Bir çox slavyan dilləri Qriqori təqvimində ilin ayları üçün Latın mənşəli adlardan rəsmi olaraq istifadə etsələr də, Slavyan mənşəli olduqlarına görə on iki ay üçün latın adlarından fərqli olan köhnə adlar dəsti də mövcuddur. Bəzi dillərdə, məsələn serb dilində bu ənənəvi adlar arxaikləşmişdir və buna görə nadir hallarda istifadə olunur.

Slavyan dillərində ilin aylarının orijinal adları hava şəraiti və bu dövr üçün ümumi olan xüsusiyyətlər, habelə kənd təsərrüfatı fəaliyyətləri kimi təbii hadisələri yaxından izləyir.

Bir çox ayın fərqli bölgələrdə bir neçə alternativ adı var.

Müxtəlif slavyan dillərində on iki ay üçün ənənəvi adların müqayisəsi
Dil Yanvar Fevral Mart Aprel May İyun İyul Avqust Sentyabr Oktyabr Noyabr Dekabr
Belarus Студзень

(Studzień)

Люты

(Luty)

Сакавік

(Sakavik)

Красавік

(Krasavik)

Травень

(Travień)

Чэрвень

(Červień)

Ліпень

(Lipień)

Жнівень

(Žnivień)

Верасень

(Vierasień)

Кастрычнік

(Kastryčnik)

Лістапад

(Listapad)

Снежань

(Śniežań)

Bulqar Сечен

Sechen

Люти

Lyuti

Сухи

Sukhi

Брезен

Brezen

Тревен

Treven

Изок

Izok

Червен

Cherven

Зарев

Zarev

Руен

Ruen

Листопад

Listopad

Груден

Gruden

Просинец

Prosinets

Xorvat siječanj veljača ožujak travanj svibanj lipanj srpanj kolovoz rujan listopad studeni prosinac
Çex leden únor březen duben květen červen červenec srpen září říjen listopad prosinec
Kaşub stëcznik gromnicznik strëmiannik łżëkwiat môj czerwińc lëpińc zélnik séwnik rujan lëstopadnik/smùtan gòdnik
Makedon Коложег

Koložeg

Сечко

Sečko

Цутар

Cutar

Тревен

Treven

Косар

Kosar

Жетвар

Žetvar

Златец

Zlatec

Житар

Žitar

Гроздобер

Grozdober

Листопад

Listopad

Студен

Studen

Снежник

Snežnik

Polyak styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień
Rus

(arxaik)

Сечень

Secheń

Лютый

Lyutyy

Березозол

Berezozol

Цветень

Tsveteń

Травень

Traveń

Червень

Cherveń

Липец

Lipets

Серпень

Serpeń

Вересень

Vereseń

Листопад

Listopad

Грудень

Grudeń

Студень

Studeń

Serb

(arxaik)

Коложег

Koložeg

Сечко

Sečko

Дерикожа

Derikoža

Лежитрава

Ležitrava

Цветањ

Cvetanj

Трешњар

Trešnjar

Жетвар

Žetvar

Гумник

Gumnik

Гроздобер

Grozdober

Листопад

Listopad

Студен

Studen

Коледар

Koledar

Sorb wulki róžk mały róžk nalětnik jutrownik róžownik smažnik pražnik žnjenc požnjenc winowc nazymnik hodownik
Slovak

(arxaik)

Veľkí Sečeň Malí Sečeň Brezen Duben Kveten Lipen Červenec Klasen Malí Rujen Velkí Rujen Listopad Prosinec
Sloven

(arxaik)

prosinec svečan sušec mali traven veliki traven rožnik mali srpan veliki srpan kimavec vinotok listopad gruden
Ukrayn Січень

Sicheń

Лютий

Lyutyy

Березень

Berezeń

Квітень

Kviteń

Травень

Traveń

Червень

Cherveń

Липень

Lypeń

Серпень

Serpeń

Вересень

Vereseń

Жовтень

Zhovteń

Листопад

Lystopad

Грудень

Hrudeń

Polab Ledemån Rüzac Zürmån Chåidemån Laisemån Pąťustemån Zeminik Haimån Jisinmån Vaińamån Zaimamån Trübnemån

