Qədim Misir ordusu

Qədim Misir ordusu — haqqında erkən səltənət dövründə bir məlumat yoxdur. Qədim səltənət dövründə hərbi idarə başqa bir məmura tabe idi. Onu, adətən hərbi rəis adlandırırdılar. Piyada ordu növü mövcud idi. Döyüşçülər ox, yay və qısa xəncər ilə silahlanmışdılar. Eyni zamanda gənclərdən ibarət xalq qoşunu təşkil olunmuşdu. Hərbi idarə bütövlükdə fironun əlində cəmləşmişdi.

Orta səltənət dövründə Misir hiksosların hakimiyyəti altında idi. Hiksoslar döyüşlərdə cəng arabasından istifadə edirdilər. Cəng arabasına atlar qoşulurdu. Bu yenilik Misirə hiksoslar tərəfindən gətirilmişdi. Hiksoslar tunc silahdan istifadə edirdilər. Tunc məmulatı istehsalı olduqca genişlənmişdi.

Yeni səltənət dövründə atlara qoşulmuş cəng arabası müharibənin əsas sürətli və zərbəendirici vasitəsinə çevrilmişdi. Yeni səltənət fironlar, o cümlədən III Tutmos döyüşdə at qoşqulu cəng arabalanın tətbiqinə geniş yer verirdilər. Bunun təsiri altında təsərrüfatda təkərli arabalar tətbiq olunmağa başladı. Əvvəllər öküz qoşulmuş sürüşkən arabalardan istifadə edirdi. III Tutmosun dövründən başlayaraq öküzlərə qoşulmuş təkərli arabalar Misir təsərrüfatında mühüm yer tuturdu. Təkərli arabalar emalı təkmilləşmişdi və genişlənmişdi. Təkərli arabaları yük daşımaq üçün də işlədirdilər. Belə hallarda arabaya öküz qoşulurdu. Cəng arabalanrıa at qoşurdular. Misir fironları qənimət və xərac kimi ölkəyə at gətirirdilər. Misirdə 60 qızıl və gümüş cəng arabası, 1032 ağac cəng arabası bütün silahı ilə birlikdə, 3050 at göstərilmişdi.

Xoremxeb XIX sülalənin əsasını qoymuşdu. O, işğalçılıq siyasəti yürüdürdü. Onun dövründə ordu yenidən təşkil olunmuşdu.

Misirin əvvəlki ağalığını təmin etmək üçün XIX sülalə fironları geniş işğalçılıq siyasətinə başladılar, İlk növbədə Misir ordusunun tərkibində dəyişiklik edildi. Orduda üç böyük qoşun birləşməsi yaradıldı. Hər birləşməyə süvari dəstələr əlavə edildi. Bu da ordunun sürətlə hücum qabiliyyətini artırırdı. Eyni zamanda, orduya yadelli, muzdlu döyüşçülər cəlb olundu. Dha sonra hakimiyyətə gəlmiş III Ramzes (e.ə. 1198–1166-cı illər) ordunu yenidən təşkil etdi. Orduya yadelli muzdlu döyüşçülər cəlb etdi. Bunlar əsasən liviyalılardan ibarət idi. Ordunun sayı artırıldı. Orduya çağırış qaydaya salındı. Əhali qruplaşdırıldı. Hər bir qrup müəyyən sayda orduya döyüşçü verməli idi.

Son səltənət dövründə orduda bir dəyişiklik olmamışdı , ancaq silahlarda mühüm dəyişiklik olunmuşdu.Dəmirin kəşf olunması silahların dəmirdən hazırlanmasına səbəb oldu.

Köhnə, Orta və Yeni Krallıq dövründə Misir ordusu

Köhnə Krallıq (m.ö 2686–2181)

Köhnə Krallıq dövründə Misirdə peşəkar ordu yox idi. Köhnə Krallıqda ordu qalxan, bizə, cudgel (dəyənək) , topuz, xəncər, ox və yay kimi bir çox silahla təmin olunmuşdular. Misirdə ən çox yayılmış silah ox və yay idi. Köhnə Krallıq dövründə qövslü yaydan da istifadə olunurdu.

Orta Krallıq (m.ö 2055–1650)

Ordu quruculuğunda elə dəyişiklik yox idi.Fironlar işğalçılıq əməllərinə davam etdirmək üçün ordu həmişə təlimli və hazırlıqlı olurdu.

