Uşmal

Uşmal — Mayya sivilizasiyasının böyük şəhərlərindən biri, müasir Meksikanın Yukatan yarımadasının şimal-qərbində, Merida şəhərindən 68 km cənubda yerləşir.

Uşmal
Óoxmáal
Sehrbaz piramidası
20°21′34″ şm. e. 89°46′17″ q. u.
Ölkə	Meksika
Yerləşir	Yukatan ştatı
Aidiyyatı	Maya Mədəniyyəti
Sifarişçi	Ax Suytok Tutul Şiv
Tikilmə tarixi	1007
Üslubu	Mayya memarlığı
Sahəsi	3.758,64 ha 87,45 ha
Vəziyyəti	stabil
Rəsmi sayt	inah.gob.mx/zonas/110-zo…
UNESCO Ümumdünya İrsi
Tipi	Mədəni
Kriteriya	i,ii,iii
Təyin edilib	1996
İstinad nöm.	791
Dövlət	Meksika
Region	Latın amerikası və Kariblər
Meksikanın qeydiyyata alınmış abidələri
İstinad nöm.	ZA175
Uşmal
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ümumi məlumatlar

Uşmal adının mənası «oş-mal» (üç dəfə) verir (bu ad yəqin ki, şəhərin üç periodunu əks etdirir). Yaxınlıqdaki Labna seremonial kompleksi və Sayil saray kompleksi ilə birgə Uşmal 1996-cı ildə UNESCO-nunDünya Mədəniyyət Mirasları siyahısına daxil edilmişdi. Şəhərin tikililəri Puuk memarlıq məktəbinin ən yaxşı nümunələridir.

Tarix

Şəhərin əsası 10.9.0.0.0 | (2 Ahau 13 Mac) ilində — yəni 15 avqust 1007-ci ildə Ax Suytok Tutul Şiv tərəfindən qoyulmuşdu. Uşmal uzun illər Yukatanın siyasi və mədəni mərkəzi hesab edilirdi. Şəhər tolteklərlə bağlı tutul-şiv tayfaları tərəfindən işğal edilmişdi. Uşmal Yukatanda siyasi hökmranlıq uğrunda Mayapan və Çiçen-İtsa ilə mübarizə aparırdı. Bu hadisələrin dəqiq xronologiyası yoxdur, çünki bir çox mənbələrdə ziddiyatlar mövcuddur. Şəhər Mayapan ordusunun işğalından sonra, Tutul-Şiv öz paytaxtını Uşmaldan Maniyə köçürmüşdü.

Alimlərin ehtimalına görə, Uşmalda 25 000 nəfər yaşayırdı. Uşmal Puuk memarlıq məktəbinin mərkəzi olmuşdu və buna görə burada çoxlu sayda klassik üslubda binalar tikilmişdi.

Görməli yerlər

6 qrupa bölünən Uşmal xarabalıqları dəfələrlə XIX əsrdən ABŞ və Meksika arxeoloqları tərəfindən (C. Stivens, U.Holms, K.Ruppert, A.Rus, X.Akosta, S.Saens v.d.) tədqiq olunmuşdu.

Şəhərin binaları qismən bərpa ediliblər.

Ən əhəmiyyətli monumental memarlıq abidələri aşağıdakilardı:

• «Hökumət sarayı» — şəhərin ən gözəl binalardan biri; 20 min fərdi piltələrin üzərində nəfis heykəl və mozaika ilə bəzədilmişdi.
• «Sehrbazın piramidası» və ya «Cırtdan evi» — 38 metrlik piramida üzərində yerləşən məbəd. Piramida planda oval şəkildədir və müasir mayya evini xatırladır.
• «Göyərçin evi»
• «Qadın monastır» — 4 binanı özündə birləşdirən kompleks.
• «Tısbağalar evi»

Qalereya

• 
  Uşmal sarayından görünüş
• 
  Qubernator sarayı
• 
  Tısbağalar evi
• 
  Böyük piramidanın ornamentləri

Xarici keçidlər

• Археологи обнаружили фасад Большой пирамиды в Ушмале, относящийся к раннему классическому периоду
• В Ушмале выявлена сложная гидросистема
• Ушмаль — город майя
• Vikianbarda Uşmal ilə əlaqəli mediafayllar var.