Tehran metropoliteni

Tehran metropoliteni (fars. متروی تهران‎‎) — Tehranda metropoliten xətlərini birləşdirən nəqliyyat sistemi. İranda ilk metro sistemi.

Tehran metropoliteni
Loqonun şəkli
Təsvir
Tipi metro, Metro Ekspress, Şəhərətrafı dəmir yolu
Ölkə İran İran
Yerləşməsi Tehran
Açılış tarixi 7 mart 1999
İllik sərnişindaşıma 900 milyon (2016)
Saytı metro.tehran.ir
Marşrut şəbəkəsi
Xətlərin sayı 7
Stansiyaların sayı 106 (metro) 117 (ümumi)
Texniki detallar
Xətlərin sxemi


Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tehranda metropoliten 1999-cu ildə fəaliyyətə başlayıb. 2017-ci ilə qədər 7 xətdən ibarət olub, xətlərinin ümumi uzunluğu 175 km-dən çoxdur. Daha iki xəttin tikintisi aparılır. Metro Tehranı iri peyk-şəhəri Kərəclə birləşdirir.

 
Tehran metrosunun təkamülü

Tehranda ilk metro layihəsi 1979-cu il İslam inqilabına qədər təklif edilmişdir. 1970-ci ildə Tehran bələdiyyəsi şəhərdə metro tikilməsi üzrə beynəlxalq tender elan etdi. RATP-nin (Régie Autonome des Transports Parisiens) Paris dövlət şirkətinin törəməsi olan SOFRETU (Société française d'études et de réalisations de transports urbains) adlı fransız şirkəti tenderdə qalib gələrək həmin ildə də layihənin ilkin mərhələsini reallaşdırmağa başladı. 1974-cü ildə yekun hesabat, "küçə metrosu" da adlanan layihə bələdiyyəyə təqdim edildi. Küçə metro sistemi şəhərin mərkəzi hissəsində dairə ilə yol şəbəkəsini, 8 xətli metro sistemini, yeni şəhər məhəllələri üçün 2 magistral əlavə avtobus şəbəkəsi və taksi sistemini təklif edirdi. 1976-cı ildə geoloji tədqiqatlar başladı. 1978-ci ildə fransız şirkəti tərəfindən Tehranın şimalında ilk xəttin tikintisinə başlandı. Tikinti 1979-cu il inqilabı və İran-İraq müharibəsinin başlanmasına görə dayandırıldı. 1980-ci ilin dekabrında SOFRETU şirkəti İrandakı fəaliyyətinə xitam verdi. 1982-ci il mart ayının 3-də İran Nazirlər Kabineti formal olaraq fransız şirkəti tərəfindən Tehran metrosunun tikintisinin dayandırılması haqqında bəyanat verdi.

 
Tehran metropolitenində turniket

1985-ci ilin yayında sürətlə artan əhalinin təzyiqləri və ictimai nəqliyyatın inkişafının qaneedici səviyyədə olmaması layihənin vacibliyini açıq-aşkar göstərirdi. Xətt 1 (Şəhid Ayətulla Xaqxani bulvarından Rey şəhərinə qədər) və onun Behişt-e Zəhra qəbristanlığına doğru davamı üçün prioritet oldu. Xətt 2 (Dərdəştdən Sodeqiyyə meydanına doğru) və onun Kərəc şəhər ətrafına və Mehrşəhr rayonuna qədər davamı ikinci dərəcəli elan edildi. 3 və 4-cü xətlərin də çəkilməsi üçün tədqiqatlar aparılırdı. Metronun tikintisi və istismarının "Metro" şirkətinə həvalə edilməsi qərara alındı.

 
Metronun vaqonu

Bu mərhələdən başlayaraq Metro kompaniyası Əsgər İbrahimi tərəfindən 11 il müddətində idarə edildi. Bu müddət ərzində metro sisteminə 100 milyonlarla ABŞ dolları xərcləndi, şirkət hökumətdən Bəndər Abbasda (Hörmüzgan ostanında) dəmir filizi şaxtasının istismarına, Şərqi Azərbaycan ostanında Moğan Diotomit şaxtasının istismarı və satışına, İsfahan neft emalı zavodunun təmizlənmiş qalıqlarının ixracına dair razılıq alır.[1] Növbəti illərdə Əsgər İbrahiminin təşkilatdan gedişindən sonra sədr vəzifəsinə Mohsen Haşemi təyin edildi, TehranKərəc arasında Tehran metrosunun ilk xətti istismara verildi.

 
Ekskalatorlar

1999-cu il mart ayının 7-də yerüstü Tehran-Kərəc ekspress qatarı yolun müəyyən bir hissəsində - Tehranın Azadi meydanı ilə Kərəcin Malard məntəqəsi arasındakı 31,4 km uzunluğunda olan məsafədə istismara verildi. Xətt çin şirkəti NORİNCO (China North Industries Corporation) tərəfindən tikilmişdi. 2000-ci ildə 1 və 2-ci xətlərin də kommersiya istifadəsinə başlanıldı. Bu xətlərdəki vaqonlar CNTİC (China National Technical Import & Export Corporation) şirkəti tərəfindən hazırlanmışdı. Dəmiryollarının çəkilməsinə görə Avstriya şirkəti VOEST ALPİNE məsuliyyət daşıyırdı. Metro bir sıra beynəlxalq şirkətlərin avadanlıqlarından istifadə edir: Tehran-Kərəc qolundakı ikiyaruslu sərnişin vaqonları CNTİC şirkəti tərəfindən təchiz edilmiş və Erak fabrikində yığılmışdı.