İkinci Orta Dövr (m.ö 1650–1550)

Misir hiksosların hakimiyyəti altında idi.Hiksosların dövründə orduda quruculuğunda və silahda mühüm dəyişikliklər edildi. Hiksosların dövründə cəng arabası və kompozit yaydan istifadə edirdilər. Ancaq bəzən cəng arabalarının daha əvvəl icad olunduğu göstərilir. Kompozit yaya gəldikdə isə uzaq məsafədən dəqiq nişan alma kimi xüsusiyyəti vardı.

Köhnə və Orta Krallıqda ordu

Yeni Krallığa qədər Misir orduları çağırılmış kəndlilərdən və sənətkarlardan ibarət idi. Misir əsgərləri mis nizə uclu bir nizədən və dəri ilə örtülmüş böyük bir taxta qalxandan ibarət sadə bir silah daşıyırdılar. Arxaik dövürdə daş dəyirman silahı vardı və sonradan bu silah bürünc döyüş baltası ilə əvəz olundu.

Nizəçilər sadə əyri bir yay və çaxmaqda, oxçular isə misdən hazırlanmış oxla silahlanırdılar. M.ö III və II minilliyin əvvəllərində zirehdən istifadə edilməmişdir.Nubiyalıların hakimiyyəti dövründə əcnəbilər muzdlu olaraq orduya girmiş , ən yaxşı oxatan birliyini yaratmışdılar.

Yeni Krallıqda ordu

Misirdə döyüş arabası

Silah texnologiyasında irəliləmə e.ə 1600-cü ildə misirlilərin hiksoslara məğlubiyyətindən sonra başladı. Bundan sonra misirlilər döyüş arabalarının daha yüngül və sürətli etməyə başladılar.Misirdə döyüş arabaları qamçı və cilovu tutan döyüşçü tərəfindən idarə olunurdu. Silahlar kompozit yay və ox birdə nizə idi. Döyüşçülərin bir çox zirehdən dəri baltalardan və qalxanlardan istifadə edirdilər. Yeni krallıqda misirlilərin silahı ox idi. Yeni krallıqda misir ordusu üç hissədən ibarət idi. Piyada, arabalar və donanma

Gec Dövr orduları

Artıq silahlar dəmirdən hazırlanırdı. Makedoniyalı İsgəndərin yürüşündən sonra Misirdə əsas hərbi qüvvə piyada falanqası idi. Bu dövrdə silah texnologiyasındakı yeniliklər Qərbi Asiya və Yunanıstandan gəlirdi.

Ordunun hərbi quruluşu

Ordunun hərbi quruluşu 3 hissədən ibarət idi. Piyada, arabalar, donanma

Piyada

Piyada qoşunları qismən könüllü olaraq çağrılırdı.Misir əsgərləri həm yerli, həm də əcnəbi muzdlu döyüşçülər idi.

Arabalar

Misir ordusunun əsasını təşkil edirdi. Arabalar Misirə Yeni Krallığın dövrünün əvvəlində Qərbi Asiyada gətirilirdi. Arabalar ümumiyyətlə mərkəzi silahlarda əlverişli istifadə etmək üçün istifadə olunurdu. Qalxan gəzdirən sürücü və yay və ya ciritli adam. Həmçinin arabalarda piyada dəstəsinə sahib idilər. Arabaların sürət və manevr üçün nəzərdə tutulmuşdur. Hücum gücü sürətlə dönmək, təkərlənmək və dəfələrlə yükləmək, düşmən xəttinə nüfuz etmək və kompozit yaydan çoxlu ox atmaq gücündə idi.

Donanma

Yeni Krallığın qədər Misir ordusuna əsasən suda da donanması vardı. Donanma orta sinif misirlilərdən ibarət idi. Qədim Misirdən köhnə krallığın erkən vaxtlarında dəniz gəmiləri nəql edilrdi. Qədim Misirdə iki tip gəmi vardı. Qamış qayıq və böyük taxtalardan hazırlanmış gəmilər. Ümumiyyətlə hər qayıqda kölə avarçəkənləri vardı. Kölə avarçəkənləri oturacaqları əsasən göyərtinin altında müəyyən bölmədə idi. Avaraçəkənlərdən bir nəfər sükan rolu oynayırdı.

