Qarğabazarı (Üçkilsə)

Üçkilsə rayonunda kənd

Qarğabazarı, Qarğabazarİrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indi Üçkilsə (Eçmiədzin) rayonunda kənd. Rayon mərkəzidən 12 km cənub-şərqdə, Qarasu çayının yanında yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir.[2]Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 25 may 1965-ci il tarixli Fərmanı ilə kəndin adı dəyişdirilərək Haykaşen edilmişdir.[3][4]1918-ci ildə kəndin əhalisi qovulmuş və Türkiyədən gəlmə ermənilər yerləşdirilmişdir. "Kitabi-Dədə Qorqud" eposunda Dərəşam toponimi ilə səslənir. XIX əsrdə Alagöz dağının ətəyində Qaraşam adlı kənd vardı. Ərəb dilində qəryə "kənd" və şam (əsli ərəbcə) "qamışlıq" sözlərindən ibarətdir.[5]

Qarğabazarı
40°04′22″ şm. e. 44°18′25″ ş. u.
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü 830 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 1.115 nəf. (2011)[1]
Rəsmi dili
Xəritəni göstər/gizlə
Qarğabazarı xəritədə
Qarğabazarı
Qarğabazarı

Əhalisi redaktə

Kənddə 1873-cü ildə 574 nəfər, 1886-cı ildə 602 nəfər, 1897-ci ildə 569 nəfər, 1904-cü ildə 688 nəfər, 1914-cü ildə 728 nəfər, 1916-cı ildə 615 nəfər, 1919-cu ildə 600 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır[6]. 1919-cu ilin sonlarında kənd erməni təcavüzünə məruz qalaraq sakinləri qırğınlarla qovulmuşdur. İndiki Ermənistanda sovet hökuməti qurulandan sonra kəndi tərk etmiş azərbaycanlılardan sağ qalanlar ata-baba torpaqlarına qayıda bilmişdir. Burada 1922-ci ildə 192 nəfər, 1926-cı ildə 190 nəfər, 1931-ci ildə 168 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır. SSRİ Nazirlər Sovetinin xüsusi qərarı ilə kəndin sakinləri 1948–1949-cu illərdə tarixi-etnik torpaqlarından deportasiya edilərək Azərbaycana köçürülmüşdür. Kənddə 1946–47-ci illərdə xaricdən köçürülən ermənilər yerləşdirilmişdir. İndi ermənilər yaşayır.

Qargabazarı kəndində 1918-ci ildə 790 nəfər yaşamışdır. Erməni daşnaq birləşmələri kəndi yerlə-yeksan etmiş, dagıdıb talamış, əhalisini amansızlıqla qırmışlar. Kənd bir neçə il xaraba qalmışdır. 1922-ci ildə 182 nəfər gəlib kəndi bərpa etməyə çalışmışlar. Tədricən azərbaycanlı əhali sıxışdırılıb, onlar 1948-ci ildə Sabirabadın Həşimxanlı kəndinə köçmüşlər.[7]

Toponimi redaktə

Toponim qarğa türk etnoniminə "alış-veriş yeri" mənasında işlənən bazar sözünün artırılması ilə əmələ gəlib "qarğa tayfasının alış-veriş yeri" mənasını ifadə edir "…bazar sözü mürakkəb toponimlərin tərkibində tayfa adı kimi işləndikdə toponimik adın I komponenti, "alver, ticarət yeri" mənasında işləndikdə isə onun II komponenti yerində işlənir[8][9]

İstinadlar redaktə

  1. Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
  2. Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карт Кавказского края, Тифлис, Типография К.П.Казловского, 1913,530 с. Kəndin başqa adı Kələşam.
  3. Əliyarov S. "Kitabi-Dədəm Qorqud": Əlyazmaları üzərində çalışmalar. "Azərbaycan filologiyası məsələləri". III. Bakı, "Elm", 1991.
  4. Зубарев Д.Е. Карабахская провинция. Обозрение. ч. III. Спб., 1836.
  5. Будагов, Б. Ә.; Гејбуллајев, Г. Ә. Гарғабазар // Ермәнистанда Азәрбајҹан мәншәли топонимләрин изаһлы лүғәти. Бакы: Оғуз ели. 1998. 452 с.
  6. Qorqodyan Z. 18311931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi, İrəvan, "Melkonyan fond", 1932, 188 səh.
  7. Eldar İsmayıl. "Zavallı ermənilər, yoxsa zalım ermənilər…", Bakı, 2014.
  8. Гейбуллаев Г.А. Топонимия Азербайджана (историкоэтнографическое исследование), Баку, "Элм", 1986, 192 с. Quruluşca mürəkkəb toponimdir.
  9. Əhmədov T. M. Qədim "şen" coğrafi terminin mənşəyinə dair. – Azərbaycan onomastikası problemləri, VI, Bakı, 1996, səh.63–69.