Qırmızı pirakanta

Qırmızı pirakanta (lat. Pyracantha coccinea) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin pirakanta cinsinə aid bitki növü.

Qırmızı pirakanta
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Gavalıkimilər Triba: Maleae Yarımtriba: Malinae Cins: Pirakanta Növ: Qırmızı pirakanta
Beynəlxalq elmi adı
Pyracantha coccinea M.Roem., 1847
Şəkil axtarışı ITIS   25293 NCBI   193309 EOL   635933

Təbii yayılması

Şərqi Aralıq dənizi sahilərinə məxsus nadir növüdür. Zaqafqaziyada, Krımda, İtaliyada, Fransada, keçmiş Yuqoslaviya ərazisində, Şimali İran və Türkiyədə rast gəlinir.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 1-1,5 (2) m-ə qədər olan, iri budaqlı, tikanlarla əhatə olunmuş koldur. Yarpaqları qalın dərilidir, qışı keçirən, uzunsov-ellipsvari və ya uzunsov-neştərvari, bəzən yumurtaşəkilli formada olur, üst tərəfdən parlaq, tünd-yaşıl rəngli, alt tərəfdən tutqundur, cavan yarpaqları tüklu, daha sonra çılpaq olur, kənarları mişarvari-dairəvi dişlidir, saplağı qısadır. Qalxan çiçək qrupu budaqlanan olub, çoxçiçəklidir, sıxdır və qismən tüklüdür. Çiçəkləri xırda ağ və ya krem (açıq sarı) rəngdədir. Meyvələri şarşəkilli, parlaq narıncı-qırmızı və ya tünd qırmızı rəngdədir, noxud böyüklüyündədir. May-iyun aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında meyvə verir. Meyvələr kol üzərində baharın əvvəlinə qədər qalır. Azdır və tək-tək rast gəlinir, toxumla və vegetativ yolla çoxalır.

Ekologiyası

Çay boyu çınqıllıqlarda, meşəkə narlarında, seyrək meşələrdə, kolluqlarda, ovalıqlarda, dağlarda, aşağı dağ qurşağından orta dağ qurşağına qədər, bəzən yuxarı dağ qurşağında dəniz səviyyəsindən 1800 m yüksəkliyə qədər daşlı yamaclarda rast gəlir. Antropogen amillər ehtiyatının dəyişilməsinə səbəb olur. Mövcüd kollarını qorumaq və geniş sürətdə əkmək lazımdır.

Azərbaycanda yayılması

Zaqatala (Tala kəndi), Şəki (Şin kəndi), Qusar (Qusarçay boyu), İsmayıllı (basqal və Talıstan kəndləri), Ağdaş (Bozdağ silsiləsində, Türyançay boyu), Şamaxı (Kirovka və Çuxurdyurd kəndləri) rayonları və Şuşa rayonun Daşaltı kəndində rast gəlinir. Gəncə , Sumqayıt və Bakı şəhərlərinin park və bağlarında əkilib becərilir. Turyançay qoruğu ərazisində qismən mühafizə edilir.

İstifadəsi

Dekorativ bitkidir. Meyvələri quşlar üçün yem əhəmiyyətlidir.