Vadim Getman
Vadim Petroviç Getman (ukr. Вадим Петрович Гетьман; 12 iyul 1935, Snitin[d], Xarkov vilayəti – 22 aprel 1998, Kiyev[1]) — Ukraynalı sovet iqtisadçı, maliyyəçi və siyasətçisi. Ukrayna Milli Bankının ikinci rəhbəri (1992–1993), "Ukrayna Qəhrəmanı" (2005) mükafatı laureatı.[2]
Vadim Getman | |
---|---|
ukr. Вадим Петрович Гетьман | |
24 mart 1992 – 26 yanvar 1993 | |
Əvvəlki | Vladimr Matviyenko |
Sonrakı | Viktor Yuşşenko |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 12 iyul 1935 |
Doğum yeri |
|
Vəfat tarixi | 22 aprel 1998 (63 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Dəfn yeri | |
Təhsili | Vadim Getman adına Kiyev Milli İqtisadiyyat Universiteti |
Fəaliyyəti | siyasətçi, iqtisadçı, bankir |
Elmi fəaliyyəti | |
Elmi dərəcəsi | iqtisad elmləri namizədi |
|
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
redaktəMəktəbi bitirdikdən sonra universitetin coğrafiya fakültəsinə daxil olmaq üçün Kiyevə gedə Vadim, imtahanları əla qiymətlərlə versə də Universitetə qəbul olunmadı.[3]
1956-cı ildə Vadim Getman adına Kiyev Milli İqtisadiyyat Universitetini bitirmiş, sonra Zaporojya vilayətinin müxtəlif maliyyə və planlaşdırma orqanlarında çalışmışdır.
1975-ci ildə Getman Ukrayna SSR Qiymətlər üzrə Dövlət Komitəsi rəhbərinin birinci müavini təyin edilib. 1987-ci ildə Ukrayna SSR Aqrar-Sənaye Bankının (1990-cı ildən — "Ukrayna" bankı) idarə heyətinin rəhbəri olub. (SSRİ-nin dağılmasından sonra Getman Ukrayna Aqroprombankının Ümumittifaq Bankından ayrılmasına nail oldu və bununla da Ukraynada ilk kommersiya bankını təsis etdi).[3] Milli valyutanın yaradılmasının təşəbbüskarlarından biri olub. Getman bu vəzifədə 1992-ci ilin martına qədər, Ukrayna Milli Bankının idarə heyətinin rəhbəri seçilənə qədər qaldı. 1993-cü ildə rəhbəri olduğu Ukrayna Banklararası Valyuta Birjasının (UICE) yaradılması ilə məşğul olan Getman 1993-cü ilin yanvarında köhnə vəzifəsindən istefa verib. Milli Bankın rəhbəri kimi onun varisi Viktor Yuşşenko olub. Getman 1998-ci ilin aprelində öldürülənə qədər UICE Mübadilə Komitəsinin rəhbəri vəzifəsini tutub.
1990-cı illərin əvvəllərində Getman fəal siyasətlə məşğul olmağa başlayıb. 1990-cı ildə Uman (№ 425) birmandatlı seçki dairəsindən (ikinci turda səslərin 90,10%-i) Ukrayna Ali Radasına xalq deputatı seçilib. Onda Getman hələ də Ukrayna Kommunist Partiyasının üzvü idi.
1994-cü ilin martında keçirilən parlament seçkilərində Getman ikinci dəfə Ali Radaya deputat seçildi, bu dəfə isə Talnovski (№ 426) birmandatlı seçki dairəsindən (birinci turda səslərin 50,97 faizi) bitərəf olaraq seçildi.
1996-cı ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib. 1996-cı ildə isə "İlin Parlamentarisi", 1997-ci ildə isə "1997-ci ilin maliyyəçisi" mükafatları laureatı olub.
General Aleksandr Skipalski Getmanın onu Viktor Yuşşenko ilə tanışlığını belə xatırlayır: "Bir dəfə Ali Radada mənimlə Ukraynanın gələcəyi, cəmiyyətimizə ölkə üçün gecə-gündüz çalışacaq Prezidentə ehtiyac olması barədə söhbətə başladı… Vadim Getman Viktor Yuşşenkonu belə bir insan kimi görürdü". Skipalskinin fikrincə, Getmanın qətlinin ən çox ehtimal olunan motivi onun siyasi və maliyyə fəaliyyəti, xüsusən də Viktor Yuşşenkoya açıq dəstəyi olub.
