Qaragöz qızılquş

Qaragöz qızılquş
Qaragöz qızılquş
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Sinif: Quşlar İnfrasinif: Yenidamaqlılar Klad: Neoaves Klad: Passerea Klad: Telluraves Klad: Australaves Klad: Eufalconimorphae Dəstə: Qızılquşkimilər Fəsilə: Qızılquşlar Yarımfəsilə: Qızılquşlar Cins: Qızılquş Növ: Qaragöz qızılquş
Beynəlxalq elmi adı
	Falco subbuteo L., 1758[…];
ITIS	175654
NCBI	344233
EOL	45510793
FW	369307

Qarağöz qızılquş (lat. Falco subbuteo) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.^[3]

Təsviri

Göyərçin boydadır. Quyruğu uzundur. Bel tərəfi tünd-boz, başı qaramtıl, qarın tərəfi cizgili açıq rəngli, boğazı ağdır. Quyruğunun altı və "tumanı" kürəndir. "Bığları" aydın görünür.

Yayılması

Avropa, Asiya və Şimal-Qərbi Afrikada yayılıb. Azərbaycanda ilk yayılması ağac olan hər yeri əhatə edib. Buraya nəsil vermək üçün gəlir. Apreldə-mayın əvvəlində gəlir, oktyabrda köçüb gedir.

Yaşayış yeri və həyat tərzi

Meşədə və hündür ağac olan köhnə meyvə bağlarında yaşayır. Sıx meşəni xoşlamır. Kürqırağı tuqay meşələri və düzənlik meşələri quruyub və qırılıb deqradasiya edildikcə bu yerlərdə nəsil verməkdən məhrum olub, əsasən dağətəyi və dağ meşələrində qalıb. May ayında hündür (10–20 m) ağacda olan qarğa və sağsağan kimi quşların yuvasını zəbt edir, 2–4 yumurta verir, 28 gün kürt yatır, 30–32 gün yuvada bala bəsləyirlər. Kürt yatan ana quşu, sonra isə həm də balaları yemləmək erkək quşun öhdəsinə düşür. Əsas yemi həşərat və xırda quşlardır. Şikarını havadan ovlayır.

Sayı və azalma səbəbi

1960–1970-ci illərə qədər adi saylı quş olub. Sonralar tədricən yayılma sahəsi kiçilib və populyasiyasının sıxlığı azalıb, nadir kateqoriyasına çevrilib. 1999–2000-ci illərdə 240 quş, 10 il sonra isə 130 quş sayılıb.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Meşələrdə və bağlarda hündür ağacların qırılması, pestisidlərdən intensiv istifadə olunması, yem obyektlərinin zəhərlənməsi.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər

İndiyə qədər "faydalı fauna" adı ilə qorunub. Naxçıvan MR-in Qırmızı kitabına daxil edilib. CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxildir.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

Yuvası olan ağacın (hətta quru olsa da) kəsilməsi yasaq olmalıdır. Meşənin kənarında və meyvə bağlarında hündür ağaclar (meyvəsiz olsa da) qorunub saxlanılmalıdır

Şəkillər

↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
↑ "Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar". 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-17.

İstinadlar

[_2e7ff56f8d428ddf-1] Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.

[_945d40a3d19c53f5-2] IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3

[3] "Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar". 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-17.

[3]

[1]

[2]