Qafqaz çubuqlucası

Qafqaz çubuqlucası
Qafqaz çubuqlucası
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Asterids Dəstə: Zoğalçiçəklilər Fəsilə: Hortenziyakimilər Yarımfəsilə: Hydrangeoideae Triba: Philadelpheae Cins: Çubuqluca ???: Qafqaz çubuqlucası
Beynəlxalq elmi adı
	Philadelphus caucasicus Koehne, 1896;
ITIS	504299
NCBI	152293

Qafqaz çubuqlucası (lat. Philadelphus caucasicus) — hortenziyakimilər fəsiləsinin çubuqluca cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Qafqazın şimal-şərqində, Kiçik Asiyada dəniz səviyyəsindən 1800 m hündürlükdə yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 3 m olan koldur. Zoğları sarı və ya qırmızımtıl-sarıdır. Gövdənin qabığı qəhvəyi-qonur, çatlayan və soyulandır. Yarpaqları nazik, yaşıl, uzunsov, ellips və ya neştər formalı, 3,5-8 sm uzunluqda, uc tərəfdən sivri, əsası dairəvi, kənarları az gözə çarpan dişli, çılpaq və ya alt tərəfdən tüklüdür. May ayında 20-25 gün ərzində çiçəkləyir. Çiçəkləri ağımtıl rəngli, çox ətirli, 2-3,5 sm diametrində olub, 14 sm uzunluqda salxımvari çiçək qrupuna toplanmışdır. Çiçək qrupunun oxu və kasayarpaqları çılpaq və ya tüklüdür. Sütuncuğu çox hallarda tüklü, yarıya qədər bitişmiş olur. Kasayarpaqları və ləçəkləri 4-dür. Erkəkcikləri çoxlu miqdarda, qısa və ya uzun, az və ya çox bitişikdir. Sütuncuqlarının uzunluğu təxminən yarıya qədər bitişmişdir. Meyvəsi iyul ayının axırında yetişir. Toxum və qələmlərlə artırılır.

Ekologiyası

Tez böyüyür, soyuğa davamlı, torpağa tələbkar deyil, ancaq dərin, humuslu və nəmişli torpaqlarda daha yaxşı inkişaf edir. Qaza və tüstüyə davamlıdır, budanmanı yaxşı keçirir.

Azərbaycanda yayılması

Azərbaycanın şimal bölgələrində mədəni şəraitdə becərilir.

İstifadəsi

Qafqaz çubuqlucası qazon əkinlərində, tək-tək və qruplarla əkildikdə gözəl görünür. Çubuqlucanın çiçəklərindən alınan ekstraktdan yeyinti və ətriyyat sənayesində istifadə edilir. Qurudulmuş çiçəkləri çaya xoş ətir verir. Onlardan salatları və qənnadı məmulatlarını ətirləndirmək üçün istifadə edilir. Dekorativ bitki kimi çubuqluca parklarda və bağlarda becərilir.

Ədəbiyyat

Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.