Sandro Girqvlianinin qətli

Sandro Girqvlianinin qətli Gürcüstanın müasir tarixində ən qalmaqallı cinayət işlərindən biridir. Qətl və ondan sonra baş verən hadisələr keçmiş hökumətin, xüsusən də Daxili İşlər Nazirliyinin ağır tənqidinə səbəb oldu və o zamankı prezident Mixeil Saakaşvilinin Gürcüstan cəmiyyətinə əslində məhkəmə müstəqilliyi və demokratik mədəniyyəti nə dərəcədə tətbiq etdiyi ilə bağlı müzakirələrə gətirib çıxartdı.

Qətl

Sandro Girqvlianinin 2006-cı il yanvarın 28-də Tbilisidən kənarda fiziki zorakılıq nəticəsində çoxsaylı xəsarətlər almış halda ölüsü aşkar edildi. İmedi Televiziyasının fevralın 12-də apardığı araşdırmalara görə, Birləşmiş Gürcüstan Bankının Xarici Departamentinin 28 yaşlı rəhbərinin qətli Tbilisinin elit məkanlarından biri olan Şarden Barında həmin gün baş verən hadisələrlə bağlı ola bilər. İddialara görə, Daxili İşlər Nazirliyinin baş müfəttişi Vasil Sanodze həmin məkanda ad günü keçirib və idarənin ən yüksək əməkdaşları ora dəvət olunmuşdu. O vaxtkı daxili işlər naziri və sonradan baş nazir vəzifəsinə keçmiş Vano Merabişvilinin həyat yoldaşı Tako Salakaia da orada iştirak edirdi və o, həmçinin Girqvlianinin sevgilisi Tamar Maisuradzenin rəfiqəsi olub. Məlumata görə, Maisuradzenin orada olması cinayət hadisəsinin baş verməsinə səbəb olub.

Girqvlianinin dostu Levan Buxaidze iddia edir ki, cinayətin baş verməsindən bir neçə dəqiqə əvvəl zərərçəkmiş daxili işlər nazirinin arvadı və onun ətrafı ilə ad günü məclisində əyləşən sevgilisi ilə mübahisə edib. Məhkəmədə Maisuradze barda Girqvliani ilə dialoqunu xatırlayaraq qeyd etmişdir ki, o, niyə tanımadığı adamlarla oturduğunu soruşdu. Sualın cavabını Maisuradze özünün dediyinə görə sərt vermişdi və bu aralarında mübahisəyə səbəb olmuşdu.

Sandro Girqvliani və onun dostu hadisə yerini tərk edib və qısa müddət sonra naməlum şəxslər tərəfindən gümüşü Mercedes-Benz ML Class avtomobilinə zor tətbiq edilərək otuzdurulublar. Daha sonra onları Tbilisinin kənarındakı Okrokanaya aparıblar. Girgvlianinin dostu iddia edir ki, o, qaça bilib, lakin Girgvliani öldürülüb. Onun cəsədi səhər saatlarında yaxınlıqdakı qəbiristanlığın ətrafında müəyyən edilib. .

Sonrası

Fevralın 21-də keçirilən mətbuat konfransında Sandro Girqvlianinin anası Daxili İşlər Nazirliyinin rəsmilərini oğlunun qətlini təşkil etməkdə günahlandırdı. O, həmin konfransda Girqvliani ilə eyni məkanda olan Daxili İşlər Nazirliyinin əməkdaşlarının dərhal dindirilməsini tələb etdi. Fevralın 22-də keçirilən növbəti konfransda parlamentin deputatı Gürcüstan Mühafizəkarlar Partiyasının lideri və Müxalifət sağçı partiyasının deputatı Koka Quntsadze hakimiyyətdən məsələnin dərhal araşdırılmasını tələb edib. Onlar həmçinin Girqvliani və onun dostunu qaçıran şəxslər arasında Daxili İşlər Nazirliyinin əməkdaşı Oleq Melnikovun da olduğunu iddia ediblər.

Quram Donadze fevralın 21-də InterPressNews agentliyinə bildirib ki, o və digər rəsmilər artıq dindirilib. O, ittihamları əsassız adlandırıb. Nazir Vano Merabişvili isə fevralın 25-də məsələ ilə bağlı ilk açıqlamasını verdi və hələlik bu məmurların heç birini işdən çıxarmaq fikrində olmadığını bəyan etdi.