1998-ci ilin martında keçirilən parlament seçkilərində Getman yenidən 198 saylı birmandatlı seçki dairəsindən (keçmiş Talnovski) namizədliyini irəli sürdü. Lakin bu dəfə o, cəmi 21,85% səs toplayaraq qalibdən 3,87% geri qalaraq məğlub oldu. Bu seçkilərlə bağlı qalmaqal yaşan. Belə ki, Getman "1997-ci ilin maliyyəçisi" mükafatına layiq görüldü. Bu mükafatın ona təqdim edilməsi zamanı onun seçki dairəsinin yerləşdiyi Çerkası vilayətində televiziya yayımı kəsildi. Getmanın əsas rəqibi və son qalibi Ukrayna İnformasiya nazirinin birinci müavini Mixail Onufriyçuk idi.[4][5]
Qətli
redaktə1998-ci il aprelin 23-də Getman Kiyevdə yaşadığı binanın liftində güllələnib.[3] Getman cangüdənləri sevmirdi və onların xidmətindən istifadə etmirdi. Qeyri-rəsmi məlumata görə, o, Ukrayna əmlakının özəlləşdirilməsi ilə bağlı olduğu və özəlləşdirənlərin planlarını bilənlərdən biri olduğu üçün öldürülüb. Onun qətlində şübhəli bilinən şəxs yalnız 2002-ci ildə saxlanılıb. Qətli törədənin 29 yaşlı, Donbassdakı cinayətkar qruplaşmanın "Kuşnir dəstəsi"nin üzvü Sergey Kulev olduğu üzə çıxıb. Uzun sürən məhkəmə prosesindən sonra Luqansk Apellyasiya Məhkəməsi 2003-cü ilin aprelində Sergey Kulevi ömürlük həbsə və əmlakının müsadirəsinə məhkum edib. 2005-ci ilin avqustunda Sergey Kulev Ukrayna Ali Məhkəməsinə məktub göndərərək əfv olunmasını xahiş etsə də, o, hələ də həbsdədir.
Xatirəsi
redaktə- 11 iyul 2005-ci ildə Vadim Getman ölümündən sonra Ukrayna Qəhrəmanı adına layiq görülüb[2] (milli maliyyə sisteminin yaradılmasında, bank və pul-maliyyə bazarının formalaşmasında və inkişafında, səmərəli sosial sahədə Ukrayna dövlətinə müstəsna xidmətlərinə görə) və siyasi fəaliyyətlər.
- 12 iyul 2005-ci ildə Vadim Getmanın yaşadığı və öldürüldüyü Suvorov küçəsindəki 13 saylı evin fasadında onun şərəfinə xatirə lövhəsi qoyulmuşdur.
- 2005-ci ildə Vadim Getmanın adı 1950-ci illərdə təhsil aldığı Kiyev Milli İqtisadiyyat Universitetinə verilmişdir.
- 19 aprel 2006 Kiyev şəhərindəki Sənaye küçəsinə Vadim Getmanın adı verildi.
- Yelkənli regatta yarışı kuboku Vadim Getmanın adını daşıyır[6].
- Zaporojye şəhərində onun yaşadığı evə xatirə lövhəsi vurulmuşdur.
Mükafatları
redaktə- "Ukrayna Qəhrəmanı" (2005) mükafatı (ölümündən sonra).[2]
- "Şərəf Nişanı" ordeni və medalları.
- Ukrayna Prezidentinin fəxri nişanı (1995).[7]
- Ukrayna SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəxri fərmanı.
- "1996-cı ilin parlamentarisi" və "1997-ci ilin maliyyəçisi" mükafatları laureatı.
İstinadlar
redaktə- ↑ "У него было два дня рождения: официальный, 11 июля, записанный в паспорте, и настоящий, 18 января, о котором знали только родственники и ближайшие друзья. Говорят, что дату рождения поменял ему отец в 1953 году, помогая сыну избежать призыва на войну в Корею".
- ↑ 1 2 3 "У К А З ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ Про присвоєння В. Гетьману звання Герой України". 2023-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-20.
- ↑ 1 2 3 Охрану должны иметь только три человека в государстве… // Газета "Факты и комментарии"
- ↑ "У этой страны стало меньше выбора". 2005-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-20.
- ↑ Центральна виборча комісія. Вибори народних депутатів України : 29.03.1998
- ↑ "Кубок Вадима Гетьмана". 2007-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-04-02.
- ↑ "У К А З ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ Про нагородження Почесною відзнакою Президента України". 2023-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-20.
Xarici keçidlər
redaktə- Гетьман Вадим Петрович. (ukr.)
- Вадим Гетьман — ЛІГА:Досье. Arxiv surəti 18 iyun 2010 tarixindən Wayback Machine saytında
- Биография на официальном сайте Верховной рады Украины. Arxiv surəti 11 iyun 2012 tarixindən Wayback Machine saytında
- Украинская межбанковая валютная биржа.
- Национальный банк Украины.
- Мемориальная доска Гетьману Вадиму Петровичу.