Təyyar Salamoğlu
Təyyar Salamoğlu (tam adı: Təyyar Salam oğlu Cavadov) — Azərbaycan ədəbiyyatşünası, tənqidçi, pedaqoq, filologiya elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü.
| Təyyar Salamoğlu | |
|---|---|
| Təyyar Salam oğlu Cavadov | |
| Təxəllüsü | Təyyar Salamoğlu |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Mürsəlli, Sabirabad rayonu, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ→ Azərbaycan |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Təhsili | Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti |
| İxtisası | filoloq |
| Fəaliyyəti | pedaqoq, ədəbiyyatşünas, tənqidçi |
| Fəaliyyət illəri | 1981-ci ildən – |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan türkcəsi |
| İstiqamət | ədəbiyyat tarixi, müasir ədəbi proses |
| Janrlar | monoqrafiya, polemik məqalə, dərs vəsaiti |
Həyatı redaktə
Təyyar Salam oğlu Cavadov 1960-cı ildə Sabirabad rayonunun Mürsəlli kəndində anadan olmuş, 1977-ci ildə Sabirabad rayonu Ulacalı kənd orta məktəbini bitirmiş, həmin ildə V.İ.Lenin adına APİ-nin (indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti) filologiya fakültəsinə daxil olmuşdur.[1]
1981-ci ildə institutu fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş, təyinatla Sabirabad rayonuna Azərbaycan dili və ədəbiyyatı ixtisası üzrə müəllim göndərilmişdir. 1981-ci ildən Sabirabad rayonu Qalaqayın kənd orta məktəbində müəllim, sinifdənxaric və məktəbdənkənar tərbiyə işləri üzrə direktor müavini, 1983-cü ildən isə həmin məktəbdə tədris işləri üzrə direktor müavini vəzifələrində çalışmış,1984-cü ildə V.İ.Lenin adına APİ-nin Azərbaycan ədəbiyyatı ixtisası üzrə aspiranturasına (qiyabi) daxil olmuş, 1988-ci ildə oranı bitirmişdir. Elə həmin ildə "XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan uşaq poeziyası" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir.
1985-ci ildən 1991-ci ilədək Sabirabad rayonunun Mürsəlli kənd orta məktəbində Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi işləmiş,1991-ci ildən Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində baş laborant, kiçik elmi işçi vəzifələrində çalışmış, 1996-cı ildən Müasir Azərbaycan və dünya ədəbiyyatı kafedrasında müəllim vəzifəsinə təyin edilmişdir.
1998-ci ildən Müasir Azərbaycan və dünya ədəbiyyatı, 2003-cü ildən isə Azərbaycan və dünya ədəbiyyatı kafedrasında dosent vəzifəsində çalışmış, 2007-ci ildə "80-ci illər Azərbaycan romanı: janr təkamülü" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş, 2013-cü ildə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi kafedrası üzrə professor elmi adı almışdır. 2010-cu illərdə Bakı Qızlar Universitetində əlavə iş yeri kimi professor, Ədəbiyyat və jurnalistika kafedrasının müdiri, elmi işlər üzrə prorektor vəzıfələrində çalışmışdır.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
2013–2016-cı illərdə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında AAK-nın Filologiya üzrə Ekspert Şurasının üzvü, sədr müavini və sədri kimi çalışmışdır. Bir sıra beynəlxalq elmi konfransların iştirakçısıdır. Elmi məqalələri Rusiya, Türkiyə və başqa xarici ölkələrdə çap olunmuşdir.
Ailəsi redaktə
Ailəlidir, iki qızı, bir oğlu var.
Yaradıcılığı redaktə
Təyyar Salamoğlu XX əsrin 80-ci illərində yaradıcılığa gələn ədəbi nəslin nümayəndəsidir. Ədəbiyyatşünas-tənqidçinin yaradıcılıq yolu çoxistiqamətlidir: Uşaq ədəbiyyatı; mühacirət ədəbiyyatı; Azərbaycan romanı; müasir ədəbi proses; Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi; Sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı; XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəlləri Azərbaycan ədəbiyyatı.