Fevralın 28-də Mühafizəkarlar Partiyasından olan deputat Zviad Dzidziquri növbəti mətbuat konfransını keçirdi və Girqvlianinin dostu, şahid Buxaidze ilə müsahibəni təqdim etdi. Müsahibəni deputat Dzidziquri özü aparıb və müsahibə zamanı Dzidziquri Buxaidzeyə bir şəkil göstərir və Buxaidzedən şəkildəki adamı tanıyıb və ya tanımadığını soruşur. Buxaidze cavab verir ki, şəkildəki adam onlar qaçırıldıqdan sonra döyən dörd nəfərdən birinə çox oxşayır. Həmin şəxs isə Daxili İşlər Nazirliyinin əməkdaşı Oleq Melnikovdur. Buxaidze 100% əmin olmadığını söyləsə də, bu faktla bağlı ən önəmlisi odur ki, müstəntiqlər bu şəkli Levan Buxaidzeyə göstərməyiblər və bu da istintaq prosesi ilə bağlı şübhələri daha da artırır.

Fevralın 28-də parlamentdə keçirilən dinləmələrdə Merabişvili bildirib ki, istintaq adı keçən məmurların işdən çıxarılmasına səbəb ola biləcək hər hansı faktı hələ aşkar etməyib. O, həmçinin bildirib ki, vəzifəli şəxslərin bu işlə əlaqələndirilməsi iddiaları polisi gözdən salmaq cəhdləridir.

Hakim Milli Hərəkat Partiyasından olan parlamentarilər isə departamentinin fəaliyyətinə görə Merabişviliyə təşəkkür edib, deputat Givi Tarqamadze müxalifətin çıxışını sadəcə səhnə şousu adlandırmışdı. Onları Girqvlianinin qətli işi ilə bağlı spekulyasiya etməkdə və bundan istifadə etməyə çalışmaqda suçladı. Dinləmələrdən sonra müxalifət parlamentariləri Merabişvilini istefaya çağırıblar. Davit Qamkrelidze iddia edib ki, Merabişvili Daxili İşlər Nazirliyində oturan cinayətkarları ört-basdır etməyə çalışır.

Cinayət işinin qalmaqala çevrilməsi

Martın 5-də İmedi televiziyası keçmiş narkotiklərlə mübarizə polisi Gia Telianın ölümünün rəsmi versiyasını şübhə altına alan bir reportaj yayımladıqdan sonra hadisələr sürətlə dəyişməyə başladı. Proqramda göstərilirdi ki, Daxili İşlər Nazirliyinin bəzi məmurları cənab Telianın öldürülməsində iştirak edə bilərlər. Belə ki, 2003-cü ildə təqaüdə çıxan keçmiş polis 2006-cı il fevralın 16-da Daxili İşlər Nazirliyinin Xüsusi Əməliyyat İdarəsi ilə qarşıdurmada həlak olmuşdu. Nazirliyin məlumatına görə, narkotik alverində şübhəli bilinən Telia atəş açdıqdan sonra polis tərəfindən öldürülüb.

Nazirliyin mətbuat xidməti əməliyyatın videosunu milli televiziya şəbəkələrinə yayıb. Lakin İmedi televiziyasına müsahibə verən Telianın yaxınları onun solaxay olduğu üçün sağ əlində silahı tuta bilmədiyini iddia edirlər. Bundan əlavə, onlar iddia edirdilər ki, Telia nazirliyin bəzi məmurlarının narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsində iştirakı ilə bağlı məlumata malik olduğuna görə ondan qurtulmaq istəyiblər. Telia onun aradan qaldırılmasında maraqlı olan Daxili İşlər Nazirliyinin rəsmilərinin adını çəkməsə də, onun öldürülməsini təşkil etmək üçün Daxili İşlər Nazirliyinin Xüsusi Əməliyyatlar İdarəsinin rəisi İrakli Koduaya sifariş verildiyini ölümündən əvvəl ehtimal edərək dilə gətirmişdi.

Eyni zamanda, bir sıra müxalifət qrupları, o cümlədən Sağçı Müxalifət və Gürcüstan İşçi Partiyası Vano Merabişvilini istefaya məcbur etmək məqsədilə hökumətə qarşı küçə etirazları keçirmək niyyətində olduqlarını bəyan ediblər.

Həbslər

Martın 6-da Vano Merabişvili Daxili İşlər Nazirliyinin dörd zabitinin — Gia Alania, Avtandil Aptsiauri, Aleksandre Qaçava və Mixeil Bibilurinin Sandro Girqvlianini öldürməkdə şübhəli bilinərək həbs edildiyini açıqlayıb. Nazir cinayətin motivini açıqlamasa da, onların bu cinayəti törətdiklərini sübut edən dəlillərin olduğunu bildirib. Lakin fevralın 12-də İmedi televiziyası tərəfindən yayımlanan reportajda dörd nəfərin adı çəkilməyib.

