Rusiya Dövlət Hərbi Tarixi Arxivi
Rusiya Dövlət Hərbi Tarixi Arxivi — XVII əsrin sonundan 1918-ci ilə qədər olan dövrə aid Rusiya İmperator Ordusu haqqında sənədlərin saxlandığı Rusiya Federasiyasının ən böyük arxivlərindən biri.
| Rusiya Dövlət Hərbi Tarixi Arxivi | |
|---|---|
| |
 | |
| | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Yaradılma tarixi | 1797 |
| Ştat sayı | 3 423 120 ədəd sənəd |
| Ünvan | Moskva, 105005, 2-cı Bauman küç. ev 3. |
| Rəhbərlik | |
| Rəhbər | Priyutov Aleksandr Viktoroviç |
|
|
|
| Rəsmi saytı | xn--80adcv1b.xn--p1ai |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
redaktəRusiya Dövlət Hərbi Tarixi Arxivi Yauzada (Lefortovo Sarayı) I Pyotrun sarayında yerləşir. İnqilabdan əvvəlki Rusiyanın ən böyük hərbi arxivlərinin materiallarının birləşdirilməsi nəticəsində formalaşmışdır: Hərbi Məktəb, Lefortovo, Moskva hərbi dairəsi və ordunun hərbi-tarixi sənədlərinin mərkəzi anbarı.[1]
Hərbi-elmi arxiv Sankt-Peterburqda I Pavelin 8 avqust 1797-ci il tarixli fərmanı ilə arxiv şöbəsi kimi yaradılmışdır. 1812-ci ilin fevralında Hərbi Topoqrafik Depoya çevrilmiş və 1816-cı ilin mayında Hərbi Topoqrafik Depoya (HTD) adı dəyişdirilmiş və xəritələr anbarı kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1863-cü ildə HTD Arxivi Hərbi Tarixi-Topoqrafik Arxiv adlandırıldı və 1867-ci ildə Baş Qərargahın Hərbi Elmi Arxivinə (1906-cı ildən - Baş Qərargahın Baş İdarəsi) çevrildi. Arxiv fondları həm xəritə materialları, həm də hərbi-əməliyyat sənədləri, hərbi əməliyyatların təsviri, hərbi-diplomatik agentlərin hesabatları, xatirələr və s. ilə komplektləşdirilmişdi.
Lefortovo arxivi 7 fevral 1819-cu ildə Baş Qərargahın Müfəttişlik İdarəsinin arxivinin Moskva şöbəsi kimi yaradılmışdı. Hərbi Kollegiya müəssisələrinin, Hərbi Nazirliyin, XVIII-XIX əsrlərdə fəaliyyətdə olan orduların, hərbi rəhbərlərin iş yerlərinin və praktiki əhəmiyyətini itirmiş “növbələrin” işlərinin saxlanması məsələsində ixtisaslaşmışdır.
1865-ci ildə Hərbi Nazirliyinin Baş Qərargahı yaradıldıqdan sonra arxiv Baş Qərargah Baş Arxivinin Moskva şöbəsinə çevrildi. 1866-cı ildə əvvəllər Kremldəki Senat binasında olan arxiv sənədləri keçmiş Lefortovo sarayına daşındı.
Moskva hərbi dairəsi arxivi XIX əsrin 60-cı illərində formalaşıb. Arxiv Moskva Hərbi Dairəsinin qərargahında qərargahın, rayon hərbi idarələrinin və müəssisələrinin, rayonun hərbi hissələrinin sənədlərinin saxlanması üçün yaradılmışdır.
Ali Baş Komandanın 22 sentyabr 1914-cü il tarixli 65 nömrəli əmri ilə Birinci Dünya müharibəsinə aid sənədləri toplamaq üçün Moskvada ordunun hərbi-tarixi sənədlərinin saxlanılması üçün mərkəzi anbarı yaradılmışdır.
Yeni dövr
redaktəSSRİ dövründə, 1925-ci ildə RSFSR Hərbi Tarixi Arxivi (1933-cü ildən SSRİ Mərkəzi Hərbi Tarixi Arxivi, 1941-ci ildən SSRİ Mərkəzi Dövlət Hərbi Tarixi Arxivi) yaradılmışdır. 1955-ci ildə SSRİ Dövlət Hərbi Tarixi Arxivinin Leninqraddakı filialı ləğv edildi. Onun fondlarında qorunan sənədlər 1958-ci ilə qədər Moskvaya gətirildi. 1964-cü ildə Gürcüstan SSR Mərkəzi Dövlət Tarix Arxivinin keçmiş hərbi şöbəsinin sənədləri arxivə daxil oldu.
