Qış nağılı

*Qış nağılı*
Qış nağılı
	The Winter's Tale
Müəllif	Uilyam Şekspir
Janrlar	komediya, roman
Orijinalın dili	İngilis dili
Ölkə	İngiltərə;
Orijinalın nəşr ili	1623
	Elektron versiya
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qış nağılı — məşhur ingilis dram yazıçısı Uilyam Şekspir tərəfindən yazılmış bir teatr əsəridir. 1611-ci ildə ilk dəfə Şekspirin Saray (Court) Teatrında səhnəyə qoyulmuşdur. 1623-cü ildə ilk dəfə Uilyam Şeksprin əsərlərinin hamısının nəşr olunduğu Birinci Folio kolleksiyasında göstərilmişdir. Əsər ilk dəfə təqdim olunduğu zaman komediya janrında yazıldığı qeyd edilsə də, bəzi müasir redaktorlar bu dramın roman janrında olduğunu iddia edirlər.^[1]

Bu pyes ingilis dilinin istifadə olunduğu ölkələrin səhnələrində tam mətni ilə deyil, müxtəlif teatrlarda nümayiş edilmişdir. 18-ci əsrdə çox tanınmış Şekspir aktyoru olan Devid Qarrik bu pyesindəki bir personajı canlandırmaqla çox şöhrət qazanmışdır. 19-cu əsrdə isə üçüncü pərdə pastoral xarakterli olmuş və böyük məşhurluq qazanmışdır. Ancaq 20-ci əsrin ikinci yarısında "Qış nağılı" pyesi tamamilə və Birinci Folio kolleksiyasındakı mətninin hamısını əhatə edərək, ilk dəfə səhnəyə qoyulmuşdur.

Personajlar

Siciliya

Leontes – Siciliyanın Kralı
Hermion – Sicilyanın səxavətli və gözəl kraliçası.
Kamillo – Bir dürüst siciliyalı zadəgan.
Paulina – Siciliyalı bir zadəgan qadın.
Antiqon – Paulinanın həyat yoldaşı, həmçinin Hermionun sadiq dostu.
Dion –Siciliyalı bir lord.
Kleomen – Siciliyalı lord.
Mamiliy – Siciliyanın gənc şahzadəsi, Leontes və Hermionun oğlu.
Emiliya – Hermionun gözlədiyi qadınlardan biri.
Qaoler – Hermionu həbsxanaya salmaqda günahkar bilinən şəxs.
Mariner – Onun gəmisi Antiqonu Bohemiyaya götürür.

Bohemiya

Poliksen – Bohemiyanın Kralı və Leontesin uşaqlıq dostu.
Florizel – Poliksein tək övladı və varisi.
Perdita – Leontes və Hermionun qızı, kral ailəsiniə mənsub olmasından xəbərsizdir.
Çoban – Köhnə və şərəfli bir kəndli.
Kloun və ya gənc çoban – köhnə çobanın oğlu və Perditanın ögey qardaşı.
Avtolik – avara
Mopsa – xanım çoban, gənc çobana aşiq.
Dorkas – xanım çoban, gənc çobana aşiq.

Digər personajlar

Arxidamus – bohemiyalı bir zadəgan.
Siciliyadakı zadəganlar, xidmətçilər, xanımlar və cənablar
Bohemiyadakı çobanlar və xidmətçilər

Sinopsis

Tomas Çarlz Vaqeman tərəfindən çəkilən "Qış nağılı" (1828) -rəsm əsərində də Avtolikus kimi Con Favkett

Paulina qızı Perditaya mərhəmət göstərmək üçün Leontesə yalvarır.

Pyes uşaqlıqdan bəri iki yoldaş olan, Siciliya kralı Leontes ilə Bohemiya kralı Poliksenin səhnəyə daxil olması ilə başlayır. Poliksen Siciliya Krallığını ziyarət edir və köhnə yoldaşı ilə bir müddət vaxt keçirir. Lakin orada 9 ay qaldıqdan sonra, Poliksen öz padşahlığına dönmək və ölkəsini və orada olan oğlunu görmək üçün Sicilyadan ayrılmaq istəyir. Leontes yoldaşının bir az daha çox qalması üçün çox israr edir; amma yoldaşının qərarını dəyişdirə bilmir. Leontes o zaman arvadı olan, kraliça Hermionu, yoldaşını razı etmək üçün onun yanına göndərir. Hermion üç qısa çıxış edərək bu vəzifədə müvəffəqiyyət qazanır. Leontes necə olub da Hermionun Polikseni elə çox tez qərarından dəyişdirməyi bacardığını anlaya bilmir, amma birdən-birə qısqanclıq damarı tutur və hamilə olan arvadı Hermionun Poliksenlə gizli cinsi əlaqə qurduğunu və hamilə olduğu uşağın da bu əlaqədən olan qeyri-qanuni bir körpə olduğunu düşünməyə başlayır. Leontes Sicilyalı bir lord olan Kamilloya Polikseni zəhərləyib öldürməsi üçün əmr verir.