Həbslər elan edildikdən bir müddət sonra Yeni Hüquqlar və Demokratik Cəbhənin parlament fraksiyasının deputatları mətbuat konfransı keçiriblər. Onlar bildiriblər ki, daxili işlər orqanları əməkdaşlarının həbsi yaxşı hüquqi presedentdir. Bununla belə, Demokratik Cəbhədən Koba Davitaşvili əlavə edib ki, istintaqın böyük hissəsi hələ irəlidədir. Təkcə cinayəti törədənlər deyil, sifariş verənlər də məsuliyyətə cəlb edilməlidir. Parlamentarilər yenidən Merabişvilini istefaya çağırıblar.

İşdən azad etmələr və tənqidlər

Martın 7-də qətlin mərkəzində olan şəxslərdən biri Quram Donadze qəfil işdən azad edilir. Sağçı Müxalifət və Demokratik Cəbhədən olan deputatlar daxili işlər naziri Vano Merabişvilidən Girqvlianinin döyülməsində fəal iştirak etdiyi iddiası ilə Konstitusiya Təhlükəsizliyi Departamentinin Data Axalayanı vəzifəsindən azad etməyi və Axalayanın müavini Oleq Melnikovun həbsini tələb ediblər. Hakim Vahid Milli Hərəkat buna cavab olaraq Merabişviliyə açıq-aşkar dəstəyini elan etdi və müxalifəti kriminal aləmə yaxından daxil olan adlandırdı.

Bu zaman keçmiş xarici işlər naziri və Gürcüstan Yolu siyasi partiyasının lideri Salome Zurabişvili Girqvlianinin qətli ilə bağlı müxalifət partiyaları ilə işləmək niyyətində olduğunu bəyan etdi.

Qınama və istefa

Gürcüstanın ombudsmanı Sozar Subari martın 13-də verdiyi bəyanatda Sandro Girqvliani qətli işinin araşdırılmasının hökumət üçün ciddi sınaq olduğunu bildirdi.

Sozar Subarinin açıqlamasında həmçinin qeyd olunub ki, dörd məmurun həbsi, cinayət işi ilə bağlı cəmiyyətdə davam edən şübhələri aradan qaldıra bilməyib.

Qısa müddət sonra Data Axalaya və Oleq Melnikov istintaqa qədər vəzifələrindən müvəqqəti istefa verdiklərini elan etdilər.

Müxalifət parlamentariləri Axalaya və Sanodzenin qərarının müsbət qarşılandığını və cəmiyyətin Daxili İşlər Nazirliyinə etdiyi təzyiqin nəticəsi olduğunu bildiriblər.

Etirazlar

Martın 16-da hakimiyyətə qarşı ən mühüm etirazlar Tbilisidə və digər şəhərlərdə minlərlə sürücünün daxili işlər naziri Vano Merabişviliyə qarşı qəzəbinin artdığını göstərən siqnal səsləri ilə başladı. Etirazdan bir neçə saat sonra prezident Saakaşvili üç televiziya jurnalistini canlı mətbuat konfransı keçirməyə dəvət edib. O, müxalifətin Merabişvilinin istefası ilə bağlı çağırışlarını çox gülməli adlandırıb və həqiqətən çox yaxşı nazir olduğunu iddia edərək naziri qətiyyətlə dəstəkləyəcəyini bildirmişdi.

Martın 17-də yüzlərlə etirazçı Prezident Aparatı qarşısında toplaşaraq Merabişvilinin istefasını və səs-küylü qətl qalmaqalının qərəzsiz araşdırılmasını tələb ediblər. Aksiyaya müxalif Respublikaçılar, Yeni Hüquqlar, Mühafizəkarlar, Əmək və Azadlıq partiyaları da qatıldılar.

Mayın 23-də Bərabərlik İnstitutu qeyri-hökumət təşkilatının kiçik bir qrup fəalı aclıq aksiyasına başlayıb və parlament binası qarşısında mərkəzi Rustaveli prospektində etiraz aksiyası keçirib. Gecədə Gürcüstan Patrul Polisi etirazçıları dağıdıb, onlardan ikisini həbs edib və xuliqanlığa görə cərimələmişdi.

