Susurluq qəzası
Susurluq qəzası və ya Susurluq qalmaqalı — 3 noyabr 1996-cı ildə saat 19:25 radələrində Balıkesir–Bursa magistral yolunun Susurluq rayonu Çatalceviz məhəlləsində baş verən yol qəzası nəticəsində dövlət-polis-mafiya əlaqələrinin ortaya çıxması ilə başlayan qalmaqal. Türkiyə Cümhuriyyəti tarixinin ən mühüm qalmaqallarından biridir.
| Susurluq qəzası | |
|---|---|
 | |
| Tarix | 3 noyabr 1996 |
| Saat | 19:25 |
| Yeri | Susurluq mahalı Çatalceviz məhəlləsi |
| Qurbanlar | |
| Ölənlərin sayı | 3 |
| Zədəlilər | 1 |
Qəzadan sonra ictimaiyyət "dövlət-siyasət-mafiya" üçbucağında qeyri-qanuni münasibətlərin üzə çıxarılmasını tələb edib. Medianın və vətəndaş cəmiyyətinin dəstəyi ilə "Daimi işıq üçün bir dəqiqəlik qaranlıq" adlı aksiyalarda ört-basdır edilən əlaqələr və fəaliyyətlərin açıqlanması tələb olunub. Qəza ingilislər tərəfindən bir filmin mövzusu oldu və film 2018-ci ildə "The Scar" adı ilə çıxdı. Filmin Qönçə Us tərəfindən nəql ediləcəyi bildirilib.[1]
Qəza
redaktəDYP Şanlıurfa millət vəkili Sədat Edip Bucaq, İstanbul Kəmaləddin Eröge Polis Məktəbinin müdiri Hüseyn Qocadağ, Mehmet Özbay saxta şəxsiyyətli Abdullah Çatlı ilə 1969-cu il təvəllüdlü Qönçə Us 1 noyabr 1996-cı il axşam saatlarında Quşadası Onura hotelinə gəliblər. Hüseyn Qocadağın rəhbərliyi ilə Bucaqa məxsus 06 AC 600 dövlət nömrə nişanlı Mercedes markalı qara avtomobillə İstanbula getmək üçün yola çıxan qrup, 3 noyabr 1996-cı il tarixində saat 19.25 radələrində Susurluq rayonunun Çatalceviz məntəqəsində yanacaqdoldurma məntəqəsindən yola çıxan Həsən Gökçənin rəhbərliyi altında 20 RC 721 dövlət nömrə nişanlı yük maşınına çırpılıb. Bu qəza mətbuat ədəbiyyatında "Susurluq qalmaqalı" və ya "Susurluq qəzası" kimi adlanırdı.
Qəzada "Mercedes"i idarə edən Hüseyn Qocadağ, üzərində Mehmet Özbay şəxsiyyəti olan Abdullah Çatlı və Məlahət Özbay saxta şəxsiyyətli Qönçə Us dünyasını dəyişib. DYP Şanlıurfa millət vəkili Sədat Bucaq isə xəsarətlərlə xilas olub. Hadisədən sonra Dövlət Təhlükəsizliyi Məhkəməsi Sədat Edip Bucaq barəsində istintaq başladıb və 2 il həbs cəzası istəyib.[2]
Hadisə haqqında hazırlanan hesabatlar
redaktəI Susurluq hesabatı və tənqidləri
redaktəİlk Susurluk Hesabatı MİT-in hazırladığı hesabatdır və onun düzgünlüyünə şübhələr çoxdur. Ən milliyətçi Alparslan Türkeşin Susurluk bəyanatı[3] da daxil olmaqla, hesabatın doğruluğunun şübhəli olması ilə bağlı bir çox siyasi dairələrdən reaksiyalar gəlib. Bunun da manipulyasiya olduğu açıqlanıb.
II Susurluq hesabatı
redaktəİlk Susurluk Hesabatının ardından Baş nazir Məsud Yılmaz, Baş Nazirlik müşaviri Kutlu Savaşa yeni Susurluq hesabatı hazırlatdırdı.
III Susurluq hesabatı
redaktəTBMM Susurluk komissiyasının hesabatı: Türkiyə Böyük Millət Məclisinin təyin etdiyi Mehmet Elkatmışın sədri olduğu və CHP-dən Fikri Sağların da qatıldığı Susurluq komissiyası da hesabat hazırlayıb.
Məhkəmə mərhələsi və Dövlət Təhlükəsizliyi Məhkəməsi prokurorunun bəyanatı
redaktə- DGM prokurorluq hesabatı
Susurluq hesabatları və təsirləri
redaktəQəzadan sonra ictimaiyyət "dövlət-siyasət-mafiya" üçbucağında qeyri-qanuni münasibətlərin üzə çıxarılmasını tələb edib. Media və vətəndaş cəmiyyətinin dəstəyi ilə "Daimi işıq üçün bir dəqiqə qaranlıq" aksiyası ilə işıqlandırılan əlaqələr və fəaliyyətlərin açıqlanmasını tələb edib. Hadisələrdən sonra hazırlanan 1-ci Susurluq hesabatının olayları bağlamaq məqsədi daşıdığı anlaşılınca, axşam saatlarında ölkə daxilində işıqlar sönüb.
