Külvari söyüd

Külvari söyüd (lat. Salix cinerea) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin söyüdkimilər fəsiləsinin söyüd cinsinə aid bitki növü.

Külvari söyüd
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Fabids Dəstə: Malpigiyaçiçəklilər Fəsilə: Söyüdkimilər Cins: Söyüd Növ: Külvari söyüd
Beynəlxalq elmi adı
Salix cinerea L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   22519 NCBI   470278 EOL   584272

Təbii yayılması

Avropa, Kiçik Asiya, Qara dəniz sahilləri, Qərbi Sibir, Orta Asiya, Qafqazda yayılıb. Vətəni Cənub-Qərbi Asiyadır. Türkiyə, Zaqafqaziyanın cənubu, Şimali İran, Misir, İraq, Əfqanıstan və Pakistanda rast gəlinir.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 5 m-ə qədər olan yoğun budaqlı ağac və ya koldur. Qabığı bozdur, birillik və ikillik zoğları sıхsacaqlı-keçətüklüdür. Soyulmuş oduncaqda 1,5 sm-ə qədər uzunluqda düyünlər vardır. Yarpaqlarının uzunluğu 4-12 sm, eni 1-3 sm-dir, tərsinə yumurtaşəkilli və ya uzunsov ellipsşəkillidir, qaidəyə tərəf daralmışdır, uc tərəfi sivri, üst tərəfi bulanıq-yaşıl, alt tərəfi boz-yaşıl olub, damarları qabarıq, hər iki tərəfi qısa keçətüklüdür və ya yalnız alt tərəfində damarların yanları tüklüdür, kənarları хırda mişardişlidir. Yeni açılan zaman təхminən 2 sm uzunluqda, ipək kimi, yanları içəri qatlanmışdır. Yarpaqaltıqları böyrəkşəkillidir, kənarları dişlidir. Yarpaq saplaqları qısa və tüklüdür. Tumurcuqları aralı, qonur rəngdə, boz tüklüdür, uzunluğu 4 mm-ə qədərdir. Dişicik sırğaları silindrşəkilli, uzunluqları 3-4 sm-dir. Çiçəkaltı pulcuqları qonurumtul, ağ tüklü, erkəkcikləri 2-dir. Çiçək ballığı 1-dir. Yumurtalığı uzunsov-konusşəkilli, boz keçətüklü, qısa sütuncuqludur. Aprel ayında çiçəkləyir. Toхum vasitəsilə çoхaldılır, yazda əkilir.

Hündürlüyü 2,5-10 m çatan kol və ya ağacdır. Yalançı zoğları tumurcuqvari, saplağı 4-12 mm, əks yumurtavaridən ellipsvariyədək, 5-15 x 3-6 sm, alt tərəfi boz tükcüklüdür. Dişi çiçək 4-6 x 1-1,5 sm, meyvəsi 7-9 mm-dir.

Ekologiyası

Rütubətli, çimli torpaqlarda yaxşı bitir. Əsasən çaykənarlarında rütubətli yerlərdə rast gəlinir.

Azərbaycanda yayılması

Böyük və Kiçik Qafqaz, Kür-Araz ovalığı, Talış və Naxçıvan MR-da təbii halda rast gəlinir.

İstifadəsi

Çiçəkləmə və meyvə əmələ gətirmə dövründə dekorativ görünüşə malik olur. Aşı maddəsi ilə zəngin qiymətli bitkidir, qabığında 10-12% tannid vardır. Sırğalarında 120,3 mq% C vitamini olduğu müəyyən edilmişdir. Lifli bitkidir - 32%-ə qədər lif verir.

Ekologiyası

Orta dağ qurşağında geniş yayılıb.

Azərbaycanda yayılması

Böyük və Kiçik Qafqazda, Samur-Dəvəçi düzənliyində, Lənkaran ovalığından orta dağ qurşağına qədər yayılıb.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Capraea cinerea (L.) Opiz
• Salix aurita var. cinerea (L.) Fiori
• Vimen cinerea (L.) Raf.

Heterotipik sinonimləri

• Capraea acuminata (Mill.) Opiz
• Salix acuminata Mill.
• Salix acuminata Schleich. ex Ser.
• Salix acuminata var. obovata Ser.
• Salix acuminata var. ovalifolia Ser.
• Salix acuminata var. variegata Ser.
• Salix ambigua Pollini
• Salix aquatica Sm.
• Salix aquatica var. androgyna Klett & Richt.
• Salix caprea Boiss. & Buhse
• Salix caprea var. variegata Weston
• Salix carinthiaca Host
• Salix cinerea f. acuta E.L.Wolf
• Salix cinerea f. angustata E.L.Wolf
• Salix cinerea var. aquatica Rchb.
• Salix cinerea var. crispa E.L.Wolf
• Salix cinerea var. cuneata E.L.Wolf
• Salix cinerea var. erosa E.L.Wolf
• Salix cinerea f. glabrescens E.L.Wolf
• Salix cinerea var. laeta E.L.Wolf
• Salix cinerea var. lancifolia E.L.Wolf
• Salix cinerea var. leiocarpos Gaudin
• Salix cinerea var. obovata (Ser.) Gaudin
• Salix cinerea var. ovalifolia (Ser.) Gaudin
• Salix cinerea f. serrata E.L.Wolf
• Salix cinerea var. spuria Wimm. & Krause
• Salix cinerea f. subintegra E.L.Wolf
• Salix cinerea var. timmii Rchb.
• Salix cinerea f. tricolor Dippel
• Salix cinerea f. variegata (Weston) Rehder
• Salix cinerea var. variegata (Ser.) Gaudin
• Salix cinerea var. virgata Fr.
• Salix constricta Guss.
• Salix discolor Host
• Salix dubia Andersson
• Salix dumetorum Suter
• Salix guseniensis Wimm.
• Salix hoffmanniana Bluff & Fingerh.
• Salix incanescens J.Forbes
• Salix lutescens A.Kern.
• Salix phlomoides M.Bieb.
• Salix polymorpha Host
• Salix praecox Dumort.
• Salix rothii Hoppe ex Rchb.
• Salix spadicea Vill.
• Salix timmii Schkuhr ex Rchb.
• Salix tortuosa Host
• Salix vaudensis A.Kern.
• Usionis aquatica Raf.
• Vimen acuminata Raf.