İlk tədqiqatları Azərbaycan uşaq poeziyasının problemlərinə həsr olunmuş, araşdırmalarının nəticələri M.Məmmədov və Y.Babayevlə birgə yazdığı "Pedaqoji mühit və uşaq ədəbiyyatı" (1992) monoqrafiyasında və "Azərbaycan klassik uşaq ədəbiyyatı antologiyası" kitablarında (1998) yer almışdır.
Müəllifin "Faciəli talelər" (1998) kitabında Azərbaycan mühacirət və repressiya şeirinin dörd nümayəndəsinin – Səməd Mənsur, Almas İldırım, Əhməd Cavad, Umgülsüm Sadıqzadənin "talesiz taleyi"ndən bəhs edən portret-oçerklərdən sonra onun araşdırmalarının miqyası əsaslı şəkildə genişlənmişdir. 2000-ci illərin ilk onilliyində T.Salamoğlunun Azərbaycan romanının poetikası və janr təkamülü istiqamətində apardığı ədəbiyyatşünaslıq tədqiqatları və çağdaş ədəbi prosesə həsr edilmiş silsilə yaziları ədəbi mühitdə onu roman araşdırıcısı kimi tanıtmışdır. Bu illərdə apardığı tədqiqatların nəticələri onun "Müasr Azərbaycan romanının poetikası (XX-əsrin 80-ci illəri)" (2005), "Müasir Azərbaycan romanı: janr təkamülü: XXəsrin 80-ci illəri" (2007) monoqpafiyalarının, "Ən yeni Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri" (2008), "Tarixi və çağdaş ədəbi prosesə dair araşdırmalar" (2009), "Azərbaycan ədəbiyyatının müasir problemləri" (2014) adlı elmi-nəzəri və ədəbi-tənqidi məqalələrdən ibarət kitablarında cəmlənmişdir.
Təyyar Salamoğlu sonrakı dönəmlərdə sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatının yeni metodoloji və elmi-nəzəri düşüncə müstəvisində təhlilini verən tədqiqatlara imza atmışdır. Onun "Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı" (2012), "İsmayıl Şıxlının bədii nəsri" (2014), "Qarlı aşırım"dan keçən yollar" (2016), "Mir Cəlal nəsri və müasirlik" (2018) kitablarında Mir Cəlal, M.Hüseyn, İ.Şıxlı, İ.Əfəndiyev, F.Kərimzadə kimi sovet dövründə yaşayıb yaradan yaziçıların yaradıcılıq yolu müstəqillik dövrünün ədəbiyyatşünslıq düşüncəsi ilə əhatəli təhlil edilmişdir.
Ədəbiyyatşünas alimin yaradıcılıq istiqamətlərindən biri də Azərbaycan ədəbi tənqid tarixidir. Onun "Ədəbi tənqidin tarixinə dair portret-oçerklər" (2011; 2013; 2014) adlı dərs vəsaitində M.F.Axundzadə, F.Köçərli,Ə.Hüseynzadə, Ə.Nazim, H.Zeynallı, B.Çobanzadə, M.Arif, M.C.Cəfərov, C.Xəndan, Ə.Hüseynov, B.Nəbiyev, N.Cəfərov və başqalarının tənqidçi portreti yaradılmış, tənqid tarixinin bəzi mərhələlərinə dair icmal məqalələr verilmişdir.
