Qaradəniz dəniz donuzu

Qaradəniz dəniz donuzu
Qaradəniz dəniz donuzu
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Klad: Euteleostomi Klad: Xoanlar Klad: Rhipidistia Klad: Tetrapodomorpha Klad: Eotetrapodiformes Klad: Elpistostegalia Klad: Stegocephalia Sinifüstü: Dördayaqlılar Klad: Reptiliomorpha Klad: Amniota Sinif: Məməlilər Klad: Theriimorpha Klad: Theriiformes Klad: Trechnotheria Klad: Cladotheria Klad: Prototribosphenida Klad: Zatheria Klad: Tribosphenida Yarımsinif: Vəhşi heyvanlar Klad: Euteriyalar İnfrasinif: Plasentalılar Maqndəstə: Boreoeutheria Dəstəüstü: Lavrazioterilər Klad: Scrotifera Qranddəstə: Ferungulata Ranqsız: Dırnaqlılar Dəstə: Cütdırnaqlılar Klad: Artiofabula Klad: Cetruminantia Klad: Cetancodontamorpha Yarımdəstə: Whippomorpha Klad: Cetaceamorpha İnfradəstə: Cetacea Parvdəstə: Dişli balinalar Klad: Delphinida Fəsiləüstü: Delphinoidea Fəsilə: Dəniz donuzları Cins: Dəniz donuzu Növ: Adi dəniz donuzu Yarımnöv: Qaradəniz dəniz donuzu
Beynəlxalq elmi adı
	Phocoena phocoena relicta Otenio Abel, 1905;
ITIS	771140
NCBI	1220054

Qaradəniz dəniz donuzu (lat. Phocoena phocoena relicta) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin dəniz donuzları fəsiləsinin dəniz donuzu cinsinin adi dəniz donuzu növünə aid heyvan yarımnövü.

Yarımnövün təsviri

Uzunluğu 1,3-1,5 metr, çəkisi təxminən 30 kiloqramdır. 1,8 metrə qədər olan fərdlərə də rast gəlinir. Dişilər erkəklərə nisbətən bir qədər böyükdür. Başı qısa, kütvari bir ağıza sahibdir. Belinin rəngi tünd boz, bəzən qara, böyürləri açıq rəngdədir. Albinos fərdlərə rast gəlinir. 4 santimetrə qədər bir piy qatına sahib olurlar^[2].

Dişilərdə cinsi yetkinlik yaşı 4 ildir. Boğazlıq 9-11 ay davam edir. Adətən bir bala doğur. Balalar doğularkən 8 kq çəkiyə sahib olurlar.

Yem bazasına balıqlar (ançouslar və aterinkimilər), daha az tez-tez qabıqlı onurğasızlar daxildir. Gündəlik qida rasionu 3-5 kiloqramdır. Bəslənərkən maksimum daldıqları dərinlik 75 metrə qədərdir. Su altında 6 dəqiqəyə qədər qala bilirlər. Maksimal üzmə sürəti saatda 22 kilometrdir. Əsas arealı Qara dənizin sahil suları, isti mövsümdə isə Azov dənizi və Mərmərə dənizidir. Egey dənizinə, eləcə də Dunay və Don çaylarına girişlər nadir hallarda qeydə alınır. Qara və Azov dənizləri arasında mövsümi miqrasiya qeyd edirlər. 10 başdan ibarət kiçik qruplarda, əssən dayaz sularda yaşayırlar.

Ötən əsrdə saylarında kəskin azalma baş verir. 1989 və 1990-cı illərdə Qara dəniz xarakterli iki epizootiya qeydə alınır. Krım sahillərində əsasən yetkin olmayan 300-ə yaxın heyvan ölüsü aşkar edilri. Beynəlxalq Təbiəti Qoruma Birliyinin təsnifatına əsasən, yarımnövə "təhlükə altında olan növ" status verilir^[3]. Yarımnöv Bern Konvensiyasının II Əlavəsinə, Bonn Konvensiyasının II Əlavəsinə, ACCOBAMS Sazişinin I Əlavəsinə və CITES Beynəlxalq Konvensiyasının II Əlavəsinə daxil edilmişdir. Qoruyucu tədbirlər olaraq xüsusilə balavermə mövsümündə (15 may - 15 iyul tarixlərində Qara dənizdə və 1 iyun - 31 iyul tarixlərində Azov dənizində) 70 metr dərinliyə qədər su sahələrində torların quraşdırılması dağandır. Hazırda sayının azalmasına səbəb olan əsas amillərə bunlar daxildir: brakonyerlik, epizootiya, yem ehtiyatlarının tükənməsi, yaşayış yerinin çirklənməsi, Azov dənizində buz altında donmalar. 1990-cı illərdəki məlumatlara görə yarımnövün ümumi sayı 10000 baş olmuşdur.

Təbii şəraitdə ömür uzunluğu orta hesabla 7-8, maksimum 15 ilədəkdir^[2].

İstinadlar

↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
↑ ¹ ² Глава — 3. Морская свинья // Звери Чёрного моря. О дельфинах и тюленях и их отношениях с человеком. Биркун А. А. мл., Кривохижин С. В. Симферополь «Таврия» 1996. ISBN 5-7780-0773-6
↑ "Phocoena phocoena ssp. relicta — черноморская морская свинья в Красном списке МСОП". 2012-05-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-08.

Həmçinin bax

[_d84c74b98bfa7249-1] Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0

[Zvery-2] ¹ ² Глава — 3. Морская свинья // Звери Чёрного моря. О дельфинах и тюленях и их отношениях с человеком. Биркун А. А. мл., Кривохижин С. В. Симферополь «Таврия» 1996. ISBN 5-7780-0773-6

[3] "Phocoena phocoena ssp. relicta — черноморская морская свинья в Красном списке МСОП". 2012-05-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-08.

[1]

[2]

[3]