Səfəvilər imperiyasında yezuitlər

Səfəvilər imperiyasında yezuitlər — Səfəvilər imperiyasında mövcud olmuş Yezuit Ordeni. XVI əsrdə İran körfəzinə çatan ilk Avropa missionerləri xristian Yezuit Ordeni idi. Hindistanın Qoa şəhərində yezuit missiyasının qurucusu Fransisk Ksaveri Hollandiya Respublikasından olan Qaspar Barzeusu rəhbər seçmişdi. Barzeus 1549-cu ildə Hörmüz adasına gəlmiş və gələn ili çoxlu hesabatlar yazmaqla keçirmişdir. O və əsgərləri adada olarkən Hörmüzün açıq dini mühitindən faydalanaraq sərbəst fəaliyyət göstərirdilər.

Adanın nominal hökmdarı Turanşah da daxil olmaqla, bir çox müsəlman Barzeus tərəfindən vəftiz olunmuşdur. Hindistana gedərkən Hörmüzdən keçən Səfəvi diplomatının qızı və həyat yoldaşı da daxil olmaqla, bir neçə tanınmış şəxs də onun səyi nəticəsində xristianlığa keçmişdir. O, həmçinin məscidləri kilsəyə çevirməyə və yəhudilərin Hörmüzdə qalmasını qadağan etməyə cəhd göstərmişdir. Buna görə də hakim Səfəvi şahı I Təhmasibin (hak. 1524–1576) və yerli əhalinin qəzəbinə məruz qalmışdır. 1568-ci ildə yezuitlər dözülməz iqlim və onların dini çevriliş kampaniyasına yaxşı reaksiya verməyən əhali səbəbindən Hörmüzü tərk etmişdilər.

Yezuitlər bir neçə onillikdən sonra İrana qayıtmışdılar. Səfəvilərin o dövrdəki paytaxtı İsfahana çatan ilk xristian missionerləri olmaq üçün könüllü olaraq onlar Moğol Hindistanındakı bazalarını tərk etmişdilər. Səfəvi hökumətinin süqutundan sonra İranda yezuitlərin fəaliyyəti ilə bağlı çox az şey məlumdur.

Mənbə

Ədəbiyyat

• Matthee, Rudi (2008). "Jesuits in Safavid Persia". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica, Volume XIV/6: Japan IV. Iranians in Japan–Jobbāʾi. London and New York: Routledge & Kegan Paul. pp. 634–638. ISBN 978-1-934283-07-3.