Tanacetum coccineum

Tanacetum coccineum (lat. Tanacetum coccineum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu / Natonal IUCN Status: "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU A2c + 3 cd. Azərbaycanın nadir növüdür.

Tanacetum coccineum
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Astraçiçəklilər Fəsilə: Mürəkkəbçiçəklilər Yarımfəsilə: Asteroideae Triba: Anthemideae Cins: Dağtərxunu Növ: Tanacetum coccineum
Beynəlxalq elmi adı
Tanacetum coccineum Grierson, 1974
Şəkil axtarışı ITIS   780529 NCBI   301880 EOL   486898

Qısa morfoloji təsviri

Çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi 35-50 (80) sm hündürlükdədir. Aşağı yarpaqları uzun saplaqlı, ayası uzunsov, ikiqat lələkvari xırda, xətti, sivri hissəciklərə bölünmüşdür. Yuxarı yarpaqları oturaq, kiçilmiş, ensiz xətti hissəciklərə bölünmüşdür. Səbətləri tək-tək, iridir. Sarğı 15–20 mm enində, yarpaqcıqları üçbucaqlı-lansetvari, enli, çox tünd rəngli zarlı kənarlıdır. Dilşəkilli çiçəkləri parlaq-çəhrayıdır. Toxumcaları 3 mm uzunluqda, dişli taclıdır.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəklənmə dövrü iyul ayına, toxumlama avqust ayına təsadüf edir. Mezofit bitkidir. Subalp qurşağının çəmənlərində və hündür otluqlarda rast gəlinir. Dərman və dekorativ bitkidir.

Yayılması

Böyük Qafqazın Quba sahəsi (Qusar rayonu — Sudur kəndi), şərq və qərb hissələri, Kiçik Qafqazın şimal hissəsi və Naxçıvanın dağlıq hissəsi (Ordubad rayonu).

Sayı və tendensiyası

Populyasiyaya az rast gəlinir. Təhlükə amillərinin təsirinə məruz qalması populyasiyanın azalma tendensiyasını sübut edir.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Antropogen təsirlərə məruz qalır. Yayıldığı ərazilərdə dekorativ bitki kimi toplandığı və ot çalındığı üçün bitki toxumlama fazasına çata bilmir.

Mühafizə tədbirləri

Mühafizəsi üçün xüsusi tədbirlər aparılmır. Yayılma yerlərində antropogen təsiri azaltmaq məqsədi ilə yasaqlıqların təşkili, populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi, həmçinin toxum banklarında toxumlarının saxlanması, bərpasını təmin etmək, yeni yayılma yerlərini axtarmaq.

Yayılması

BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsinin rayonlarında subalp qurşağında yayılmışdır. Çəmənlərdə və hündür otluqda bitir. Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabına daxil edilmiş nadir növdür.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Chrysanthemum coccineum Willd.
• Matricaria coccinea (Willd.) Poir.
• Pyrethrum coccineum (Willd.) Vorosch.

Yarımnövləri

• Tanacetum coccineum subsp. carneum (M.Bieb.) Grierson
• Tanacetum coccineum subsp. chamaemelifolium (Sommier & Levier) Grierson
• Tanacetum coccineum subsp. coccineum