Sosnovski itburnusu
Sosnovski itburnusu (lat. Rosa sosnovskyana) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇tburnu cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar" kateqoriyasına aiddir – EN B2ab (ii,iii, iv,v). Azərbaycanın nadir, endemik növüdür. Regional IUCN Statusu - EN B2ab (ii,iii, iv,v).
Sosnovski itburnusu | ||||
---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Sosnovski itburnusu |
||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||
|
Qısa morfoloji təsviri
redaktəSürünən koldur. Nazik, 6,5-7,0 m hündürlüyündə, 2-3 sm diametrində uzun gövdəsi var. Tikanları möhkəm, çox və az hamar, əyilmişdir. Yarpaqlar iri 3,5 sm uzunluğunda, 2,5 sm enində, enli-ellipsvari, üst hissədən parlaq –yaşıl, çılpaq, alt hissədən ağımtıl-yaşıldır. Çiçəklər qalxanvari çiək qrupunda toplanmış 3, bəzən birçiçəklidir. Çiçək saplağı hamar, çılpaq, möhkəmdir. Kasa yarpağı dar, neştərşəkilli, ləçəklər ağ-çəhrayıdır. Meyvə ensiz-ellipsivari, hamar, yetişdikdə hamar-qırmızıdır.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
redaktəÇiçəkləmə, meyvə əmələgətirmə dövrü may-iyun aylarına təsadüf edir. Quru, dağətəyi ərazilərdə, yemişan cəngəlliklərində yayılmışdır. Bozumtul darçını qabıqlı budaqları olan, bir qədər hündürboylu koldur. Qopartikanları xırda, samanı sarı rəngdədir, düz və ya bir qədər əyilmişdir, Qaidə hissəsi enliləşmişdir. Yarpaqları 10-12 sm uzunluğundadır. Yarpaqları 7-9 ədəd yarpaqcıqdan əmələ gəlmişdir. Yarpaqcıqlarının kənarları mişardişlidir. Çiçəkləri əksərən tək-təkdir, bəzən 3-3, 4-4 bir yerdə yerləşmişdir.
Çiçək saplağı qısa, qaidə hissəsi qopartikancıqlıdır. Kasayarpaqcıqları lansetşəkilli, dar və ya uzun əlavələrə malik olub, çiçəklənmənin sonunda yuxarıya meyillidir. Meyvəsi çox iri, kürəcikvarıdır. İyun və iyul aylarında çiçək açır.
Ümumi yayılması
redaktəCənubi Zaqafqaziyada Ermənistanın Makravani rayonu ərazisində təbii arealı vardır.
Azərbaycanda yayılması
redaktəNaxçıvanın MR-in dağlıq, Böyük Qafqazın Quba sahəsində (Quba-Qusarçay) yayılmışdır.
Bitdiyi yer
redaktəYuxarı dağ və subalp qurşaqlarında, meşələrin kənarlarında, kolluqlarda, çay kənarlarında, çəmənliklərdə və yamaclarda yayılmışdır.
Təbii ehtiyatı
redaktəAzərbaycanda dar bir arealı vardır.
Çoxalması
redaktəTəbiətdə generativ və vegetativ yolla çoxalır.
Sayı və tendensiyası
redaktəPopulyasiyanın yaşama ərazisi məhdudlaşır, antropogen amillər nəsli kəsilmək təhlükəsini yaradır.
Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri
redaktəBaşlıca olaraq insan fəaliyyətidir.
Becərilməsi
redaktəBotanika bağlarında becərilir.
Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri
redaktəAzərbaycanın "Qırmızı Kitabı"na daxil edilmişdir.
Məhdudlaşdırıcı amillər
redaktəAntropogen amillərdir.
Zəruri qoruma tədbirləri
redaktəXüsusi mühafizə tədbirləri tərtib edilməmişdir.
İstinadlar
redaktə- ↑ The Plant List (ing.). 2010.