Rusiya Federasiyası Prezidenti Boris Yeltsinin 2 aprel 1997-ci il tarixli fərmanı ilə Rusiya Dövlət Hərbi Tarixi Arxivi Puşkin adına Dövlət Təsviri İncəsənət Muzeyi, Tretyakov qalereyası, Ermitaj, Rusiya Muzeyi, Rusiya Federasiyası Dövlət Arxivi, Rusiya Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivi, Rusiya Dövlət Qədim Aktlar Arxiv, Rusiya Dövlət Sosial-Siyasi Tarix Arxivi və s. ilə birlikdə Rusiya Federasiyası xalqlarının xüsusi Qiymətli Mədəni İrs Dövlət Məcmuəsinə daxil olundu.
Rusiya Dövlət Hərbi Tarixi Arxivinin hazırkı direktoru Priyutov Aleksandr Viktoroviçdir.[2]
Əvvəlki adları
redaktəRusiya Dövlət Hərbi Tarixi Arxivində bir sıra böyük hərbi-tarixi sənədlər kompleksi cəmləşmişdir. Onun sələfləri Rusiya İmperiyasının ən qədim hərbi arxivləri olub.
- 1797-ci il avqustun 8-də Sankt-Peterburqda I Pavelin əmri ilə İmperator Əlahəzrətinin Şəxsi kart arxivi yaradıldı.
- 1812−1863 - Müharibə Nazirliyinin Hərbi Topoqrafik Deposunun arxivi.
- 1863-1867 - Baş Qərargah Baş İdarəsinin Hərbi-Tarixi və Topoqrafik Arxivi.
- 1867-1906 - Baş Qərargahın Hərbi Elmi Arxivi (VUA).
- 1906-1918 - Baş Qərargah Baş İdarəsinin Hərbi Elmi Arxivi.
- 1918-1925 - RSFSR Hərbi Tarixi Arxivinin Dəniz bölməsi.
- 1925-1933 - RSFSR Hərbi Tarix Arxivi (HTA).
- 1933-1941 - SSRİ Mərkəzi Hərbi Tarix Arxivi (MHTA).
- 1941−1992 - SSRİ Mərkəzi Dövlət Hərbi Tarix Arxivi (SSRİ MDHTA).
1992-ci ilin iyun ayından Rusiya Dövlət Hərbi Tarixi Arxivi (RDHTA) adını daşıyır.
Fondları
redaktəArxivdə Rusiya ordusunun mərkəzi və yerli idarə və ordu təşkilatlarının, cəbhələrin, orduların, quru qoşunlarının və Hərbi Hava Qüvvələrinin bütün birləşmə və hissələrinin, hərbi təhsil müəssisələrinin, orduya kömək etmək üçün ictimai təşkilatların idarə və qərargahlarının fəaliyyətində formalaşan sənədlər, şəxsi fondlar, habelə sənədlər topluları, o cümlədən keçmiş Hərbi Elmi Arxivin kolleksiyası saxlanılır.
Arxivdə həmçinin 1667-ci ildən indiyədək, o cümlədən xaricdə çap olunmuş 60 mindən çox kitab və dövri nəşrlər qorunur. Onların arasında: Rusiya İmperiyasının qanunlarının tam toplusu, Hərbi Fərmanlar Məcəlləsi, ən yüksək əmrlər, hərbi idarə üçün əmrlər, quru qoşunlarının cədvəlləri, müharibələr tarixinə dair nəşrlər vardır. “Artilleriya jurnalı”, “Hərbi-tarixi kolleksiya”, “Hərbi kolleksiya”, “Kəşfiyyatçı”, “Ruskiy invalid”, “Russkaya Starina” və s. kimi dərgilərin bütün nömrələri arxivdə qorunur.
Fəaliyyəti
redaktə2010-cu ilin əvvəlinə olan məlumata görə arxiv 3.423.120 saxlama vahidinə malikdir.
2010-cu il mayın 14-dən arxivdə 8 yerlik mikrofilmlərlə işləmək üçün ikinci oxu zalı istifadəyə verilmişdir. Kağız sənədlərlə işləmək üçün yerlərin sayı 24-ə çatdırılıb. Arxiv eyni vaxtda 32 istifadəçini qəbul etməyə hazırdır.
İstinadlar
redaktə- ↑ "Российский государственный военно-исторический архив, История архива". 2022-05-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-03.
- ↑ "Федеральное казенное учреждение «Российский государственный военно-исторический архив» (РГВИА)". 2022-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-12-03.
Ədəbiyyat
redaktə- Российский государственный военно-исторический архив: История в документах: 1797—2007 / Отв. ред. И. О. Гаркуша. — М.: РОССПЭН, 2011. — 982 с., 1000 экз., ISBN 978-5-8243-1612-4