Xorvat adları

redaktə

Xorvat ayları Qriqorian təqvimində istifadə olunan Latınca ay adlarından fərqlənir:

Ay Latınca adı Xorvatca adı Xorvatca mənası
1 Yanvar Ianuarius Siječanj Kəsmək və ya budamaq ayı (ağac);[a 1] Lakin "bayram" mənası verən "svečan, svičen, sičan" dialektik terminləri də mövcuddur və buna görə də "bayram ayı" mənasında işlənmə ehtimalı var. Çünki yanvar ayında qeyd olunan bir neçə bayram var.[1]
2 Fevral Februarius Veljača Günlərin daha uzun olacağı ay (oveljiti se = böyümək, uzanmaq);[2] Həmçinin fevral ayında qeyd olunan qədim slavyan bütpərəst festivalı iə bağlı olaraq "Velja Noć" - böyük gecə mənasını da verməsi mümkündür.
3 Mart Martius Ožujak Yalançı ay (laž> ož; laž – yalan), çünki hava olduqca dəyişkəndir.
4 Aprel Aprilis Travanj Otların biçildiyi ay[a 2]
5 May Maius Svibanj Zoğalın qönçələdiyi ay ("svibovina"zoğal ağacı)
6 İyun Iulius Lipanj Xorvatiya sikkəsi olan lippa ilə bağlı olduğu düşünülür.
7 İyul Iulius Srpanj Biçim ayı (oraqla)[a 3]
8 Avqust Augustos Kolovoz "kolo"[a 4] +"voz"[a 5] Arabanı idarə edən ay (məhsul üçün)
9 Sentyabr September Rujan Heyvanların cütləşmə ayı – cütləşmə çağırışlarına istinad etməklə heyvan səsləri üçün istifadə edilən "rjuti" arxaik feldən törəmişdir.
10 Oktyabr October Listopad Yarpaqların düşdüyü ay – list[a 6] + padati[3]
11 Noyabr November Studeni Soyuq ay [a 7]
12 Dekabr December Prosinac Günəşin parlamasının başlanğıcı ( "sinuti"[a 8] – şəfəqə)[4] yəqin ki, əvvəlcə yanvar ayında istifadə edildi, çünki digər slavyan dillərində də yanvar üçün tez-tez istifadə olunur. Bundan əlavə, "prositi" – dilənmək feilindən yaranaraq dilənçilik ayı (yemək üçün) kimi də işlənə bilər.

Bəzi adlar, standart Xorvat lüğətlərində artıq olmayan arxaik xorvat-slavyan sözlərindən yaranmışdır. Buna görər də bu sözlərin mənası da birmənalı deyil.

Çex ayları

redaktə

Çex aylarının adları, Polşa, Xorvat, Ukrayn və Belaruscada da olduğu kimi, əksər Avropa dillərində istifadə olunan Latın adlarına əsaslanmır. -en şəkilçisi ayların çoxuna əlavə olunur.

  • Yanvar - leden ( led – buz)
  • Fevral - únor (yəqin ki, nořit sözündən törəmiş nor-kök sözündən yaranmışdır və göl səthinin altındakı buz kütləsi mənasında işlənmişdir)
  • Mart - březen (ağcaqayın mənasını verən bříza və ya hamiləlik mənasını verən březí sözündən götürülmüşdür – bu dövrdə bir çox meşə heyvanları, xüsusən də dovşanlar hamilə olur)[5]
  • Aprel - duben ( dub – palıd sözündən götürülmüşdür)
  • May - květen ( květ – çiçək sözündən törəmişdir )
  • İyun - červen (qırmızı mənasında işlənən červený və ya soyuq mənasını verən červ sözündən törəmişdir və hər iki məna meyvə ilə bağlıdır)
  • İyul - červenec (červen ilə eyni mənadadır, sadəcə -ec şəkilçisi qəbul edib)
  • Avqust - srpen ( srp – oraq sözündən )
  • Sentyabr - září (lİşıq saçır)
  • Oktyabr - říjen (říje- adət sözündən törəyib)
  • Noyabr - listopad ("yarpaqların düşməsi" deməkdir)
  • Dekabr - prosinec (yalvarmaq, soruşmaq mənasında işlənən prosit və ya daha böyük ehtimalla prosinalý–solğun sözündən törəyib. Çünki bu ayda səma solğun olur.)

