Polinükleotid

Polinukleotid — bir zəncirdə kovalent şəkildə birləşdirilmiş 13 və ya daha çox nukleotid monomerindən ibarət biopolimer. DNT (dezoksiribonuklein turşusu) və RNT (ribonuklein turşusu) spesifik bioloji funksiyaya malik polinukleotidlərin nümunələridir. Poli prefiksi qədim Yunan ποπ (polis, çox) sözündən gəlir. DNT hər biri spiral şəklində olan iki polinukleotid zəncirindən ibarətdir.

Ardıcıllıq

DNT və RNT ümumiyyətlə eyni polinukleotiddə meydana gəlməsə də, dörd növ nukleotid zəncirdə istənilən sırada meydana çıxa bilər. Müəyyən bir polinukleotid üçün DNT və ya RNT növlərinin ardıcıllığı, canlı orqanizmdə və ya elmi təcrübədə funksiyasını təyin edən əsas amildir.

Orqanizmlərdə polinükleotidlər

Polinükleotidlərə təbii olaraq bütün canlı orqanizmlərdə rast gəlinir. Bir orqanizmin genomu, ikiqat zəncirdə bir-birinin ətrafına bükülmüş son dərəcə uzun polinükleotidlərdən ibarətdir. Polinükleotidlər orqanizmlərdə bir çox başqa rol oynayır.

Elmi təcrübələrdə polinükleotidlər

Polinükleotidlər polimeraz zəncirvari reaksiya (PCR) və ya DNT ardıcıllığı kimi biokimyəvi təcrübələrdə istifadə olunur. Polinükleotidlər süni şəkildə oliqonükleotidlərdən, daha kiçik nukleotid zəncirlərindən istehsal olunur, ümumiyyətlə 30 alt hissədən azdır. Enzim polimeraza, alimin göstərdiyi sxemə görə nükleotidlər əlavə edərək zənciri uzatmaq üçün istifadə olunur.

Riboza ilə azotlu əsasların prebiotik kondensasiyası

Həyatın necə yarandığını anlamaq üçün, ehtimal olunan prebiotik şəraitdə həyatın əsas bina bloklarının əmələ gəlməsinə imkan yaradan kimyəvi yolları bilmək lazımdır. RNT dünyasının fərziyyəsinə görə, ibtidai bulyonda sərbəst üzən ribonükleotidlər mövcud idi. Bunlar ardıcıl olaraq RNT meydana gətirən əsas molekullardı^[1]. RNT kimi mürəkkəb molekulların reaktivliyi fiziki-kimyəvi proseslərlə təyin olunan kiçik molekullardan yaranmalı idi. RNT, etibarlı məlumat ötürülməsi və bu səbəbdən Darvinin təbii seleksiyası və təkamülü üçün lazım olan purin və pirimidin nükleotidlərindən ibarətdir. Azotlu əsasların ribozla birbaşa reaksiyaya girməsini sulu mikrodropletlərdə ribonükleozidlərin əmələ gəlməsi ilə nümayiş etdirmişlər, bu da RNT-nin əmələ gəlməsinə aparıcı addımdır. Bənzər nəticələr Becker və digərləri tərəfindən yaş-quru dövrlərdən istifadə edilərək əldə edilmişdir^[2].

İstinadlar

↑ Nam I, Nam HG, Zare RN. Abiotic synthesis of purine and pyrimidine ribonucleosides in aqueous microdroplets. Proc Natl Acad Sci U S A. 2018 Jan 2;115(1):36–40. doi: 10.1073/pnas.1718559115. Epub 2017 Dec 18. PMID 29255025; PMCID: PMC5776833
↑ Becker S, Feldmann J, Wiedemann S, Okamura H, Schneider C, Iwan K, Crisp A, Rossa M, Amatov T, Carell T. Unified prebiotically plausible synthesis of pyrimidine and purine RNA ribonucleotides. Science. 2019 Oct 4;366(6461):76–82. doi: 10.1126/science.aax2747. PMID 31604305.

[1] Nam I, Nam HG, Zare RN. Abiotic synthesis of purine and pyrimidine ribonucleosides in aqueous microdroplets. Proc Natl Acad Sci U S A. 2018 Jan 2;115(1):36–40. doi: 10.1073/pnas.1718559115. Epub 2017 Dec 18. PMID 29255025; PMCID: PMC5776833

[2] Becker S, Feldmann J, Wiedemann S, Okamura H, Schneider C, Iwan K, Crisp A, Rossa M, Amatov T, Carell T. Unified prebiotically plausible synthesis of pyrimidine and purine RNA ribonucleotides. Science. 2019 Oct 4;366(6461):76–82. doi: 10.1126/science.aax2747. PMID 31604305.

[1]

[2]