T-limfositlər

T-limfositlər və ya T-hüceyrələri — qırmızı sümük iliyindən daxil olan prekursorlardan timusda inkişaf edən limfositlər. T-limfositləri digər limfositlərdən hüceyrə səthində T-hüceyrə reseptorunun (THR) olması ilə fərqləndirmək olar.

T-limfositlər
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

T-limfositləri sümük iliyində olan hematopoetik kök hüceyrələrdən əmələ gəlir. İnkişaf edən T-limfositləri daha sonra inkişaf etmək (və ya yetkin olmaq) üçün timus vəzinə köçür. T-limfositləri öz adlarını timusdan alırlar. Timusa köçdükdən sonra prekursor hüceyrələr bir neçə fərqli T-hüceyrələrinə çevrilir. T-hüceyrələrinin diferensiasiyası onlar timusdan ayrıldıqdan sonra da davam edir. Spesifik, differensiallaşdırılmış T-limfositlər alt tiplərinin qrupları immun cavabın idarə edilməsində və formalaşmasında müxtəlif mühüm funksiyalara malikdir.

T-limfositlər qazanılmış immunitetdə mühüm rol oynayır. Onlar xarici antigenləri daşıyan hüceyrələrin tanınmasını və məhv edilməsini təmin edir, monositlərin və NK hüceyrələrinin təsirini artırır, həmçinin immunoqlobulin izotoplərinin dəyişdirilməsində iştirak edir (immun cavabın başlanğıcında B hüceyrələri IgM-ni sintez edir, daha sonra IgG istehsalına keçir, IgE, IgA).

T-limfositlərin növləri

T-limfositlərin reseptorları antigen təqdim edən hüceyrələrin səthində əsas histouyğunluq kompleksi molekulları ilə əlaqəli işlənmiş antigenləri tanımaqdan məsul olan T-limfositlərin əsas səthi zülal kompleksləridir. T-hüceyrə reseptoru başqa bir polipeptid membran kompleksi, CD3 ilə əlaqələndirilir.

Köməkçi T-limfositlər

Köməkçi T-limfositlərin əsas funksiyası adaptiv immun cavabı gücləndirməkdir. Köməkçi T-hüceyrələrinin əsas xüsusiyyəti hüceyrə səthində CD4 nüvə reseptor molekulunun olmasıdır.

Sitotoksik T-limfositlər

Sitotoksik T-limfositlər əsas funksiyası bədənin zədələnmiş hüceyrələrini məhv etməkdir.

Köməkçi T-limfosit və Sitotoksik T-limfositlər immun reaksiyasından birbaşa məsul olan effektor T-limfositlər qrupunu təşkil edir.

Tənzimləyici T-limfositlər

Bu limfositlər immun cavabın mərkəzi tənzimlənməsini təmin edir.

Klinik əhəmiyyəti

Çatışmazlığı

T-limfositlər çatışmazlığının səbəbləri arasında T hüceyrələrinin limfositopeniyası və yaxud fərdi T-hüceyrələrinin funksiyasının pozulması daxildir. T-hüceyrə funksiyasının tam çatışmazlığı ağır immun çatışmazlığı, Omenn sindromu və qığırdaq-saç hipoplaziyası kimi irsi şərtlərlə nəticələnə bilər. T-limfositlər funksiyasının qismən çatışmazlığının səbəbləri arasında Qazanılmış İmmun Çatışmazlığı Sindromu (QİÇS) və DiCorc sindromu (DGS), xromosom qırılma sindromları (CBS) və ataksiya-telangiektaziya kimi B hüceyrə və T hüceyrələrinin birləşmiş pozuntuları kimi irsi şərtlər daxildir.

T-limfositlər çatışmazlığında narahatlıq doğuran əsas patogenlər Herpes simplex virusu, mikobakteriyalar və Listeria da daxil olmaqla hüceyrədaxili patogenlərdir. Həmçinin, göbələk infeksiyaları da T-limfosit çatışmazlığında tez-tez və ağır olur.