Qənaətcillik paradoksu

Qənaətcillik paradoksu (ing. paradox of thrift, ing. paradox of saving) — Uoddilom Ketçinqs,Uilyam Foster ^[1], və qismən Con Meynard Keyns, Fridrix Hayek^[2] tərəfindən tədqiq edilmiş iqtisad elmində bir paradoksdur.

İzahı

Paradoks aşağıdakı qaydada ifadə edilir:"Biz nə qədər çox qara gün üçün pul yığırıqsa, o gün bir o qədər tez gəlir".Əgər iqtisadi böhran zamanı hamı qənaət etməyə başlayacaqsa, onda məcmu tələb azalacaq, bunun nəticəsində isə əmək haqları və əmanətlər azalacaqdır. Yəni demək olar ki,hər kəs qənaət edəndə bu məcmu tələbin azalmasına və iqtisadi artımın zəifləməsinə səbəb olacaqdır.

Keyns modeli

Əsas məqalə:Keynsçilik

Sadə Keyns modelinə görə iqtisadi artım üçün ümumi gəlirin artmasına səbəb olan multiplikatorun effekti ilə məcmu gəlirin artması nəzərdə tutulurdu.Xərclər axınından götürülmüş hər bir şey isə iqtisadiyyatda repressiya və depressiya yaradaraq multiplikativ şəkildə məcmu gəliri azaldır.Paradoksal nəticə də buradan irəli gəlirdi: İqtisadiyyatda nə qədər çox əmanət toplanırsa, bununla o qədər kasıb olur.Bu halda bu paradoks məhkum dilemması şəklində olur, yəni harada ki, qənaətlər ayrı-ayrılıqda hər bir insan üçün əlverişlidir, amma bütovlükdə əhali və iqtisadiyyat üçün zərərlidir. Keyns böhrandan çıxış yolu dövlətin iqtisadiyyata müdaxiləsi (hökumət tənzimləmə siyasəti) hesab edirdi.Keyns və onun davamçıları iqtisadiyyatı sabitləşdirmək üçün hökumət xərclərinin istifadəsini təklif edirlər, çünki o nəticədə məcmu tələbə təsirini maksimum səviyyəyə çatdırır,həmçinin məcmu gəlirə dair multiplikativ təsirə malik olur. İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Pol Kruqman ^[3], qənaətcillik paradoksunu, hökumət xərclərinin artırılması siyasətinin həyata keçirilməsi arqumenti kimi təklif etdi.Onun fikrincə, ev təsərrüfatlarının xərcləri azaltmağa məcbur etdiyi bir dövrdə iqtisadiyyat canlanmaq üçün adi istehlakçıların əvəzetməsini tələb edir: məhz hökumət müxtəlif dövlət proqramlarını təsdiq etməlidir.Lakin, Texas ştatının konqresmeni Ron Paulin sözlərinə görə, bugünkü rifah qənaət və gələcəkdə nemətlərin istifadəsinin artması üçün onların istehlakının məhdudlaşdırılması sayəsində yarana bilər.^[4]

Klassik model

Əsas məqalə:Klassik siyasi iqtisad

Qənaətcillik paradoksu ancaq Keyns modelinə məxsusdu.Klassik siyasi iqtisad nəzəriyyəsində yığım demək olar ki, investisiyalara bərabərdir.Ona görə də, klassik təsəvvürlərə əsasən əmanətlərin artırılması investisiya ilə eyni miqdarda artır. Henri Hazlitt diqqət yetirdi ki, Keynsin «Ümumi nəzəriyyə...»də "yığım" və "investisiya" anlayışlarında o bir sıra səhvlər və qeyri-müəyyənliklər mövcuddur.^[5] Xüsusilə də Keyns əvvəlcə müəyyən edib ki, investisiya və yığım eyni olub və yalnız bir hadisənin müxtəlif yanaşmalarıdır.Amma nəticədə Keyns bu təyinlərdən gizlicə imtina edir, yığım və investisiyaların bərabərsizliyi şərti ilə iqtisadi tsikllər nəzəriyyəsini qurur.

Avstriya modeli

Əsas məqalə: Avstriya məktəbi

Avstriya məktəbinin nümayəndələri belə hesab edirlər ki, yığım, yəni gələcəkdə daha çox istehlaka üstünlük verən mövcud malların istehlakdan imtina etməsi elə iqtisadi inkişafın əsasını təşkil edir.^[6]

Həmçinin bax

İstinadlar

↑ William Trufant Foster, Waddill Catchings, Business Without a Buyer, Houghton Mifflin Company, 1927
↑ İlk dəfə iqtisadiyyat üzrə Alman jurnalında çap edilmişdir, sonra ingilis dilli jurnalda, sonra Hayekin əməyinə əlavə olaraq «Prices and Production» (Qiymət və istehsal; New York: Augustus M. Kelley, 1935)
↑ [^[ölü keçid] Kruqman](31 oktyabr 2008). «When Consumers Capitulate» Arxivləşdirilib 2018-03-19 at the Wayback Machine. The New York Times.
↑ "Ron Paul's Statement on the Passage of the Bailout Bill". 2013-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-06.
↑ Hazlitt, Henry.The Failure of the "New Economics. An Analysis of the Keynesian Fallacies. Arxivləşdirilib 2020-03-31 at the Wayback Machine — Ludwig von Mises Institute, 1959. — P. 81ff. — 458 p
↑ "Consumers Don't Cause Recessions — Robert P. Murphy — Mises Daily". 2022-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-06.

[1] William Trufant Foster, Waddill Catchings, Business Without a Buyer, Houghton Mifflin Company, 1927

[2] İlk dəfə iqtisadiyyat üzrə Alman jurnalında çap edilmişdir, sonra ingilis dilli jurnalda, sonra Hayekin əməyinə əlavə olaraq «Prices and Production» (Qiymət və istehsal; New York: Augustus M. Kelley, 1935)

[3] [^[ölü keçid] Kruqman](31 oktyabr 2008). «When Consumers Capitulate» Arxivləşdirilib 2018-03-19 at the Wayback Machine. The New York Times.

[4] "Ron Paul's Statement on the Passage of the Bailout Bill". 2013-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-06.

[5] Hazlitt, Henry.The Failure of the "New Economics. An Analysis of the Keynesian Fallacies. Arxivləşdirilib 2020-03-31 at the Wayback Machine — Ludwig von Mises Institute, 1959. — P. 81ff. — 458 p

[6] "Consumers Don't Cause Recessions — Robert P. Murphy — Mises Daily". 2022-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-06.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]