Vikipediya

Qazaxıstanın inzibati bölgüsü

Qazaxıstanın inzibati bölgüsü — Qazaxıstan Respublikası inzibati cəhətdən 14 vilayət və 2 respublika tabeli şəhərdən ibarətdir[1]. Üstəlik digər respublika tabeli Baykonur şəhəri 2050-ci ilə qədər Rusiya Federasiyasına icarəyə verilmişdir. Faktiki olaraq isə şəhər həm də Rusiyanın respublika tabeli şəhəridir[2].

№ Gerb Şəhər/Vilayət İnzibati mərkəz sahəsi,
km² 		əhali, nəf.,
01.04.2012[3]		 əhalinin sıxlığı nəf./km² Ümumdaxili məhsul 01.01.2008
milyon Təngə
Adı qazaxca Adı rusca
Respublika tabeli şəhər
1 Şəhər Astana Astana[4] 710 752 262 1046,36
2 Şəhər Almatı Almatı[1]/Alma-Ata[4] 332 1 455 271 4368,45
3 Şəhər Baykonır Baykonır/Baykonur[5] 57 37 912 662,00
vilayətlər
4 Akmolin vilayəti Kokşetau Kokşetau[4] 146 219 731 526 5,00 8772
5 Aktobin vilayəti Aktobe Aktobe[4][6] 300 629 788 594 2,62 66917
6 Almatı vilayəyi Taldıkorqan Taldıkorqan[4] 223 911 1 918 109 8,53 18841
7 Atırau vilayəti Atırau Atırau[4] 118 631 546 057 4,58 161271
8 Şərqi-Qazax vilayəti Öskemen Ust-Kameneqorsk[4] 283 226 1 395 012 4,93 35920
9 Cambıl vilayəti Taraz Taraz[4] 144 264 1 059 390 7,32 8999
10 Qərbi-Qazax vilayəti Oral Uralsk[4] 151 339 613 560 4,05 77162
11 Karaqanda vilayəti Karaqandı Karaqanda 427 982 1 359 077 3,17 62529
12 Kostanay vilayəti Kostanay Kostanay[4] 196 001 879 511 4,49 20860
13 Kızılordinski vilayəti Kızılorda Kızılorda[4] 226 019 716 807 3,15 68683
14 Manqistau vilayəti Aktau Aktau[4] 165 642 551 939 3,29 116674
15 Pavlodar vilayəti Pavlodar Pavlodar[4] 124 755 747 584 5,99 48010
16 Şimali-Qazax vilayəti Petropavl Petropavlovsk[4] 97 993 582 560 5,96 4354
17 Cənubi-Qazax vilayəti Şimkənt Şimkənt[4] 117 249 2 636 950 22,36 12572
Всего 2 724 902 16 675 392 6,12

İkinci səviyə üzrə Qazaxıstanın 160 kənd rayonu, 11 şəhər rayonu və 38 şəhərdən ibarətdir.

Üçüncü səviyə üzrə 46 şəhər, 6 şəhər rayonu, 241 qəsəbə[7] və 2453 kənd dairəsindən ibarətdir.

Tarix redaktə

 
  Ural vilayəti
  Turqay vilayəti
  Akmola vilayəti
  Semipalatin vilayəti
  Semireçnaya vilayəti
  Sırdərya vilayəti
  Səmərqənd vilayəti
  Fərqanə vilayəti
  Xivə xanlığı
  Buxara əmirliyi
  Önxəzər vilayəti

Rusiya imperiyası redaktə

XX əsrin əvvəllərinə olan inzibati bölgü:

  1. Özxəzər vilayəti
  2. Ural vilayəti
  3. Turqay vilayəti
  4. Akmola vilayəti
  5. Semipalat vilayəti
  6. Semireçnaya vilayəti
  7. Sırdərya vilayəti

Bukeev Orda Həştərxan vilayəti ərazisinə dail idi.

