Semantika (informatika)

Semantika (ing. semantics, rus. семантика, türk. anlambilim) — proqramlaşdırmada, eləcə də təbii dildə: sözlər, yaxud simvollar ilə onların təyin olunmuş mənaları arasında əlaqə. Dəqiq və adətən məhdud mənaları olan sözlərə əsaslanan proqramlaşdırma dilləri müəyyən semantik qaydalardan asılı olur. Beləliklə, proqramda deyim düzgün tərtib olunmuşsa, ancaq onun mənası yoxdursa, semantik yanlışlıq yaranır. Məsələn,

linesTillPageEnd = numElephants * massSun

(səhifənin sonunadək sətirlərin sayı = fillərin sayı * Günəşin kütləsi)

deyimi sintaktik cəhətdən düzgündür, ancaq semantika baxımından mənasızdır. Semantik yanlışlıqlar proqramın düzgün işləməməsinə səbəb olsalar da, yanlışlıqlara nəzərət altproqramları çox zaman onlar haqqında məlumat vermir. Konseptual səviyyədə semantika süni intellektin tədqiqat sahələrindən biridir. Məsələn, insanlar arasındakı münasibətlər kimi, obyektlər, ideyalar, yaxud situasiyalar arasındakı qarşılıqlı əlaqələr də semantik şəbəkələr vasitəsilə göstərilir.

Dilçilik

Dilçilikdə semantika sözlərin, ifadələrin, cümlələrin və daha çox səslənmiş birləşmələrin səviyyələrinə (mətnlər və ya povestlər) aid olan mənanın öyrənilməsinə həsr olunmuş alt sahədir. Semantikanın öyrənilməsi də nümayəndəlik, istinad və denotasiya subyektləri ilə sıx bağlıdır. Semantikanın əsas tədqiqatı işarələrin mənbəyinin araşdırılmasına yönəlmişdir və müxtəlif linqvistik ədədlər və birləşmələr arasında əlaqələrin öyrənilməsi: homonymy, synonymy, antonymy, hypernymy, hyponymy, meronymy, metonymy, holonomy, paronyms. Əsas nöqteyi-nəzərdən, mətnin daha böyük hissələrinə nə qədər əhəmiyyət verdiyini, ehtimal ki, kompozisiyanın kiçik məna birləşmələrindən ibarət olmasıdır. Ənənəvi olaraq, semantik məna və ifadə mənbəyi, həqiqət şəraiti, arqument quruluşu, tematik rollar, müzakirə təhlili və bunların hamısının sözdizimlə əlaqəsini öyrənməyə daxil edilmişdir.

Ədəbiyyat

• İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 763 s.

Xarici keçidlər

• http://www.semanticsarchive.net/