Makedon ayları

redaktə

Makedon dilində Qreqori təqviminin aylarının iki dəst adları var. Ən çox istifadə olunan adlar dəsti Latınca ay adlarından yaranmışdır və bunlar Makedoniya əhalisinin böyük əksəriyyəti tərəfindən istifadə olunur. Bununla birlikdə, on iki aylıq slavyan mənşəli köhnə adlar da mövcuddur ki, Latınca adlarından fərqlənir. Buna baxmayaraq onların istifadəsi arxaikləşmiş və əsasən Makedoniya Pravoslav Kilsəsi tərəfindən verilmiş xalq ədəbiyyatı və dini təqvimlərlə məhdudlaşdırılmışdır.

Makedonca ay adlarının mənşəyi müvafiq dövrdə baş verən kənd təsərrüfatı fəaliyyətləri və ya həmin dövr üçün ümumi olan hava şəraiti ilə sıx bağlıdır. Bəzi aylar üçün fərqli bölgələrdə alternativ adlar var. Makedonlar arasında müasir Latınca ay adlarının istifadəsi 19-cu əsrin sonlarına, kütləvi maarifləndirmə nəticəsində başladı.

No. Ay Latınca adı Makedon dilində

kiril qrafikası ilə

Makedon dilində

latın adları

Makedonca

qədim adlar

Tələffüzü Mənası
1. Yanvar Ianuarius Јануари Januari Коложег Koložeg Yanan ağac göcdələri ayı
2. Fevral Februarius Февруари Fevruari Сечко Sečko Buz ayı
3. Mart Martius Март Mart Цутар Cutar Çiçəkləmək ayı
4. Aprel Aprilis Април April Тревен Treven Ot ayı
5. May Maius Мај Maj Косар Kosar Çiçəkli otlar və kolların vaxtı
6. İyun Iunius Јуни Juni Жетвар Žetvar Meyvələrin ilk məhsulunun yetişdiyi vaxt
7. İyul Iulius Јули Juli Златец Zlatec Qızıl ay
8. Avqust Augustus Август Avgust Житар Žitar Buğda ayı
9. Sentyabr September Септември Septemvri Гроздобер Grozdober Üzüm yığımı ayı
10. Oktyabr October Октомври Oktomvri Листопад Listopad Yarpaqların düşdüyü ay
11. Noyabr November Ноември Noemvri Студен Studen Soyuq ayı
12. Dekabr December Декември Dekemvri Снежник Snežnik Qar ayı

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. "NAZIV MJESECI U GODINI NA HRVATSKOM". hamdočamo. 2011-02-07. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-24.
  2. "veljača | Hrvatska enciklopedija". www.enciklopedija.hr. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-24.
  3. Cro.Dict. "padati"
  4. "prosinac | Hrvatska enciklopedija". www.enciklopedija.hr. 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-24.
  5. Machek, 1968, in Václav Machek, Etymologický slovník jazyka českého, second edition, Academia, 1968

Cro.Dict

redaktə
  1. croDict."sijeći"
  2. cro.Dict. "trava"[ölü keçid]
  3. Cro.Dict."srp"[ölü keçid]
  4. Cro.Dict. "kolo"
  5. "Cro.Dict. "voziti"". 2022-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-07.
  6. Cro.Dict. "list"
  7. Cro.Dict."studen"
  8. Cro..Dict "sinuti"

Xarici keçidlər

redaktə