Stepan Rudniski
Stepan Rudniski (1877–1937) — Ukraynalı coğrafiyaşünas, kartoqraf, publisist, Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının akademiki (1929).
| Stepan Rudniski | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 3 dekabr 1877[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 3 noyabr 1937 (59 yaşında) |
| Elm sahəsi | coğrafiya |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiya
redaktəOrta məktəb müəlliminin ailəsində anadan olub. Yazıçı Yulian Opilskinin qardaşıdır[3]. Lvov Universitetini bitirmiş, Vyana və Berlində təhsil almışdır. 1901-ci ildə fəlsəfə üzrə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Coğrafiya və Geologiya İnstitutunun çöl ekspedisiyalarında iştirak etmişdir.
1899-cu ildən Lvov gimnaziyalarında dərs demiş, sonra Lvov Universitetində, Privatdozentdə müəllimlik etmişdir. 1908-ci ildən coğrafiya kafedrasının professoru olmuşdur.
O, Ukraynada fiziki coğrafiya tədqiqatının banisi hesab olunur. Onun geomorfologiya, tarixi sosial-iqtisadi coğrafiya, kartoqrafiya, yerli tarix, ümumi coğrafiyaya dair elmi əsərləri vardır. Rudnitskinin "Ukraynanın qısa coğrafiyası" (1910–1914) və "Ukrayna: torpaq və xalq" (1916) adlı proqram xarakterli əsərləri Ukrayna milli hərəkatının inkişafında özünəməxsus rol oynamışdır. Rudnitski iqtisadi və ərazi maraqlarını ukraynalıların siyasi tələbləri əsasında şərh edir və onlara ayrıca irq xüsusiyyətləri verir. Rudnitski öz konsepsiyasına əsaslanaraq belə nəticəyə gəlir ki, yalnız milli dövlətlərin gələcəyi var. Beləliklə, Rudnitskinin tədqiqatlarında 20-ci əsrin əvvəllərində alman geosiyasi meyllərinin güclü təsiri nəzərə çarpır.
Rudnitskinin xüsusi xidməti ondan ibarətdir ki, o, Ukrayna coğrafiyasında kartoqrafik cərəyanın banisi olur. Lvovda ukrayna dilində coğrafi xəritələr hazırlamağa başlayır. Bu proses Vyanada, daha sonra isə Sovet Ukraynasında sürgündə davam edir. Onun sayəsində Ukrayna ilk dəfə kartoqrafiya əsərlərində ayrılmaz məkan vahidi kimi təqdim edilmişdir. Stepan Lvoviç hesab edirdi ki, öz dövlətinin olmaması xalqı sosial-iqtisadi, milli-siyasi və intellektual problemlərin həllində müdafiəsiz edir. Düzgün demokratik, milli dövlət olmadan bəzi xalqların digərləri tərəfindən siyasi, iqtisadi və mədəni zülmə məruz qalmasına şərait yaradılır[4].
1918–1919-cu illərdə. Qərbi Ukrayna Xalq Respublikası hökumətinin iqtisadiyyat və siyasi coğrafiya üzrə ekspert məsləhətçisi olur. Paris Sülh Konfransı üçün geosiyasət üzrə sənədlər hazırlayır. 1919-cu ildə Polşa hakimiyyətinin təzyiqi ilə Lvovdan Vyanaya mühacirət edir və burada Ticarət Akademiyasında iqtisadi coğrafiya professoru vəzifəsində çalışır. 1921–1926-cı illərdə coğrafiya professoru, Ali Pedaqoji İnstitutun fəlsəfə fakültəsinin dekanı olur
1926-cı ildə SSRİ-yə köçür. 1927-ci ildən Xarkov Geodeziya İnstitutunun topologiya və kartoqrafiya şöbəsinin müdiri olur. Xarkovda Ukrayna Elmi-Tədqiqat Coğrafiya və Xəritəçəkmə İnstitutunu təşkil edib və ona rəhbərlik etmişdir. O, "Təbiət Tarixi Bülleteni"ni redaktə edir, Donbasa bir sıra ekspedisiyalara, yerli tarix komissiyasına, F. Vovka adına Antropologiya və Etnoqrafiya Muzeyinə rəhbərlik emişdir.
1933-cü ildə həbs edilir. 23 sentyabr 1933-cü ildə Ukrayna SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığı yanında Dövlət Siyasi İdarəsi Kollegiyasının məhkəmə üçlüyü tərəfindən o, 5 il müddətinə əmək düşərgəsinə məhkum edilib. O, cəzasını Svirlaqda, Ağ dəniz kanalının obyektlərində, Solovkidə çəkib.
9 oktyabr 1937-ci ildə Leninqrad vilayətinin Xalq Daxili İşlər Komissarlığının xüsusi üçlüyü tərəfindən ölüm cəzasına məhkum edilir. Kareliya MSSR-də 3 noyabr 1937-ci ildə gülələnərək öldürülür.
1965-ci ildə ölümündən sonra bəraət alır.
İstinadlar
redaktə- ↑ https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/stepan-rudnyckyj.
- ↑ Sejm-Wielki.pl (pol.). 2002.
- ↑ Шаблій О., Щербак Л. Рудницький Степан Львович / Тернопільський енциклопедичний словник : у 4 т. / редкол.: Г. Яворський та ін. — Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат "Збруч", 2008. — Т. 3 : П — Я. — С. 207–208. — ISBN 978-966-528-279-2.
- ↑ Ігор Шаров. Вчені України: 100 видатних імен. — К.: АртЕк, 2006. ISBN 966-505-054-0
Mənbə
redaktə- Творець географічної науки в Україні — Степан Рудницький (ukr.)
- Полная библиография работ С. Л. Рудницкого, см.: [1]