Torakal fəqərələr
Torakal (döş) fəqərələri (lat. vertebrae thoracales) —- onurğalılarda döş fəqərələri boyun fəqərələri ilə bel fəqərələri arasında olan fəqərə sütununun orta seqmentini təşkil edir.[1] Torakal fəqərələri döş qəfəsinin arxa divarının əmələ gəlməsində iştirak edir.[2]
| Torakal fəqərələr | |
|---|---|
 Torakal fəqərələrin vəziyyəti (qırmızı rənglə göstərilir). İnsanda döş fəqərələri 12 sümükdən ibarətdir. Yuxarıdan aşağıya, T1, T2, …, T12. | |
 Yan tərəfdən görünən tipik torakal fəqərə | |
| Bitişir | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Anatomiyası
redaktəİnsanlarda 12 döş fəqərəsi var və onlar boyun və bel fəqərələri arasında orta ölçülüdür. Onlar bel fəqərələrinə doğru gedərək ölçüdə böyüyürlər, aşağı olanlar isə yuxarıdakılardan çox böyükdür. Onlar qabırğaların başları ilə artikulyasiya üçün gövdələrin yan tərəflərində, eləcə də qabırğaların faset birləşmələri ilə artikulyasiya üçün 11-ci və 12-ci istisna olmaqla, hamısının eninə proseslərində tərəflərin olması ilə fərqlənir. Konvensiyaya görə, insanın döş fəqərələri T1-T12 nömrələnir, birincisi (T1) kəllə sümüyünə ən yaxındır, qalanları isə onurğadan bel nahiyəsinə enir.
Ümumi xüsusiyyətləri
redaktə
Təqdim olunanlar 2-dən 8-ə qədər döş fəqərələrinin ümumi xüsusiyyətləridir. 1 və 9-dan 12-ə qədər olan fəqərələr aşağıda ətraflı təsvir olunan müəyyən xüsusiyyətlərə malikdir. Torakal bölgənin ortasındakı cisimlər ürək şəklindədir, həm anteroposterior, həm də eninə istiqamətdə genişdir. Torakal bölgənin uclarında onlar boyun və bel fəqərələrinə bənzəyirlər. Onlar arxadan qabaqdan bir qədər qalın, yuxarıda və aşağıda düz, qabaqda yan-yana qabarıq, arxada dərin bükülmüş, yan və qabaqda bir qədər daralmışdır. Onlar hər iki tərəfdən biri yuxarıda digəri aşağıda bir-biri ilə sürtüldükdə, aradan keçən fəqərəarası lifli qığırdaqlarla qabırğaların başlarını qəbul etmək üçün oval səthlər əmələ gətirir.
Pediküllər — geriyə və bir qədər yuxarıya doğru yönəldilmişdir və aşağı fəqərə kəsicikləri böyük ölçülüdə olduğuna görə onurğa sütununun hər hansı digər bölgəsinə nisbətən daha dərindir.
Fəqərəarası dəliklər kiçik və yumrudur. Hər fəqərəarası səviyyədə 2 - biri sağ, biri isə sol çıxış sinir kökləri üçündür.
Onurğa deşiyi — onurğa kanalı olaraq da bilinən, onurğa gövdəsinin arxasındakı böyük açılışdır. O, onurğa beynini torakal səviyyədə ehtiva edir və qoruyur.
Üst artikulyar proseslər pediküllərin və təbəqələrin birləşmələrindən yuxarıya doğru çıxan nazik sümük lövhələridir. Onların oynaq üzləri praktiki olaraq düzdür və geriyə və bir az yana və yuxarıya doğru yönəldilmişdir.
Aşağı artikulyar proseslər xeyli məsafədə plitələr ilə birləşir və yalnız aşağı sərhədlərindən bir qədər kənara çıxır; üzləri irəli və bir qədər medial və aşağıya doğru yönəlilir.
Fərdi torakal fəqərələr
redaktə
Birinci döş fəqərəsi (T1)
redaktəBədənin hər iki tərəfində birinci döş fəqərəsi 1-ci qabırğanın üstü üçün tam oynaq fasetinə və 2-ci qabırğa üstünün yuxarı yarısı üçün yarımfasetə malikdir.
Üst artikulyar səthlər yuxarı və arxaya yönəldilir. Spinous prosesi qalın, uzun, demək olar ki, üfüqidir.
Eninə proseslər uzundur və yuxarı fəqərələrin çentikləri digər döş fəqərələrinə nisbətən daha dərindir.
Torakal onurğa siniri 1 (T1)[3] onun altından keçir.
İkinci döş fəqərəsi (T2)
redaktəTorakal onurğa siniri 2 (T2)[3] onun altından keçir. İkinci döş fəqərəsi birinci torakal fəqərədən daha böyükdür.
Üçüncü döş fəqərəsi (T3)
redaktəTorakal onurğa siniri 3 (T3)[3] onun altından keçir.
Dördüncü döş fəqərəsi (T4)
redaktəDördüncü torakal fəqərə,[3] beşinci ilə birlikdə döş sümüyünün bucağı ilə eyni səviyyədədir.