Lakin Kamillo Polikseni öldürmür və ikisi birlikdə Bohemiyaya qaçırlar. Leontes arvadı Hermionu zina və öz həyatına qarşı sui-qəsd hazırlama cinayətləri ittihamı ilə həbsə atır. Zindanda olarkən Hermionun qız uşağı olur. Leontes Sicilyalı bir saray mənsubu olan Antiqonusa bu körpəni anasından alıb öldürməsini əmr edir. Hermionun mühakimə olunması zamanı kahin rahibə Herminonun günahsız olduğunu bildirir; lakin Leontes bu qərarı dinləmək istəmir. Bu zaman Leontesin gənc oğlu Mamiliyin, anasının aqibətindən çox kədərlənməsi xəbəri məhkəməyə gəlir. Hermion bu xəbəri eşidincə huşunu itirib yerə yıxılır və ölmüş olduğu deyilir. Leontes bundan sonra aldığı qərarın doğru olmadığını anlayır. Ölmüş olan oğlu və arvadının xatirələrini həyatının sonuna qədər hər gün xatırlayıb böyük bir acı ilə yas tutacağına and içir.

Leontes Antiqonusa Hermiondan qaçırıb aldığı yeni doğulmuş olan qızı aparıb Bohemiyada dəni sahilində buraxması üçün əmr verir. Hermion Antiqonusun yuxusuna girir və kiçik körpəyə "Perdita" adını verməsini istədiyini söyləyir. Antoqones körpəyə mərhəmət edib baxmaq istəyir. Ancaq bunu bacara bilmir, çünki Şekspirin burada yazdığı və hər kəsin çox yaxşə bildiyi çox əcaib bir səhnə təlimatı olan "Bir ayı tərəfindən qovularaq səhnədən çıx" təlimatına uyğun olaraq körpəni qoyub ayıdan qaçar. Bir çoban və "Kloun" adıyla bilinən oğlu, Perditanı qurtararlar və bu körpənin yanında olan böyük məbləğdə qızıl pul səbəbindən da ikisi də çox zəngin olarlar.

Çarlz Robert Lesli tərəfindən Florizel və Perditanın oymağı.

Yeni pərdədə zaman sürətlə keçir və son hadisədən 16 il ötür. Leontes bu son 16 ili oğlu vəhəyat yoldaşının yası ilə keçirmişdi. Bohemiyada Poliksen və Kamillo, Poliksenin oğlu olan Florizelin bir qız çobana vurulduğunu öyrənirlər. Paltarlarını dəyişdirərək çoban qızın olduğu kənddə edilən bir "qoyun yunu qırxma" festivalına xərclərqoşulurlar və gənc cütlükləri nikahdan uzaqlaşdırmaq üçün təhdid edirlər. Lakin gənclər Kamillonun dəstəyi Sicilyaya qaçmağı bacarırlar.

Poliksen onları təqib edir. Avtolikus adında bir hiyləgərin köməyiylə nəhayət Perditanın kimin qızı olduğunu sirrini açar və Perditanın əsl atası Leontes ilə bir araya gəlir. İki kral da bir-biriylə barışırlar və hər ikisi də Florizel və Peritanın nikahlarına icazə verirlər. Hamısı birlikdə Hermion ilə sarayda birlikdə olan, sarayda onun tərəfini daima tutmuş olan və Hermionun xatirəsini əbədiləşdirmək üçün onun böyük heykəlini evində saxlayan və eyni zamanda Antiqonusun keçmiş arvadı olan Paulinanı ziyarətə etməyə gedirlər. Bu zaman heykəl birdən həyata gəlir və əsl Hermion olaraq canlanır. Sən demə, Delfi tanrılar kahinin sözlərini təsdiqləmək üçün və qızı ilə təkrar qovuşana qədər illər uzunu Hermionu hamıdan gizləmişdir.

