Toronlu İzabella

Toronlu İzabella (ing. Isabella of Toron; XII əsr, bilinmir – XIII əsr, bilinmir) — həmçinin İzabelle və ya Zabel kimi tanınır, Toron Lordu III Onfrua və onun arvadı Etenetta de Miyinin qızı. İzabella özlüyündə Toronun titullu xanımı idi və evliliyi ilə Ermənistanın şahzadəsi olmuşdu.

İzabella
ing. Isabella of Toron
Doğum tarixi	1166-cı ildən öncə
Doğum yeri	bilinmir
Vəfat tarixi	1192-1229-cu illər arasında
Vəfat yeri	bilinmir
Həyat yoldaşı	III Ruben
Uşağı	2
Atası	III Onfrua de Toron
Anası	Etenetta de Miyi
Fəaliyyəti	siyasətçi

Həyatı

Erkən həyatı və evliliyi

İzabella iki uşağın böyüyü idi, onun kiçik qardaşı Onfrua idi. Uşaqlar hələ yetkinlik yaşına çatmayanda ataları öldü, anası isə daha üç dəfə yenidən evləndi. Analarının Şatilyonlu Reynald ilə üçüncü evliliyindən uşaqlar daha iki bacı-qardaş qazandı: gənc ölən Raymond və VI Attso d'Este ilə evlənən Alisiya.

1181-ci ilin əvvəlində Ermənistan şahzadəsi III Ruben Yerusəlimə ziyarətə getdi və orada 4 fevral 1181/1183-cü ildə Etenettanın müdaxiləsi ilə İzabella ilə evləndi. İzabellanın evliliyindən təxminən bir il sonra onun qardaşı Yerusəlimdən olan I İzabella ilə evləndi. Ruben və İzabella cəmi beş il evli qaldılar, bu müddət ərzində İzabella iki qız doğdu:

• Alisiya (1182–1234-cü ildən sonra), birinci əri Sasunlu Hethumun, ikinci əri Tripolili qraf IV Raymond və üçüncü əri isə Korikoslu Vahram idi.
• Filippa (1183–1219-cu ilə qədər), birinci əri Sasun şahənşahı, ikinci əri isə Nikea İmperatoru I Feodor Laskaris idi.

1183-cü ildə Ruben Antakyaya səfəri zamanı Antakya şahzadəsi III Boemund tərəfindən əsir götürüldü və həbs edildi; Antakya şahzadəsinə böyük məbləğdə fidyə ödənildikdən sonra azad edildi. Ruben 1187-ci ildə qardaşı I Levonun xeyrinə taxtdan imtina etdi; İzabella daha sonra şahzadənin titulunu daşımağı dayandırdı, Ruben daha sonra İzabella və iki gənc qızını tərk edərək Drazark monastırına getdi.

Sonrakı həyatı

İzabella Rubenin ölümündən sonra heç vaxt yenidən evlənmədi; onun qaynı Levon əvvəlcə Alisiya və Filippanın regent və tərbiyəçisi idi, lakin sonda onları bir kənara qoydu və öz nəslinə keçdi. İzabellanın hər iki qızı təxminən 1189-cu ildə eyni vaxtda evləndilər. 1193-cü ilin mayında onların həyat yoldaşlarının hər ikisi öldürüldü.

1197-ci ilə qədər Onfrua və Etenetta öldü, Onfrua Kraliça İzabella ilə fəlakətli evliliyindən heç bir torpaq buraxmadı, torpaqları sağ qalan ən yaxın qohumu olan bacısı İzabellaya keçdi. İzabella Toron və Transiordaniya hüquqlarını miras aldı, lakin ərazilər müsəlmanların hakimiyyəti altında olduğu üçün o, hakimiyyətdən istifadə etmədi. Toron 1187-ci ilə qədər Hattin döyüşündən sonra Səlahəddin Əyyubinin qüvvələrinin əlinə keçənə qədər xaçlıların ixtiyarında qaldı. On il sonra 1197-ci ilin noyabrında Toron Üçüncü Səlib yürüşünün alman kontingenti tərəfindən mühasirəyə alındı, lakin Misirdən yardım gələnə qədər Əl-Seid və Fövza qəbilələrinin müsəlman qarnizonu üstünlük təşkil etdi.

İzabellanın dəqiq ölüm tarixi yoxdur, onun 1192–1229-cu illər arasında öldüyü təxmin edilir, lakin o, ərindən çox yaşayıb; o, 1219-cu ildən əvvəl ölən gənc qızından sonra vəfat etmiş ola bilər. İzabellanın ölümündən sonra onun Toron və Transiordaniya hüquqları böyük qızı Alisaya miras qaldı. Toron 1229-cu ildə Yaffa müqaviləsi ilə bərpa edildi və Alisiya Toron xanımı kimi titulu öz nəsillərinə ötürdü.