1. Susurluq hesabatın doğruluğuna dair şübhələr yarandığı üçün Baş nazir Məsud Yılmaz 2-ci Susurluq hesabatını Baş Nazirlik Təftiş Şurasının sədri Kutlu Savaşa hazırlatdırdı.[4]
Susurluq hesabatı tənqitçiləri
redaktəSusurluq hadisəsi ilə bağlı MİT Susurluq hesabatını hazırladı və bu xəbər qəzetlərdə öz əksini tapdı. Bu xəbərdə yanlış və əhəmiyyətsiz məsələlər sıralanmış, ictimaiyyət tərəfindən Susurluq hadisəsinin bağlanması üçün yazıldığı günün qəzetlərində müzakirə edilmişdir. Aydınlıq qəzetində dərc olunan xəbərə əsaslanaraq, olay ilə əlaqəsi olmayan şəxslərin də daxil edildiyi və hadisənin bağlanmasına çalışıldığı da tənqid edilib.
- İlk Susurluq hesabatının doğruluğuna şübhələr var.
- Susurluq qalmaqalının əlaqəsi olmayan şəxslərlə qarışdırılaraq sulandırıldığı iddia edilib.
- İlk hesabatın doğruluğuna şübhələr yarandığından, 2-ci Susurluq Baş nazir Məsud Yılmazın əmri ilə Baş Nazirlik Təftiş Şurasının sədri Kutlu Savaşa hazırladıldı.
Maşından çıxan əşyalar
redaktə06 AC 600 dövlət nömrə nişanlı Mersedes markalı avtomobildə aparılan incələmədə nəqliyyat vasitəsinin içərisində tapılanların tam siyahısı belədir:[5]
- 1 ədəd 9 mm diametrli Baretta tapançası (Hüseyn Qocadağ adına lisenziyalı)
- 1 ədəd 9 mm diametrli Baretta tapançası (Mehmet Özbayın adına lisenziyalı)
- 1 ədəd 9 mm diametrli Sig Sauer tapançası (Sədat Bucaq adına lisenziyalı)
- 1 ədəd 9 mm diametrli Səddam (Tariq) markalı tapança (lisenziyasız)
- 1 ədəd 22 kalibrli Bertta tapançası (lisenziyasız)
- 2 ədəd 22 kalibrli tapançaya görə səs boğucu
- 2 ədəd 9 mm diametrli MP5 avtomatik tapança (lisenziyasız)
- 13 ədəd 7,62 mm BKS (biky) güllə
- 100 ədəd 5,56 mm diametrli M16 güllə (Təhlükəsizlik Baş İdarəsi-Ankara yazısı, hər biri 20 ədəd, 5 sarı qutuda)
- 1 ədəd telefon (Baysa şirkətinin işçilərindən biri olan Əli Alptəkin adına qeydiyyatdan keçmiş və Abdullah Çatlı tərəfindən istifadə olunub)
- 1 ədəd telefon (Bucakın sürücüsü Osman Tosun adına qeydiyyatdan keçib və Bucak tərəfindən istifadə olunub)
- 1 ədəd telefon (Hüseyn Qocadağ adına qeydiyyatdan keçib və istifadə olunub)
- 35 fotoşəkil (1996-cı ilin iyul-avqust aylarında Siverekdəki Bucaqın iqamətgahında çəkilən Abdullah Çatlı, Sami Hoşta və Ərcan Ərsoyun səmimi fotoları)
- Mehmet Özbay adına verilmiş şəxsiyyət vəsiqəsi (Abdulla Çatlının üstündə)
- Mehmet Özbay adına verilən ticarət palatası üzvlük kartı (Abdullah Çatlının üstündə)
- Mehmet Özbay adına verilən bir çox kredit kartı (Abdullah Çatlının üstündə)
- Mehmet Özbay adına verilmiş silah daşıma lisenziyası (Abdullah Çatlının üstündə)
- Mehmet Özbayın adına hazırlanmış və Mehmet Ağarın imzalı təhlükəsizlik mütəxəssisi olduğunu göstərən sənəd (Abdullah Çatlının üstündə)
- Ağ kağızda 0,33 qram ağırlığında ağ toz (araşdırma nəticəsində kokain olduğu müəyyən edilib) (Abdulla Çatlının üstündə)
- İçərisində qəhvəyi toz olan bağlama (müayinə nəticəsində torpaq olduğu müəyyən edilib) (Hüseyn Qocadağın üstündə)
İstinadlar
redaktə- ↑ Milliyet. "Susurluk kazası film oluyor". milliyet.com.tr (türk). 22 iyun 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 may 2022.
- ↑ Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi. "Alparslan Türkeş: Susurluk Kazası Suikast Olabilir". ilef.ankara.edu.tr (türk). 8 dekabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 noyabr 2008.
- ↑ "Alparslan Türkeş "Susurluk Kazası Suikast Olabilir."". youtube.com. 3 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 noyabr 2018.
- ↑ Bilkent Üniversitesi-İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi. "Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanı KUTLU SAVAŞ'ın Susurluk Raporu". siyaset.bilkent.edu.tr (türk). 10 oktyabr 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 avqust 2022.
- ↑ "Susurluk Kazası - Susurluk Kazası - Susurluk Kazası - Unutmayalım - susurluk kazası resimleri". turkcebilgi.org (türk). 14 yanvar 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 sentyabr 2022.