Dindirmə və məhkəmə

İyunun 20-də Baş Prokurorluğun müstəntiqləri Data Axalayanı, eləcə də Daxili İşlər Nazirliyinin keçmiş sözçüsü Quram Donadzeni və daxili işlər nazirinin həyat yoldaşı Tako Salakiyanı dindiriblər. Girqvlianinin qohumlarının çoxsaylı tələblərinə baxmayaraq, onların vəkili dindirilməyə dəvət edilməyib.

İyunun 27-də Tbilisi Şəhər Məhkəməsində qətl işi üzrə dinləmələr başlayıb. İşin əsas şahidi Tamar Maisuradze məhkəmədə bildirib ki, o, Daxili İşlər Nazirliyinin rəsmiləri və daxili işlər nazirinin həyat yoldaşının masasına yaxın masada oturub. O, həmçinin bildirib ki, cinayətin baş verməsindən əvvəl barda Donadze və ya onunla birlikdə oturan hər hansı digər şəxsin Girqvlianinin sözlərini eşidə biləcəklərinə əmin deyil.

İyunun 30-da keçirilən məhkəmə iclasında bu əsas şəxslər ifadə verdilər ki, kafedə yüksək səslə musiqi səsləndiyi üçün onlar heç nə eşitməyiblər. Müstəntiqlər qətlin sifarişli olduğunu istisna edərək, hadisənin şübhəlilərlə zərərçəkmiş arasında baş verən kortəbii mübahisə nəticəsində baş verdiyini iddia edirlər. Amma məhkəmə tərəfindən də dindirilən kafenin mühafizəçisi davanın, yaxud insidentin kafedən kənarda baş verdiyini söyləmişdir.

İyulun 3-də keçirilən proses müxalifətlə hakim arasında qarşıdurmaya çevrilib. Məhkəmə zalında bəzi müxalifət siyasətçiləri, o cümlədən Yeni Hüquqlar Partiyasının lideri, deputat Davit Qamkrelidze hakim Giorgi Çemia ilə şifahi mübahisə edərək onu qərəzli olmaqda ittiham ediblər. Nəticədə hakim deputat Qamkrelidzedən məhkəmə zalını tərk etməyi tələb edib.

Bu arada, bir neçə gün sonra Buxaidze məhkəməyə bildirib ki, dörd şübhəlidən biri olan Mixeil Bibiluri Sandro Girqvlianinin ölümü ilə bağlı hadisə yerində olmayıb. O bildirib ki, Bibilurinin əvəzinə dördüncü təqsirkar Oleq Melnikov olub.

İyulun 5-də prokurorlar işin əsas şübhəlisi, Daxili İşlər Nazirliyinin Konstitusiya Təhlükəsizliyi Departamentinin birinci bölməsinin keçmiş rəisi Gia Alaniyanı Girqvlianiyə qəsdən xəsarət yetirməkdə ittiham edib və onun doqquz il müddətinə azadlıqdan məhrum edilməsini istəyib. Prokurorlar digər üç şübhəlinin hər birinə 8 il həbs cəzası istəyiblər.

Hakim Çemia iyulun 6-da qərar qəbul edib. Tbilisi Şəhər Məhkəməsi Daxili İşlər Nazirliyinin Konstitusiya Təhlükəsizliyi Departamentinin birinci bölməsinin keçmiş rəisi Gia Alaniyanı Sandro Girqvlianinin qətlində təqsirli bilərək 8 il müddətinə azadlıqdan məhrum edib. Digər üç məmurun hər biri 7 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Onların hamısı Girqvlianinin ölümü ilə nəticələnən xəsarətlər yetirməkdə təqsirli biliniblər.

Çemia öz hökmünü elan edərkən yüzlərlə etirazçı Tbilisi Şəhər Məhkəməsi qarşısında toplaşaraq, qərəzli məhkəmə prosesini pisləyiblər. Girqvliani ailəsinin vəkili Şalva Şavqulidze bildirib ki, məhkəmə işlə bağlı bütün həqiqətin üzə çıxmasının qarşısını almaq üçün hər şeyi edib. Müxalifət partiyasının fəalları və Girqvlianinin qohumları məhkəmə marşalları ilə mübahisə etdikdən sonra məhkəmə otaqlarında qarşıdurma yaranıb. Bir neçə etirazçı, o cümlədən müxalif Respublikaçılar Partiyasının fəalı iğtişaşlara görə saxlanılıb. Dörd fəal iyulun 29-daTbilisidə Apellyasiya Məhkəməsi qarşısında ictimai asayişi pozduqlarına görə 30 günlük həbs cəzasını çəkdikdən sonra azadlığa buraxılıb. Onların həbsini Ombudsman Sozar Subari qanunsuz olaraq pisləyib.