Sovet dövrü redaktə

 
1959-cu ilə olan inzibati bölgü
  • 1920. Qırğızstan MSSR (1920–1925) təşkil edilir və mərkəzi Orenburq şəhəri olur.
  • 1925. Qırğızstan MSSR Qazax MSSR olaraq adlandırılır və mərkəzi Qızıl-Orda olur.
  • 1927. Paytaxt Alma-Ata şəhərinə köçürülür.
  • 1929. Adaevski dairəsi ləğv edilir.
  • 1930. Qaraqalpaq MSSR Qazax MSSR tərkibindən çıxarılaraq RSFSR ərazisinə birləşdirilir.
  • 1932. Qaraboğazgöl ətrafı ərazilər Türmənistan SSR ərazisinə verilir[8].
  • 1933. Yeni İnzibati-Ərazi bölgüsü təşkil edilir.
  • 1934. Ölkənin şimal ərazilərinin bir qismi Orenburq vilayətinə verilir.
  • 1936. Qazaxıstan müttəfiq dövlətə çevrilir.
  • 1938. Qurev, Kzıl Orda və Pavlodar vilayətləri təşkil edilir.
  • 1939. Akmola, Cambul və Semipalatin vilayətləri təşkil edilir.
  • 1944. Kokçetav və Taldı-Kurqan vilayətləri təşkil edilir.
  • 1959. Taldı-Kurqan vilayəti ləğv edilir.
  • 1960. Akmola vilayəti ləğv edilir.
  • 1961. Akmola vilayəti Çelinoqrad vilayətinə çevrilir.
  • 1962. Qərbi-Qazaxıstan vilayəti Ural vilayəti, Cənubi-Qazaxıstan isə Çimkənd olaraq dəyişdirilir. Üç diyar dəyişdirilir:
    • Qərbi-Qazaxıstan diyarı (Aktyubin, Qurev, Ural vilayəti).
    • Selinski diyarı (Kokçetav, Kustanay, Pavlodar, Şimali-Qazaxıstan, Celinoqrad vilayəti).
    • Cənubi-Qazaxıstan diyarı (Canbul, Kzıl-Orda, Çimkənd vilayəti).
  • 1967. Taldı-Kurqan vilayəti bərpa edilir.
  • 1970. Turqay vilayəti təşkil edilir.
  • 1973. Cezkaqan və Manqışlaq vilayətləri təşkil olunur.
  • 1988. Turqay və Manqışlaq vilayətləri ləğv edilir.
  • 1990. Turqay və Manqışlaq vilayətləri yenidən təşkil edilir.

Müasir dövr redaktə

 
  • 1991. Qazaxıstan öz müstəqilliyini elan edir.
  • 1992. Qurevski vilayəti — Atıraus vilayəti, Çelinoqradski — Akmolin vilayəti, Alma-Atı vilayəti — Almatı vilayəti, Ural vilayəti — Qərbi-Qazaxıstan, Çimkənd vilayəti — Cənubi-Qazaxıstan vilayəti olaraq dəyişdirilir.
  • 1993. Cambul vilayəti — Jambıl vilayəti, Kokçetav vilayəti — Kokşetau vilayəti, Taldı-Kurqan vilayəti — Taldıkorqan vilayəti olaraq dəyişdirilir.
  • 1995. Cezkazqan vilayəti — Jezkazqan vilayəti kimi dəyişdirilir.
  • 1996. Kzıl-Orda vilayəti — Kızılorda vilayəti, Kustanay vilayəti — Kostanay vilayəti.
  • 1998. Akmola şəhərinin adı Astana olaraq dəyişdirilir[9].
  • 1999. Şimali-Qazaxıstan vilayətinin bir hissəsi Akmolin vilayətinə birləşdirilmişdir.
  • 2001. Almatı vilayətinin mərkəzi Taldıkorqan şəhərinə köcçürülmüşdür

İstinadlar redaktə

  1. ↑ 1,0 1,1 "Coğrafi baxımdan yerləşməsi, təbii şəraiti". 2013-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-13.
  2. ↑ "Rusiya və Qazaxıstan arasında Baykanurla bağlı beynəlxalq razılaşma". 2020-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-13.
  3. ↑ "Vilayətlərə, şəhərlərə və rayonlara görə əhalinin sayı". 2013-01-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-28.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 "Казахстан на карте Роскартографии" (rus). 7 dekabr 2015. 2016-02-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-13.
  5. ↑ Город Байконур, арендуемый Российской Федерацией, имеет особый статус; органы статистики Казахстана учитывают этот город в составе Кызылординской области в качестве города областного подчинения, население города приводится только для граждан Казахстана.
  6. ↑ "Указ Президента Республики Казахстан «О переименовании отдельных административно-территориальных единиц Жамбылской и Северо-Казахстанской областей и об изменении транскрипции названия города Актюбинска»". 2007-09-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-13.
  7. ↑ "Qazaxıstan". 2011-08-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-13.
  8. ↑ "Qazaxıatan sərhədlərinin müəyyənləşməsi" (PDF). 2016-01-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-04-13.
  9. ↑ "Qazaxıstan Prezidentinin sərəncamı ilə Akmola ölkənin paytaxtı elan edilir". 2012-04-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-13.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qazaxıstanın_inzibati_bölgüsü&oldid=7452715"