Valyuta intervensiyası
Valyuta intervensiyası (ing. Currency intervention) — mərkəzi bankların və ya hökumətlərin milli valyutanın məzənnəsinə təsir etmək məqsədilə valyuta bazarında apardığı əməliyyatlara deyilir.[1] Bu əməliyyatlar adətən valyutanın dəyərini artırmaq, azaltmaq və ya sabit saxlamaq məqsədilə həyata keçirilir. Valyuta intervensiyası birbaşa və ya dolayı üsullarla həyata keçirilə bilər.[2]
Valyuta intervensiyası güclü bir alət olsa da, onun effektivliyi mərkəzi bankların resursları, bazar iştirakçılarının reaksiyası və beynəlxalq iqtisadi şəraitdən asılıdır.[3] Bu səbəbdən, intervensiya adətən geniş iqtisadi siyasətin bir hissəsi olaraq istifadə edilir.[4]
Məqsədi
redaktəValyutanın sürətli və qeyri-sabit dəyişmələrinin iqtisadiyyata mənfi təsirini azaltmaq.[5]İxrac və idxal balansını qorumaq üçün valyutanın dəyərini tənzimləmək. Valyutanın dəyərini aşağı salaraq (devalvasiya) ixracat məhsullarını daha rəqabətli etmək. Qeyri-sabit və həddindən artıq spekulyasiyanın qarşısını almaq.[6] Valyuta məzənnələrini idarə etməklə inflyasiya və iqtisadi inkişafı dəstəkləmək.[7]
Növləri
redaktə- Birbaşa intervensiya — mərkəzi bankların valyuta bazarında birbaşa əməliyyat aparması ilə həyata keçirilir:[8]
- Valyutanın dəyərini artırmaq üçün: Xarici valyuta satılır, milli valyuta alınır.
- Valyutanın dəyərini azaltmaq üçün: Milli valyuta satılır, xarici valyuta alınır.
- Dolayı intervensiya — valyuta məzənnəsinə dolayı yolla təsir göstərən tədbirlər
- Faiz dərəcələrini artırmaq və ya azaltmaq.
- Pul siyasətində dəyişikliklər (pul təklifini artırmaq və ya azaltmaq).
- Sözlü intervensiya (ing. Verbal Intervention) — mərkəzi bankların və ya hökumət rəsmilərinin bəyanatları ilə valyuta bazarına təsir etməyə çalışması. Bu üsul, bazar iştirakçılarının gözləntilərinə təsir etməklə məzənnəni dəyişdirməyə yönəldilir.
Üstünlükləri və riskləri
redaktə| Üstünlükləri | Riskləri |
|---|---|
| Mərkəzi bank valyuta bazarına birbaşa daxil olaraq sürətli nəticələr əldə edə bilər | İntervensiyalar adətən qısamüddətli təsir göstərir. Uzunmüddətli nəticələr üçün iqtisadi fundamental göstəricilərin yaxşılaşdırılması lazımdır[9] |
| Qeyri-sabit bazar şəraitində valyuta məzənnəsinin idarə olunması iqtisadiyyata sabitlik gətirir[10] | Mərkəzi bankın valyuta satması nəticəsində ehtiyatlar tükənə bilər |
| Məzənnə dəyişikliyi iqtisadiyyatın müxtəlif sektorlarına müsbət təsir göstərə bilər | İntervensiyalar bazarda spekulyasiyanı artıraraq əlavə təzyiqlərə səbəb ola bilər |
| Valyutanın qəsdən dəyərsizləşdirilməsi ticarət müharibələrinə və beynəlxalq münaqişələrə səbəb ola bilər[11] |
Valyuta intervensiyasının nümunələri
redaktə- 2008 Maliyyə Böhranı — ABŞ Federal Ehtiyat Sistemi (FED) və digər mərkəzi banklar valyuta bazarına müdaxilə edərək bazarların sabitliyini təmin etməyə çalışdılar.[12]
- Yapon yeni intervensiyası — Yaponiya hökuməti ixracı dəstəkləmək üçün yenin məzənnəsini aşağı salmaq məqsədilə tez-tez müdaxilələr etmişdir.[13]
- Çin Yuanı — Çin hökuməti yuana tez-tez müdaxilə edərək onun dəyərini tənzimləmiş və iqtisadi inkişafını dəstəkləmişdir.[14]
Həmçinin bax
redaktəİstinadlar
redaktə- ↑ Joseph E. Gagnon, “Policy Brief 12-19”, Peterson Institute for International Economic, 2012.