Beşinci döş fəqərəsi (T5)
redaktə5-ci torakal fəqərə 4-cü ilə birlikdə döş bucağı ilə eyni səviyyədədir. İnsan nəfəs borusu 5-ci döş fəqərəsi səviyyəsində iki əsas bronxiyaya bölünür, lakin tənəffüsdən asılı olaraq yuxarı və ya aşağıda bitə bilər.
Torakal onurğa siniri 5 (T5) onun altından keçir.
Altıncı döş fəqərəsi (T6)
redaktəTorakal onurğa siniri 6 (T6)[4] onun altından keçir.
Yeddinci torakal fəqərə (T7)
redaktəTorakal onurğa siniri 7 (T7)[4] onun altından keçir.
Səkkizinci döş fəqərəsi (T8)
redaktə8-ci döş fəqərəsi, 9-cu döş fəqərəsi ilə birlikdə xəncərəbənzər çıxıntı ilə eyni səviyyədədir.
Onun altında torakal onurğa siniri 8 (T8)[4] yerləşir.
Doqquzuncu döş fəqərəsi (T9)
redaktəTorakal onurğa siniri 9 (T9)[4] onun altından keçir.
Xəncərəbənzər çıxıntı (və ya döş xəncərəbənzər çıxıntı prosesi) eksenel müstəvidə eyni səviyyədədir.
Onuncu döş fəqərəsi (T10)
redaktəOnuncu torakal fəqərənin hər iki tərəfində bütöv oynaq faset (yarım üz deyil) var ki, bu da qismən pedikülün yan səthinə yerləşdirilir. Aşağıda hər hansı bir faset yoxdur, çünki aşağıdakı qabırğaların başlarında yalnız bir faset var.
Torakal onurğa siniri 10 (T10) onun altından keçir.
On birinci torakal fəqərə (T11)
redaktə11-ci torakal fəqərədə bədən forma və ölçüyə görə bel fəqərələrinə yaxındır.
Qabırğaların başlarının artikulyar prosesləri orta ölçülüdür və əsasən bu və sonrakı fəqərələrdə döş nahiyəsinin hər hansı digər hissəsindən daha qalın və güclü olan ayaqlarda yerləşir.
Onun altında torakal onurğa siniri 11 (T11) keçir.
On ikinci döş fəqərəsi (T12)
redaktə12-ci döş fəqərəsi 11-ci ilə eyni ümumi xüsusiyyətlərə malikdir, lakin ondan aşağı oynaq səthlərinin qabarıq olması və bel fəqərələri kimi yana doğru yönəldilməsi ilə fərqlənə bilər.
Onun altında torakal onurğa siniri 12 (T12)[4] yerləşir.
Heyvanlarda
redaktəHeyvanlarda döş fəqərələrinin sayı dəyişə bilər:[5] məsələn, əksər kisəlilərdə - 13, koalalarda isə yalnız 11 döş fəqərələri var.[6] 12-15-ə qədər məməlilərdə, 18-20-yə qədər atlar, tapirlər, kərgədanlar və fillərdə, məməlilərdə isə ən çox - bəzi ərincəklərdə 25 və cetaceanlarda 9 döş fəqərələri qeyd edilmişdir.[7]
Əlavə şəkillər
redaktə-
döş fəqərələrinin vəziyyəti. Animasiya. -
Sol ilə eynidir, lakin torakal fəqərələrin ətrafındakı sümüklər yarı şəffaf olaraq göstərilir. -
3D image -
torakal fəqərələrin formasını göstərən animasiya. -
döş fəqərələrinin yan səthi. Torakal skeletin sağ yarısı göstərilmir. -
Onurğa sütunu. -
Onurğa sütunu. -
Üç döş fəqərəsinin onurğa tağları, ön görünüş. -
Üçüncüdən doqquzuncuya qədər olan qabırğa oynaqlarının kəsilməsi. -
Tipik torakal fəqərə, yuxarıdan görünüş. -
Torakal fəqərə, yuxarıdan görünüş. -
Aşağıdan baxılan torakal fəqərə.
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ The thoracic vertebrae were historically called dorsal vertebrae; cf. [1]. Especially due to the free copying of old public domain versions of Gray's Anatomy, the old term may still be encountered, however the old term is long obsolete and misleading, as the dorsum refers to the whole back and not just the thoracic part of the back.
- ↑ "Анатомия и физиология позвоночника". www.orthoscheb.com. 2021-10-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-29.
- ↑ 1 2 3 4 https://web.archive.org/web/20071220035105/http://www.ama-assn.org/ama/pub/category/7173.html
- ↑ 1 2 3 4 5 https://web.archive.org/web/20090302003531/http://www.ama-assn.org/ama/no-index/physician-resources/7173.shtml
- ↑ Hyman, Libbie. Comparative Vertebrate Anatomy. Chicago: University of Chicago Press. 1922. 123.
- ↑ "Physical Characteristics of the Koala". Australian Koala Foundation. 1 October 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 February 2012.
- ↑ Hyman (1922), p.124
Xarici keçidlər
redaktə