Mənbə

Çarlz Robert Lesli tərəfindən çəkilən Avtolikus (1836)

Antoni Frederik Oqastas Sendis tərəfindən Perditanın portreti

Qış nağılı əsərinin əsas sahəsi 1588-ci ildə nəşr olunan Robert Qrininin pastoral romanı olan "Pandosto"-dan götürülmüşdür. Şekspirin bu sahəyə olan dəyişiklikləri, xüsusilə romansın qeyri-adi təbiətinin işığında və Şekspirin bu sadiqliyinə görə, Qış nağılının ən fərqli xüsusiyyəti: üçüncü və dördüncü aktlar arasındakı on altı illik boşluq.

Əsərdə adlar, yerlər və kiçik detallar barədə kiçik dəyişikliklər edilmişdir, lakin ən böyük dəyişikliklər oyunun sonunda Hermion və Leontesin sağ qalması və yenidən qovuşmasıdır. Pandostoda Hermionaya bərabər olan xarakter zinakarlığa görə ittiham edildikdən sonra ölür, Leontesin ekvivalenti özünün əməllərinə (qızının sevgisi daxil olmaqla) nəzər yetirir və özünü öldürür. Hermionun həyatda qalması ehtimal ki, sonuncu səhnənin daha təsirli edilməsi üçün əlavə edilmişdisə, Pandostodan fərqli bir tematik fərqlilik yaradır. Qrinin, güman ki, şəriət qanunlarını izləyirdi. Şekspir isə, əksinə, Leontes və Hermionun qovuşmasında yaşlı nəslin bərpasını ön plana çıxarır. Leontes yalnız yaşayır, amma əsərin xoşbəxt sona çatması üçün təkid edir.

1590-cı illərdən etibarən pastoral bir romantikanın istifadəsi göstərir ki, fəaliyyətinin sonunda Şekspir gəncliyin dramatik kontekstində yenilənmiş maraq hiss edib. Kiçik təsirlər də bu cür maraq göstərir. Periklidə olduğu kimi, hərəkətləri sadəlövh dramatik ənənə üsulu ilə inkişaf etdirmək üçün xordan istifadə edir; Bohem dənizindəki səhnədə bir ayı istifadə Musedorusa görə şübhəlidir,^[2] təxminən 1610-cu ildə məhkəmədə canlandırılan şivalik romantizmdir.

Anna Boleynin (1986) yazarı olan Erik Ives,^[3] oyunun həqiqətən 1536-cı ildə həyat yoldaşı VIII Henrinin əmrinə zina edən və yalançı ittihamlarla öldürülən kraliçanın həyatına paralel olaraq yazılması ehtimalını irəli sürür. Henrinin ən yaxın dostlarından biri olan Henri Norreys Annanın ehtiraslı sevgililərindən biri kimi qətlə yetirildiyi və həyatını xilas etməkdən imtina etmədiyi, hər kəsin kraliçanın günahsız olduğunu iddia etdiyi üçün, iki hekayə arasında bir çox paralellik var . Bu nəzəriyyəyə diqqət yetirdikdə, Perdita Annanın yeganə qızı Kraliça I Elizabetin dramatik təqdimatına çevrilir.

Həmçinin bax

İstinadlar

↑ WT comes last, following Twelfth Night which uncharacteristically ends with a blank recto page, suggesting to Arden editor J. H. P. Pafford there was some hesitation as to where WT belonged at the time of printing the Folio. (J. H. P. Pafford, ed. The Winter's Tale (Arden Shakespeare) 3rd ed. 1933:xv–xvii.)
↑ C. F. Tucker Brooke, The Shakespeare Apocrypha,Oxford, Clarendon Press, 1908; pp. 103–26.
↑ Ives, The Life and Death of Anne Boleyn 2004:421: in spite of other scholars' rejection of any parallels between Henry VIII and Leontes, asserts "the parallels are there", noting his article "Shakespeare and History: divergencies and agreements", in Shakespeare Survey 38(1985:19–35), p 24f.

Xarici keçidlər

Qış nağılı

[1] WT comes last, following Twelfth Night which uncharacteristically ends with a blank recto page, suggesting to Arden editor J. H. P. Pafford there was some hesitation as to where WT belonged at the time of printing the Folio. (J. H. P. Pafford, ed. The Winter's Tale (Arden Shakespeare) 3rd ed. 1933:xv–xvii.)

[2] C. F. Tucker Brooke, The Shakespeare Apocrypha,Oxford, Clarendon Press, 1908; pp. 103–26.

[3] Ives, The Life and Death of Anne Boleyn 2004:421: in spite of other scholars' rejection of any parallels between Henry VIII and Leontes, asserts "the parallels are there", noting his article "Shakespeare and History: divergencies and agreements", in Shakespeare Survey 38(1985:19–35), p 24f.

[1]

[2]

[3]