Portuqal İndoneziyası
Portuqal İndoneziyası (port. Insulíndia portuguesa) — Portuqaliyaya məxsus olan əsasən Zond adalarının böyük hissəsini özündə birləşdirən müstəmləkə. Həmin müstəmləkənin böyük hissəsi hazırda İndoneziyaya məxsusdur. Müstəmləkə faktiki olaraq 1512—1859 illərdə mövcud olmuşdur.
20 aprel 1859 anlaşmasına görə Niderland Ost-Hindi ilə sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi haqqında Portuqaliya ilə Niderland arasında anlaşma imzalanır. Portuqalların əlinndə bircə Şərqi Timor[1] əraziləri qalır. 1975-ci ildə ərazi İndoneziyaya verilsədə 2002-ci ildə Şərqi Timor müstəqillik əldə edir. Ölkədə Portuqal və Tetun dilləri rəsmi dil elan edilir.
Tarixi redaktə
Portuqalların koloniyaları demək olar ki, dünyanın bir çox bölgələrində rast gəlinirdi. İlk koloniyalar əsasən sahil ərazilərində kiçik hərbi-tiçarı obyetlərdən ibarət idi. Hollanların bölgəni ələ keçirməsinə qədər portuqslların əsas şəhəri Makassar olur (1512—1665 Makassar,1526—1609 Ambon olur. Makassar şəhəri Sulavesi adasında yerləşir. Portuqalların bölgədə ilk məskən saldıqları ərazi Timor adası olmuşdur.
Sosial-iqtisadi əlaqələr redaktə
Burada istehsal edilən məhsullar, ekzotik meyvələr[2] portuqallar tərəfindən avropaya daşınırdı. Portuqallar İslam dinindən yaxşı anlasalarda digər şərq xalqlarının mədəniyyəti araşdırılırdı. Bundan sonra isə avropa mədəniyyətini bölgəjə inteqrasiya edirdilər. Portuqallarla yerli əhalinin qarışması nəticəsində — Avroasiyalılar, Kristanqlar, Topassllar, Metislər və digər xalqlar ortaya çıxmışdır.
Coğrafiyası redaktə
Onun tərkibinə daxil olan ərazilər (1850):
Holland işğalı redaktə
Müstəmləkənin qərb hissəsində baş qaldıran üsyanlarvsəbəbindən Portuqalların bölgədə zəyifləməsi müşahidə edilirdi. Əsasən müsəlmanların yaşadığı bölgələdə başlanan müqavimətdən istifadə edən hollandlar bölgədə mövqelərini gücləndirməyə başlayırlar. Bundan sonra iki ölkə arasında Lissabon anlaşması imzalanır. İnzalanmış müqaviləyə görə bölgənin ⅔ hollanların ərazisinə keçir (Niderland Ost-Hindi). Bircə onların əlində Şərqi timor qalır.
Əhalisi redaktə
Dörd əsrlik hakimiyyət dönəmində (1512—1975) portuqal mədəniyyəti yerli əhaliyə öz təsirini göstərmişdir. Portuqaliyanın dəstəyi sayəsində Şərqi Timor müstəqil dövlətə çevrilmişdir. Bu ölkədə portuqa dili dövlət qili elan edilmişdir. Flores adasındada bu dildən ünsiyyət vastəsi kimi istifadə edilir. Flores adasında 1,5 miliyon, Şərqi timorda isə 1,2 milyon insan Katolik mənsəbindədir. Bu isə portuqalların mirasıdır.
Həmçinin bax redaktə
Mənbə redaktə
- A viagem de um português pela Indonésia Arxivləşdirilib 2015-12-01 at the Wayback Machine
- The Portuguese in the Moluccas and in the Lesser Sunda Islands Arxivləşdirilib 2011-05-14 at the Wayback Machine
- Makassar and the Portuguese Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine
- Visits to the ruins of the Portuguese forts on Solor and Ende Island Arxivləşdirilib 2016-03-03 at the Wayback Machine
- The remains of the Portuguese fort of Solor Arxivləşdirilib 2007-08-16 at the Wayback Machine
İstinadlar redaktə
- ↑ Miller, George (ed.). To The Spice Islands and Beyond: Travels in Eastern Indonesia. Nova Iorque: Oxford University Press. 1996. p.xv. ISBN 967-65-3099-9. ([[:Category:|link]])[[Category:]]
- ↑ Ricklefs, M.C. A History of Modern Indonesia Since c. 1300, 2.ª edição. Londres: MacMillan. 1993. p.22–24. ISBN 0-333-57689-6.