Türk dili
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. |
Bu məqalənin bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir. Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz. (yanvar 2021) |
Türk dili və ya Türkcə (türk. Türkçe, Türk dili, Türkiye Türkçesi, Anadolu Türkçesi) — Türkiyənin, Kipr Respublikasının və ŞKTR-nin rəsmi dili. Elmdə Altay dilləri qrupunun türk dilləri qoluna aid edilir. Alternativ adlandırma kimi türkologiyada Türkiyə türkcəsi (Anadolu türkcəsi) adı işlədilir. Azərbaycan dili, türkmən və qaqauz dillərinə çox yaxındır. Bu dillər ümumi türk dilinin oğuz qrupuna aiddir. Təqribən 438 söz və şəkilçilərdə fərq vardır.[Mənbə göstərin]
Türk dili | |
---|---|
Orijinal adı | Türkçe, Türk dili |
Ölkələr | Türkiyə, Kipr, Bolqarıstan, Makedoniya Respublikası, Rumıniya, Yunanıstan, İraq, Suriya, Azərbaycan, Almaniya, Rusiya, Qazaxıstan, Kosovo |
Regionlar |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Rəsmi status |
![]() ![]() ![]() |
Tənzimləyən təşkilat | Türk Dili Cəmiyyəti |
Danışanların ümumi sayı | 89 milyon |
Reytinq | 15 |
Təsnifatı | |
Kateqoriya | Avrasiya dilləri |
Yazı | latın əlifbası (türk əlifbası) |
Dil kodları | |
QOST 7.75–97 | тур 693 |
ISO 639-1 | tr |
ISO 639-2 | tur |
ISO 639-3 | tur |
Dilin strukturlarının dünya atlası | tur |
Ethnologue | tur |
ABS ASCL | 4301 |
IETF | tr |
Glottolog | nucl1301 |
![]() |
Türk dilİraq, Suriya, Almaniya, Bolqarıstandada və Yunanıstanda azlıqların dili qəbul edilirBolqarıstan və Yunanıstanda ə türkcə televiziya kanalları fəaliyyət göstəri Ümumiyyətlə, türk dilinin (Anadolu türkcəsi) yayılma arealı Osmanlı imperiyasının idarə etdiyi ərazilər ilə üst-üstə düşür. r.
Türk dilində ingilis, alman, fransız, ərəb və s. kimi dillərdən fərqli olaraq varlıqlar cinsiyyətinə görə fərqləndirilmir. Cümlə quruluşu əksər hallarda belədir: mübtəda cümlənin əvvəlində, xəbər sonunda işlənir. Təyin təyin etdiyi sözün əvvəlində işlənir.
Hal-hazırda 1928-ci ildəki hərf inqilabından sonra latın hərflərindən istifadə olunur.
Türkcə ya da Türk dili qərbdə balkanlardan başlayıb şərqdə Xəzər dənizi sahəsinə qədər danışılan Türki dilləri dil ailəsinə aid daim güncəllənən dildir. Türki dillər Osmanlı Türkçəsinin davamını təşkil edir. Başda Türkiyə olmaqla qədim Osmanlı İmperatorluğu coğrafiyasında danışılan Türkcə, dünyada ən çox danışılan 22-ci dildir. Türkcənin daim güncəllənən olması hər hansı bir yenilik üzərindən istənilən qədər yeni sözlər yarada bilmək imkanını verir. Türkiyə Türkcəsi bu yönündən dolayı digər Türk dillərilə ortaq ya da ayrı olan onlarca söz mövcuddur[1].
NəzəriyyələrRedaktə
Türk dili ilə bağlı bir neçə təsdiqini tapmayan iddealar var. Bunlar aşağıdakılardır:
- Koreya, yapon, fin, macar dillərinin türk dili ilə qohum olması;
- Amerika hindularının türk mənşəli olması və türkcə danışmaları. Fərziyyəyə görə Sibir türkləri Berinq boğazı vasitəsilə Amerikaya gedib çıxmışlar.
İstifadə olunan əlifbalarRedaktə
YayılmaRedaktə
DialektlərRedaktə
Beş Dialektlər vardır
Anadolu
Şərqi Anadolu Qərbi Anadolu Şimalqərbi Anadolu olmaq üzrə üçe ayrılıb
Rumeli
Şərqi Rumeli Qərbi Rumeli olmaq üzrə ikiye ayrılıb
Kipr
Suriya
ƏlifbaRedaktə
Türk ƏlifbasıRedaktə
Aa
Bb
Cc
Çç
Dd
Ee
Ff
Gg
Ğğ
Hh
Iı
İi
Jj
Kk
Ll
Mm
Nn
Oo
Öö
Pp
Rr
Ss
Şş
Tt
Uu
Üü
Vv
Yy
Zz
Azərbaycan dilində olan "ə" hərfi Türk dilində "e" hərfi içində gizlədilir.
FonetikaRedaktə
MisalRedaktə
- ben — mən
- sen — sən
- o — o
- biz — biz
- siz — siz
- onlar — onlar
- bir, iki, üç — bir, iki, üç
- dört, beş, altı — dörd, beş, altı
- yedi, sekiz, dokuz, on — yeddi, səkkiz, doqquz, on
- ne — nə
- nasıl — necə
- niye/neden/niçin — niyə/nədən/nə üçün
- nere/nereye — hara haraya
- ne zaman — nə vaxt
- kim — kim
- Türkçe biliyorum/bilmiyorum — Türkcə bilirəm/bilmirəm
- Nereden geliyorsun? — Haradan gəlirsən?
- Çocuklar şimdi okulda.("mektep" köhnə söz) — Uşaqlar indi məktəbdədir.
- Bu akşam gideceğim. — Bu axşam gedəcəyəm.
- Müzik dinlemeyi çok severim. — Musiqi dinləməyi çox sevirəm.
- Bu çocuk benim kardeşim. — Bu uşaq mənim qardaşımdır.
- Mustafa Kemal Atatürk Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusudur. — Mustafa Kamal Atatürk Türkiyə Respublikasının qurucusudur.
- Almanca öğrenmek için derslere başlayacağım. — Alman dili öyrənmək üçün dərslərə başlayacağam.
- Ben Azerbaycanlıyım. — Mən Azərbaycanlıyam.
- Benim bilgisayarım var. — Mənim kompüterim var.
- Yoğurt — Qatıq
- Balık — Balıq
QrammatikaRedaktə
LeksikaRedaktə
Türk dili sözlükləriRedaktə
İstinadlarRedaktə
- ↑ Prof. Dr. Doğan Aksan, Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını, Bilgi, s. 68.