Layihəyə təxminən 1 milyard ABŞ dolları xərcləndi.[1] Tehran metrosunun tam fəaliyyət göstərən 1 və 2-ci xətləri gözlənildiyi kimi 2 milyon sərnişin daşıyacaqdı.

Metro Xətləri

redaktə
 
Tehran metrosunun xəritəsi
Xətt Açılışı[2] Uzunluğu Stansiyaları[3] Tipi
1 2001 28.1 km (17.5 mil)[4] 29[4][5] Metro
2 2000 22 km (14 mil)[6] 22[5][6] Metro
3 2012 37 km (23 mil)[7][8] 23[5][8] Metro
4 2008 23.1 km (14.4 mil)[9] 22[9] Metro
7 2017 22 km (14 mil)[10] 7 Metro
8 2017 30.2 km (18.8 mil)[11] 3 Metro Ekspress
Metro xətlərinin

ümumi uzunluğu:

162.4 km (101 mil) 106
5 1999 43 km (27 mil)[12] 11[12][13] Şəhərətrafı dəmir yolu
Xətlərin ümumi

uzunluğu

205.4 km (128 mil) 117

Ödəniş

redaktə

Gediş haqqının ödənişi maqnit biletlərin və plastik kartların köməyi ilə həyata keçirilir. Biletləri bir neçə gediş üçün, yaxud da müəyyən vaxt çərçivəsində gedişlərin sayını məhdudlaşdırmadan istifadə edilə bilər.

 
1 günlük bilet
  • 1 gediş: 2500 rial (~0,11 AZN)
  • 2 gediş: 4500 rial (~0,20 AZN)
  • 10 gediş: 10000 rial (~0,45 AZN)
  • 1 günlük: 4000 rial(~0.18 AZN)
  • 3 gün: 8000 rial (~0.36 AZN)
  • Həftəlik: 15 000 rial (~0.67 AZN)
     
    2 gedişlik bilet

Plastik karta gediş yüklənməsinin dəyəri:

  • Aylıq: 45 000 rial (~2,025 AZN)
  • 3 aylıq: 110 000 rial (~5 AZN)
  • 6 aylıq: 180 000 rial (~8,1 AZN)
  • İllik: 280 000 rial (~12,6 AZN)

(Azərbaycan manatı ilə göstərilən qiymətlər 21 avqust 2017-ci il valyuta məzənnəsinə uyğun olaraq göstərilib,1 AZN = 22.221 IRR)

Həmçinin bax

redaktə

Xarici keçidlər

redaktə

İstinadlar

redaktə
  1. 1 2 Tehran metrosunun tarixi və statusu Arxivləşdirilib 2011-09-15 at the Wayback Machine (ingiliscə) (istifadə edilmə tarixi: 2017-08-21
  2. "Metro haqqında - Metro tarixi" Arxivləşdirilib 2014-04-24 at the Wayback Machine. Tehran şəhər və şəhərətrafı dəmir yolları Əməliyyat Şirkəti. İstifadə edildiyi tarix: 2017-08-21 (ingiliscə)
  3. "Fəaliyyətdə olan stansiyaların inkişafı" Arxivləşdirilib 2014-04-24 at the Wayback Machine (pdf). Tehran şəhər və şəhərətrafı dəmir yolları Əməliyyat Şirkəti. İstifadə edildiyi tarix: 2017-08-21 (ingiliscə).
  4. 1 2   "خط 1 متروي تهران و توسعه شمالي و جنوبي خط تا كهريزك" Arxivləşdirilib 2015-12-08 at the Wayback Machine tehranmetrogroup.com (farsca). İstifadə edilmə tarixi 2017-21-08.
  5. 1 2 3 "Stansiyalar" Arxivləşdirilib 2015-08-25 at the Wayback Machinetehran.ir
  6. 1 2 "خط 2 متروي تهران و توسعه شرقي خط تا پايانه شرق" Arxivləşdirilib 2015-12-08 at the Wayback Machine tehranmetrogroup.com (farsca). İstifadə edilmə tarixi: 2017-08-21.
  7. "Ruhani Yaxın Şərqdə ən uzun metro xətini açır" Arxivləşdirilib 2015-09-23 at the Wayback MachineReal Iran. 22 Sentyabr 2015. İstifadə edilmə tarixi: 2017-08-21.
  8. 1 2 "خط 3 متروي تهران" Arxivləşdirilib 2015-10-25 at the Wayback Machinetehranmetrogroup.com (farsca). İstifadə edilmə tarixi: 2017-08-21.
  9. 1 2 "خط 4 متروي تهران" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machinetehranmetrogroup.com (farsca) İstifadə edilmə tarixi: 2017-08-21.
  10. Barrou, Keyt. "Tehran metrosunun 7-ci xətti açıldı" Arxivləşdirilib 2017-06-15 at the Wayback Machine. İstifadə edilmə tarixi 2017-08-21.
  11. "Tehranın metro xətləri". 2017-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-21.
  12. 1 2 "خط 5 مترو" Arxivləşdirilib 2015-12-08 at the Wayback Machinetehranmetrogroup.com (farsca) İstifadə edilmə tarixi: 2017-08-21.
  13. "Xətt 5 Tehran metro stansiyasının yekun profili" Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine (pdf). Tehran şəhər və şəhərətrafı dəmir yolları Əməliyyat Şirkəti. İstifadə edildiyi tarix: 2017-08-21 (ingiliscə)