Qədim Misirdə istifadə olunmuş silahlar

Qədim Misrdəki xəncər

Misirlilər əsasən bumeranqlara bənzər atma çubuqlardan, sapanddan, nizədən və ən başlıcası ox və yaydan və həmçinin kompozit yaydan istifadə edirdilər.

Atma Çubuqlar

Bu silah çox effektiv olmasada, piyadalar yeni krallığın sonuna qədər bu silahdan ənənəvi olaraq istifadə edirdilər. Çünki bu silah müqəddəs sayılırdı.

Nizə

Nizə yaxın döyüş sinfinə daxildir. Nizələr Köhnə və Orta Krallıq dövründə çaxmaqdaşından düzəldilmiş uzun bir taxta şafta yapışdırılmış sivri bıçaqdan ibarət idi.

Adi nizələr atmaq və itələmək üçün hazırlanmışdır. Eyni zamanda balta bıçağı ilə təchiz edilmiş və beləliklə kəsmək üçün istifadə olunanan nizənin formasıda mövcuddur.

Ox və yay

Misirin demək olar ki bütün dövrlərində ox və yaylar geniş istifadə olunmuşdu. Səltənət dövrünün əvvəllərində yaylar ağacdan hazırlanmışdı. Yayın tək bir əyriliyi vardı. Səltənət dövründə əvvəlki dövrdə ikiqat əyrilik olurdu, lakin Köhnə Krallıq dövründə sadə yay kimi tanınan tək qövslü yay qəbul edildi. Bürüncdən və qamışdan, sərt ağacdan hazırlanmış oxlardan istifadə olunurdu. Yayın uzunluğu bir və iki metr arasında idi. Hər iki ucuda daralan taxta bir çubuqdan ibarət idi.

Kompozit yay

Yeni Krallıq dövründə Asiya hiksoslarI tərəfindən tanıdılmış kompozit yay istifadəyə verildi. Kompozit yay kiçik və yüngül yay idi. Maksimum çəkmə uzunluğu oxçunun qolundan asılı idi. Kompozit yayın arxasına gərginliyə tab gətirmək üçün sinus əlavə edilmişdi. Kompozit yayların sadə təməl yaylardan çox əməyə ehtiyacı vardı və istehsalı çox çətin və bahalı idi. Sadə yaylar və oxçular ordunun əsas hissəsini təşkil edirdi. Qarışıq yaylar isə əvvəllər arabaçıların yanında zirehləri deşmək üçün istifadə olunurdu.

Sapandlar

Sapandlar da daş atmağın təsirli olması üçün kiçik avadanlıq və ya təcrübə tələb olunurdu. Misirdə sapandların ən qədim görüntüləri e.ə XX əsrə aiddir. Qədim sapandlar çürüməyə meyilli olan üzvi materiallardan hazırlanırdı. Buna görədə sağ qalan nümunələr nadirdir.

Ədəbiyyat

• Yusif Yusifov "Qədim Şərq Tarixi"
• Egyptology Online Archived 2007–10–20 at the Wayback Machine
• "Ancient Egyptian Weapons". Archived from the original on 2018–02–10. Retrieved 2008–01–06.
• Shaw, Ian (2000). The Oxford history of ancient Egypt. Oxford University Press. ISBN 0-19-280458-8.
• W. Helck"Ein indirekter Beleg fur die Benutzung des liechten Streitwagens in Agypten zu ende der 13 Dynastie", in JNES 37, pp. 337–40
• see Egyptian Archaeology 4, 1994
• see KMT 1:3 (1990), p. 5
• Tyldesley, Joyce A. "Egypt's Golden Empire", Headline Book Publishing, London, 2001. ISBN 0-7472-5160-6
• "Body armour". Archived from the original on 2018–02–15. Retrieved 2008–01–06.
• Spalinger, Anthony J.. War in Ancient Egypt. Blackwell Publishing, Malden, MA: 2005. p. 7
• Spalinger, Anthony J.. War in Ancient Egypt. Blackwell Publishing, Malden, MA: 2005. p. 6
• "Edged Weapons: The Spear". Archived from the original on 2018–01–31. Retrieved 2009–06–24.
• Western, A. C.; McLeod, W. (1995–01–01). "Woods Used in Egyptian Bows and Arrows". The Journal of Egyptian Archaeology. 81: 77–94. doi:10.2307/3821809. JSTOR 3821809.
• "Projectiles". Archived from the original on 2018–01–31. Retrieved 2009–06–24.