Səhra qızılquşu

Səhra qızılquşu
Səhra qızılquşu
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Sinif: Quşlar İnfrasinif: Yenidamaqlılar Klad: Neoaves Klad: Passerea Klad: Telluraves Klad: Australaves Klad: Eufalconimorphae Dəstə: Qızılquşkimilər Fəsilə: Qızılquşlar Yarımfəsilə: Qızılquşlar Cins: Qızılquş Növ: Səhra qızılquşu
Beynəlxalq elmi adı
	Falco naumanni J.Fleisch., 1818[…];
ITIS	175646
NCBI	148594
EOL	45514151
FW	368997

Səhra qızılquşu (lat. Falco naumanni) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.^[3]

Qısa təsviri

Kiçikboylu qızılquşlardan biridir. Erkəyin bel tərəfi qırmızımtıl-kərpic rənglidir (naxışsız), amma başı tünd-göydür. Quyruğunun ucunda köndələn qara zolaq var. Caynaqları ağımtıl-samanı rənglidir. Dişisi yaxın qohumu olan muymulu qızılquşa ("tinnunclus") oxşayır, təbiətdə fərqləndirmək çətindir. Amma erkəyi aydın fərqlənir.

Yayılması

Avropa, Asiya və Şimal-Qərbi Afrikada yayılıb. Azərbaycanda düzənlik və dağətəyi rayonlarda məskunlaşıb: 17 ornitocoğrafi sahədən 13-də yayılıb. Azərbaycana nəsil vermək üçün gəlir, mart ayında gəlir, avqustda köçüb gedir.

Yaşayış yeri və həyat tərzi

Yarğanlarda, qayalarda və əhalinin tikililərində örtülü və yarımörtülü şəraitdə nəsil verir. Quraq iqlimli açıq sahələri xoşlayır. Mayın axırlarında nəsil verməyə başlayır. Adətən koloniya əmələ gətirir, hər koloniyada 4-9, orta hesabla 5 yuva olur. Sonra dişi və erkək köməkləşib 28-29 gün kürt yatıb bala çıxarır, onları 33-34 gün yuvada bəsləyirlər. Hər yuvada orta hesabla 4 bala olur. İyul ayının axırlarında pərvaz balaları görünür. Yemini 65 % həşərat, 30 % siçanabənzər gəmiricilər təşkil edir. Əsas yırtıcısı ilanlardır.

Sayı

Yaşama yeri spesifik olduğu üçün geniş ərazinin konkret yerlərinə toplaşır, ona görə də çox görünür. 1950-ci illərə qədər yayıldığı sahələrdə çoxsaylı növ olub. Düzənlik sahələrdə suvarma şəbəkəsi genişləndikcə əsasən qışlaqlarda qalıb. Son 15-20 ildir ki, nadir quşa çevrilib. 1999-2000-ci illərdə aparılmış sayğıya görə 500 quş olub, 10 il sonra isə 270 quş qalıb. Azərbaycan kimi ölkədə əsas yemi həşərat olan kiçik quş üçün 135 cütün qalması azdır.

Azalma səbəbi

Xam torpaqların suvarma təsərrüfatı sahəsinə çevrilməsi, aqrar təsərrüfat sahələrində ziyanvericilərə qarşı kimyəvi mübarizə aparılması, yem obyektlərinin azalması və zəhərlənməsi.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər

Ovlanması qadağandır. İndiyə qədər faydalı fauna adı ilə qorunub. Naxçıvan MR-in Qırmızı kitabına daxil edilib. CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxildir. Qlobal miqyasda qorunur.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

Qorunmasına əhalinin daha geniş cəlb edilməsi, koloniyası yaxınlığın

İstinadlar

↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
↑ "Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar". 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-22.

Həmçinin bax

[_8739383e12659c54-1] Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.

[_945d40a3d19c53f5-2] IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3

[3] "Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar". 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-22.

[3]

[1]

[2]