Ədəbiyyatşünas alimin M.Ə.Sabir, C.Məmmədquluzadə, Ə.Haqverdiyev, N.Nərimanov, S.M.Qənizadə, A. Şaiq və b. haqqında yazdığı silsilə araşdırmalar ədəbi-elmi mühitdə ciddi polemikalar doğurmaqla bərabər, klassik irsi bədii mətn həqiqətləri əsasında öyrənmək konsepsiyasının uğurlarını şərtləndirir. Bu tədqiqatlarının böyük əksəriyyəti "Azərbaycan" dərgisində və "Ədəbiyyat qəzeti"ndə dərc olunmaqla bərabər, "Mirzə Ələkbər Sabirin milli intibah idealı" (2015), "Azərbaycan tənqidi realizminin estetikası" (2018), "XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəlləri Azərbaycan ədəbiyyatının aktual problemləri" (2021) kitablarında toplanmışdır. Bu araşdırmalarda tənqidi və maarifçi realizmin, romantizmin yeni estetik prinsiplərinin müəyyənləşdirilməsi istiqamətində yeni fikirlər irəli sürülmüşdür.
Mükafatları redaktə
- AYB xətti ilə Prezident təqaüdünə layiq görülmüşdür (2013);
- AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda "İlin alimi" diplomu ilə təltif edilmişdir (2019).
Kitabları redaktə
- Pedaqoji mühit və uşaq ədəbiyyatı (monoqrafiya). Bakı: Maarif, 1992, 288 səh. (M.Məmmədov və Y.Babayevlə birlikdə).
- Faciəli talelər (Azərbaycanın repressiya və mühacirət şeirinə dair portret-oçerklər). Bakı: Elm, 1998, 100 s.
- Azərbaycan klassik uşaq ədəbiyyatı antologiyası (M.Məmmədov və Y.Babayevlə birlikdə). Bakı: Elm, 1998, 300 s.
- Ömrü şərəflə yaşayanda… (Y.Babayevlə birlikdə). Bakı: "Təfəkkür" NPM, 2005, 300 s.
- Müasir Azərbaycan romanının poetikası (XX əsrin 80-ci illəri) (monoqrafiya). Bakı: Elm, 2005, 280 s.
- Müasir Azərbaycan romanı: janr təkamülü. (XX əsrin 80-ci illəri) (monoqrafiya). Bakı: Nafta-Press, 2007, 153 s.
- Ən yeni Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri (monoqrafiya və ədəbi-tənqidi məqalələr). Bakı: Səda, 2012.
- Tarixi və çağdaş ədəbi prosesə dair araşdırmalar (məqalələr toplusu). Bakı: "EL" NPŞ MMC, 2009, 216 s.
- Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı (dərs vəsaiti). Bakı: "EL" NPŞ MMC, 2012, 314 s.[2]
- Ədəbi tənqid tarixinə dair portret-oçerklər (dərs vəsaiti). Bakı: "Vətənoğlu" NPŞ MMC, 2014, 332 s.
- İsmayıl Şıxlının bədii nəsri (monoqrafiya). Bakı: "EL" NPŞ MMC, 2014, 176 s.
- M.Ə.Sabirin milli intibah idealı (monoqrafiya). Bakı: "Orxan" NPM, 2015, 144 s.
- Azərbaycan ədəbiyyatının müasir problemləri (elmi-nəzəri və ədəbi-tənqidi məqalələr). Bakı: "EL" NPŞ MMC, 2014, 512 s.
- "Qarlı aşırım"dan keçən yollar. Bakı: "Orxan" NPM, 2016, 176 s.
- Azərbaycan ədəbiyyatı: mübahisələr, həqiqətlər. Bakı: "Orxan" NPM, 2016, 320 s.
- Mir Cəlal nəsri və müasirlik. Bakı: "Orxan" NPM, 2018, 136 s.
- XIX əsrin sonu, XXəsrin əvvəlləri Azərbaycan ədəbiyyatının aktual problemləri. Bakı: "Elm və təhsil", 2021, 664 s.
Ədəbiyyat redaktə
Əli Rza Xələfli. Tənqidçinin azərbaycançılıq idealı, Bakı: 3 saylı Bakı mətbəəsi ASC, 2016, 336 s.
İstinadlar redaktə
- ↑ "Təyyar Salam oğlu Cavadov". 2021-07-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-21.
- ↑ ""Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı" Yazıçılar Birliyində təqdim olunub (FOTOLAR)". 2021-07-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-21.