Sosnovski itburnusu

Sosnovski itburnusu
Sosnovski itburnusu
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Fabids Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Qızılgülkimilər Triba: Roseae Cins: İtburnu Növ: Sosnovski itburnusu
Beynəlxalq elmi adı
	Rosa sosnovskyana Tamamsch., 1949;

Sosnovski itburnusu (lat. Rosa sosnovskyana) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇tburnu cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar" kateqoriyasına aiddir – EN B2ab (ii,iii, iv,v). Azərbaycanın nadir, endemik növüdür. Regional IUCN Statusu - EN B2ab (ii,iii, iv,v).

Qısa morfoloji təsviri redaktə

Sürünən koldur. Nazik, 6,5-7,0 m hündürlüyündə, 2-3 sm diametrində uzun gövdəsi var. Tikanları möhkəm, çox və az hamar, əyilmişdir. Yarpaqlar iri 3,5 sm uzunluğunda, 2,5 sm enində, enli-ellipsvari, üst hissədən parlaq –yaşıl, çılpaq, alt hissədən ağımtıl-yaşıldır. Çiçəklər qalxanvari çiək qrupunda toplanmış 3, bəzən birçiçəklidir. Çiçək saplağı hamar, çılpaq, möhkəmdir. Kasa yarpağı dar, neştərşəkilli, ləçəklər ağ-çəhrayıdır. Meyvə ensiz-ellipsivari, hamar, yetişdikdə hamar-qırmızıdır.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri redaktə

Çiçəkləmə, meyvə əmələgətirmə dövrü may-iyun aylarına təsadüf edir. Quru, dağətəyi ərazilərdə, yemişan cəngəlliklərində yayılmışdır. Bozumtul darçını qabıqlı budaqları olan, bir qədər hündürboylu koldur. Qopartikanları xırda, samanı sarı rəngdədir, düz və ya bir qədər əyilmişdir, Qaidə hissəsi enliləşmişdir. Yarpaqları 10-12 sm uzunluğundadır. Yarpaqları 7-9 ədəd yarpaqcıqdan əmələ gəlmişdir. Yarpaqcıqlarının kənarları mişardişlidir. Çiçəkləri əksərən tək-təkdir, bəzən 3-3, 4-4 bir yerdə yerləşmişdir.

Çiçək saplağı qısa, qaidə hissəsi qopartikancıqlıdır. Kasayarpaqcıqları lansetşəkilli, dar və ya uzun əlavələrə malik olub, çiçəklənmənin sonunda yuxarıya meyillidir. Meyvəsi çox iri, kürəcikvarıdır. İyun və iyul aylarında çiçək açır.

Ümumi yayılması redaktə

Cənubi Zaqafqaziyada Ermənistanın Makravani rayonu ərazisində təbii arealı vardır.

Azərbaycanda yayılması redaktə

Naxçıvanın MR-in dağlıq, Böyük Qafqazın Quba sahəsində (Quba-Qusarçay) yayılmışdır.

Bitdiyi yer redaktə

Yuxarı dağ və subalp qurşaqlarında, meşələrin kənarlarında, kolluqlarda, çay kənarlarında, çəmənliklərdə və yamaclarda yayılmışdır.

Təbii ehtiyatı redaktə

Azərbaycanda dar bir arealı vardır.

Çoxalması redaktə

Təbiətdə generativ və vegetativ yolla çoxalır.

Sayı və tendensiyası redaktə

Populyasiyanın yaşama ərazisi məhdudlaşır, antropogen amillər nəsli kəsilmək təhlükəsini yaradır.

Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri redaktə

Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir.

Becərilməsi redaktə

Botanika bağlarında becərilir.

Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri redaktə

Azərbaycanın "Qırmızı Kitabı"na daxil edilmişdir.

Məhdudlaşdırıcı amillər redaktə

Antropogen amillərdir.

Zəruri qoruma tədbirləri redaktə

Xüsusi mühafizə tədbirləri tərtib edilməmişdir.

İstinadlar redaktə

↑ The Plant List (ing.). 2010.

Həmçinin bax redaktə

[_baaaa91370ffb762-1] The Plant List (ing.). 2010.

[1]