0,001 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 5.660 km² |
|
Pesçanaya çayı Altay Respublikasının fiziki xəritəsində:
 52°25′15″ şm. e. 84°49′49″ ş. u. |
|
| DSR[ru] | 13010200312115100007804 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası redaktə
Çay başlanğıcını Beş-Ozek kəndindən təqribən 25 km cənub-şərqdən, Seminski silsiləsinin yamaclarından, təxminən 1700 m yüksəklikdən götürür. Biya və Katun çaylarının birləşməsindən 15 km aşağıda yerləşən Oba axır. Axdığı ərazinin təbiətinə görə 3 hissəyə bölmək mümkündür: yuxarı (Bolşaya Tixayanın ağzına qədər), orta (Krasnı Qorodok kəndinə qədər) və aşağı. Hövzə qərbdən Anuyski silsiləsi ilə, şərqdən Çerginski silsiləsi ilə, cənubdan isə Terektinski və Seminski silsilələri ilə əhatələnir. Pesçanaya çayının mənbədən ağıza qədər olan əsas qolları bunlardır: Adatkan, Kukuya, Kuyaça, Barança, Bolşaya Tixaya, Bıstraya, Solonovka, Belokurixa, Transvers. Ən çoc su sərfiyyatı aprel-may aylarına təsadüf edir[2].
Mənsəbi redaktə
Pesçanaya çayının mənsəbi son dərəcə mənzərəli bir ərazi olaraq təbii bir abidə statusuna sahibdir. Bura özünəməxsusdur ki, sahillərində çoxlu göl və körfəzlər su quşları üçün əlverşli yuva funksiyasını oynayır. Buraya yalnız qayıqla və ya atla gəlmək mümkündür.
Qolları redaktə
Popereçnaya, Belokurixa, Suxoy Loq, Sıçyovka, Çornaya, Solonovka, Bıstraya, Bolşaya Tixaya, Sosnovka, Barança, Kuyaqan, Kuyaça, Evtuşka, Turaçek, Etogol, Kazanda, Verxnı Etoqol, Kurzun, Baraqaş, Kuvaş, Aşağı Şarqayta, Adatkan, Nijaya Kudatı, Şiverta, Verxnı Kudatı və Qırğıztı.
redaktə
Pesçanaya çayı çox miqdarda çökmə suxur, ilk növbədə qum daşıyır. Ob çayına daşınan bu çöküntülər intensiv çökərək, Ust-Anuy kəndindən Bıstırı İstok kəndinə qədər Talitski çay dayazlığı qrupunu təşkil edir. Ob çayının bu hissəsində gəmiçilik başlıqlarının ənənəvi olaraq çətindir. Bu səbəbdən burada müntəzəm qazma işləri aparılır. 80-ci illərdə Pesçanaya çayının Oba tökülən hissəsində çökmə suxurlarının təsirlərini azaltmaq üçün bəndlərin inşasına başlanıldı. Bunun nəticəsində yuxarı Obdakı naviqasiya vəziyyəti kəskin yaxşılaşdı. Hal hazırda bu bəndlər məhv olur və Pesçanaya çayından gələnn çöküntülər yenidən Ob çayına axır.
Turizm redaktə
Çay su səyahətçiləri üçün məşhur bir turizm yeridir. Çətinliyinə görə 3-cü dərəcəli marşrutdur. Əsasən orta kursda 5 mil fırlanma ilə axır. Çayda hər baharda su turizmi üzrə regional yarışlar keçirilir ki, bu da yalnız çox sayda turisti deyil, həm də çoxsaylı tamaşaçıları cəlb edir.
Yaşayış məntəqələri redaktə
Pesçanaya çayının mənbədən mənsəbinə qədər məskunlaşma yerləri: Beş-Ozek, Şarqayta, Baraqaş, İlyinka, Tourak, Kuyagan, Krasnı qorod, Solonovka, Sıçyovka, Novotırışkino, Toçilnoye, Aleksandrovskoye, Smolenskoye, Kirovski, Linevski, Pesçanoe.
Təbii fəalkətlər redaktə
2006-cı ilin aprel-may aylarında çayda su turizmi yarışları keçirildi. Ümumilikdə təxminən 100 nəfəriştirak etdi. Çaydakı su çox yüksək olduğundan yarışlar bağlandı. Lakin bir çox qrup üzməyə davam etdirdi. Dərədəki astanaların öhdəsindən gələ bilməməsi nəticəsində 4 nəfər həlak oldu.
İstinadlar redaktə
- ↑ Ресурсы поверхностных вод СССР: Гидрологическая изученность. Т. 15. Алтай и Западная Сибирь. Вып. 1. Горный Алтай и Верхний Иртыш / под ред. В. В. Зееберг. — Л.: Гидрометеоиздат, 1966. — 216 с.
- ↑ "Peschanaya At Tochil'noye". www.r-arcticnet.sr.unh.edu. 2018-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-28.