İkinci prezidentlik müddətindən sonra Gürcüstanı tərk edən keçmiş prezident Mixail Saakaşvili də 2007-ci ilin noyabrında mitinqin dağıdılması və İmedi televiziya şirkətinin binasına basqınla bağlı vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadədə ittiham olunur. Saakaşvili bütün ittihamları siyasi motivli adlandırır.

Reaksiya

Tbilisi Şəhər Məhkəməsində keçirilən prosesdə iştirak edən Münaqişələrin Həlli Məsələləri üzrə Dövlət Naziri Giorgi Xaindrava məhkəmə prosesini qeyri-adekvat adlandırıb. Xaindrava, iyulun 21-də etiraz olaraq hökuməti qanunlara əməl etmədiyi üçün işdən çıxdığını və insan haqları qrupu olan Bərabərlik İnstitutuna qoşulduğunu elan etdi. Qalmaqal zamanı qrup Tbilisidə Girqvlianinin qətlinin ədalətli araşdırılması tələbi ilə bir sıra etiraz aksiyaları keçirib.

ABŞ-ın Gürcüstandakı səfiri Con Tefft Associated Press agentliyinə məsələ ilə bağlı mövqeyini bildirib və cinayətin üstünü ört basdır etməyin qəbul edilməzliyini vurğulayıb.

Girqvlianinin anası İrina Enukidze mayın 2-də iddia edib ki, hakimiyyətin nümayəndələri onun susması və Merabişvilinin istefasının tələbini davam etdirməməsi müqabilində ona pul təklif ediblər. Əks halda onu zorla susduracaqları ilə hədələyirdilər. Müxalifətlə hər hansı bir əlaqə saxlamağı da qadağan etdiklərini söyləmişdi.

Mediaya təzyiq

Bu dövrdə nüfuzlu media maqnatı, İmedi telekanalının sahibi Badri Patarkatsişvili bəyan edib ki, Gürcüstan hakimiyyəti Sandro Girqvliani qətli ilə bağlı qalmaqalın təfərrüatlarını yayımlayandan sonra onun radiostansiyasına və digər bizneslərinə təzyiqlər artıb.

Bu bəyanatdan az sonra hökumətin nüfuzlu deputatı Qiqa Bokeriya mətbuat konfransı keçirərək Patarkatsişvilini hakimiyyəti şantaj etməkdə günahlandırıb.

İyulun 6-da Rustavi 2 TV-nin aparıcısı Eka Xoperiyanın tok-şousunun mövzusu Sandro Girqvlianinin səs-küylü qətl işi olub. Xoperia verilişin yayımlandığı zaman bildirdi ki, ona Daxili İşlər Nazirliyinin Konstitusiya Təhlükəsizliyi Departamentinin keçmiş rəisi Data Axalaya ilə müsahibənin yalnız onun şərtləri əsasında aparılacağı təklif edilmişdi, əks halda müsahibənin olmuyacağı bildirilmişdi.

Açıqlamadan sonra Xoperia reklam fasiləsi elan etsə də, proqram davam etməyib.

Rustavi 2-nin baş direktoru Nika Tabatadze Xoperiyanın Rustavi 2 rəhbərliyi və ya hakimiyyət tərəfindən təzyiq altında olduğunu təkzib edib. Rustavi 2 televiziyasının rəhbəri proqramdan sonra Xoperia ilə danışdığını da bildirib və bəyan edib ki, Rustavi 2 Eka Xoperiya ilə əməkdaşlığı davam etdirməyə hazırdır.

Nəticə

2006-cı il iyulun 6-da Tbilisi şəhər məhkəməsi Gia Alania, Avtandil Aptsiauri, Aleksandre Qaçava və Mixeil Bibilurini müxtəlif müddətlərə azadlıqdan məhrum etdi.

2018-ci il yanvarın 5-də Tbilisi şəhər məhkəməsi Gürcüstanın eks-prezidenti Mixeil Saakaşvilini vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə maddəsi ilə qiyabi olaraq üç il müddətinə azadlıqdan məhrum etdi.

Həmçinin bax

• Gürcüstanda insan haqları

Xarici keçidlər

• Qalmaqallara baxmayaraq, Gürcüstan müxalifəti təsir edə bilmir Mərkəzi Asiya — Qafqaz üzrə analitik
• AMNESTY INTERNATIONAL GEORGIA: APPEAL CASE 15 March 2007; Sandro Girgvliani’s death