Tolışi sədo

Tolışi sədo (azərb. Talışın səsi‎) — 1992–2011-ci illərdə Azərbaycanda nəşr olunan talış milli qəzeti.

Tolışi sədo
Yaranma tarixi	20 fevral 1992
Dil	talış dili, Azərbaycan dili
Nəşrini dayandırıb	19 may 2011

Tarixi

"Tolışi Sədo"nun ilk nömrəsi 1992-ci il fevralın 20-də işıq üzü görüb. Qəzetin yaradıcıları sədri Novruzəli Məmmədovun olan Talış Mədəniyyət Mərkəzi (TMM) olub, Seyfulla Əsədullayev isə baş redaktor təyin edilib. 8501 tiraj ilə qəzet ayda 2 dəfə nəşr olunurdu.

1993-cü il yanvarın 16-da Əvəz Sadıxov baş redaktor oldu. Qəzet həftədə bir dəfə 3094 nüsxə tirajla nəşr olunurdu. Daha sonra özəl sponsorlar sayəsində tiraj 6837-ə yüksəldi. 1993-cü il oktyabrın sonunda baş redaktor Fəxrəddin Abbasov oldu və 1994-cü ilin sentyabr ayının sonuna qədər qəzetə rəhbərlik etdi. Onun redaktorluğu ilə qəzetin 7 nömrəsi nəşr olunub.

22 sentyabr 1994-cü ildə qəzet nəşrini dayandırdı. 1995-ci ildə "Azərbaycan" nəşriyyatı faktiki olaraq öz mətbəəsində "Tolışi sədo" qəzetinin nəşrinə qadağa qoydu. Bundan sonra qəzet 2001-ci ilə qədər fəaliyyətini tamamilə dayandırdı. 2001-ci ilin iyulundan qəzet 99 tirajla nəşri bərpa etdi. Nəşriyyatçı Talış Mədəniyyət Mərkəzi, baş redaktor Novruzəli Məmmədov, redaktor müavini Akif Dandizadə, redaktoru isə Cavahir Qasımova idi. Talış Mədəniyyət Mərkəzinin üzvləri arasında pulsuz paylanaraq ayda iki dəfə nəşr olunurdu. Redaktorlar arasında Səlahəddin Sabarz və Balayar Sadiq mövcud idi.

2005-ci ilin yanvar ayında Elman Quliyev məsul katib təyin olunub. 2005-ci ilin iyun-iyul aylarından etibarən qəzet 2 ayda bir dəfə, 1000 tirajla nəşr olunurdu.

Əhatəsi

"Tolışi Sədo" qəzetində müxtəlif mövzular yer alırdı, əsas hissəni Talış bölgəsindən gələn xəbərlər tuturdu. Qəzetdə talış tarixi, mədəniyyəti, dilçiliyi ilə bağlı məqalələr, talış dili ilə bağlı məqalələr, dinlə bağlı yazılar, bayram təbrikləri və məşhur talışlar haqqında məqalələr dərc olunub. Qəzet Novruzəli Məmmədovun həbsi zamanı etirazlar dərc edib, onun işinin insan hüquqları tərəfini əks etdirib, oğullarının ölümünün faciəvi anlarını dərc edib. Qəzetin hər nömrəsində istər 1930-cu illərdən tanınan şairlərin, istərsə də müasirlərin və yenicə yazmağa başlayan gənc şairlərin talış dilində yazdığı şeirlər bölməsi mövcud idi.

Nəşrin dayanması

Sonuncu sayı baş redaktor Novruzəli Məmmədovun iştirakı ilə 2007-ci ilin yanvarında 01 (108) nömrəsində işıq üzü görüb. 2007-ci ilin martında Novruzəli Məmmədov həbs olunub və qəzetin növbəti nömrəsi cəmi 1 il 9 ay sonra, 2009-cu ilin oktyabrında çıxıb. Bu buraxılış Novruzəli Məmmədova həsr olunub.

Novruzəli Məmmədovdan sonra qəzetin baş redaktoru olan Hilal Məmmədov eyni zamanda Novruzəli Məmmədovun hüquqlarını müdafiə komitəsinə də rəhbərlik edirdi. Qəzetin ard-arda 3 nömrəsi çıxandan sonra naməlum səbəblərdən qəzetin nəşri dayandırılıb.

2010-cu ilin dekabrında Rafiq Cəlilov məsul katib vəzifəsinə dəvət edilib. 17 dekabr 2010-cu il tarixli 4 (112) nömrədən etibarən TMM və Novruzəli Məmmədov naşir, Hilal Məmmədov baş redaktor, Rafiq Cəlilov məsul katib kimi göstərilib. Tiraj 500 ədəd göstərilib, əslində isə 1000 tirajla buraxılıb. Qəzetin son nömrsi 9 may 2011-ci ildə buraxılıb.

2011-ci ilin iyununda qəzetin baş redaktoru Hilal Məmmədov Novruzəli Məmmədovun həyat yoldaşı Məryəm Məmmədovanın xahişi ilə qəzetin nəşrini dayandırıb. Daha sonra Rafiq Cəlilov "Tolışon Sədo" ("Talışların səsi") qəzetini nəşr etməyə başlayıb. "Tolışon Sədo" qəzeti "Tolışi Sədo" qəzetinin atributlarını saxlayıb, lakin sonradan etirazlara görə dəyişdirilib. Qəzet həftədə bir dəfə 1000 tirajla nəşr olunurdu.