- ↑ Tim Ferguson. "Anna Schwartz, Monetary Historian, RIP". Forbes. 21 June 2012. 7 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 January 2017.
- ↑ Bank for International Settlements, BIS Paper No. 24, Foreign exchange market intervention in emerging markets: motives, techniques and implications, (2005).
- ↑ Chutasripanich, Nuttathum; Yetman, James, "Foreign exchange intervention: strategies and effectiveness" (PDF), Bank for International Settlements (BIS), BIS Working Papers (499), 2015, 34, ISSN 1682-7678, 2024-06-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF), İstifadə tarixi: 2024-12-02
- ↑ "Foreign exchange market intervention in emerging market economies: an overview", Bank for International Settlements (BIS), Foreign exchange market intervention in emerging markets: motives, techniques and implications (24), 3, May 2005, 28 July 2018 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2 December 2024,
On 2 and 3 December 2004, the BIS hosted a meeting of Deputy Governors of central banks from major emerging market economies to discuss foreign exchange market intervention.
- ↑ Mohanty, M. S., "Market volatility and foreign exchange intervention in EMEs: what has changed?" (PDF), Bank for International Settlements (BIS), BIS Working Papers (73), 2013, 10, 2024-12-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF), İstifadə tarixi: 2024-12-02
- ↑ Lucio Sarno and Mark P. Taylor, “Official Intervention in the Foreign Exchange Market: Is It Effective and, If So, How Does It Work?,” Journal of Economic Literature 39.3 (2001): 839-68.
- ↑ "System Open Market Account". New York Fed. 10 January 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 January 2017.
- ↑ Tyalor, Mark; Lucio Sarno. "Official Intervention in the Foreign Exchange Market: Is It Effective and, If So, How Does It Work?" (PDF). Journal of Economic Literature. September 2001: 839–868. 2024-12-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-12-02.
- ↑ Mussa, Michael. The Role of Official Intervention. VA: George Mason University Press. 1981.
- ↑ Joseph E. Gagnon, "Policy Brief: Combating Widespread Currency Manipulation", Peterson Institute for International Economics, (2012).
- ↑ Obstfeld, Maurice. Foundations of International Finance. Boston: Massachusetts Institute of Technology. 1996. 597–599. ISBN 0-262-15047-6.
- ↑ Fratzscher, Marcel; Gloede, Oliver; Menkhoff, Lukas; Sarno, Lucio; Stöhr, Tobias. "When Is Foreign Exchange Intervention Effective? Evidence from 33 Countries". American Economic Journal: Macroeconomics (ingilis). 11 (1). 2019: 132–156. doi:10.1257/mac.20150317. hdl:10419/261931. ISSN 1945-7707. 2024-09-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-02.
- ↑ Arango-Lozano, Lucía; Menkhoff, Lukas; Rodríguez-Novoa, Daniela; Villamizar-Villegas, Mauricio. "The effectiveness of FX interventions: A meta-analysis" (PDF). Journal of Financial Stability (ingilis). 74. 2020-10-07: 100794. doi:10.1016/j.jfs.2020.100794. ISSN 1572-3089. 2024-07-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-12-02.
Xarici keçidlər
redaktə- Kottasova, Ivana. "The Russian ruble is up 20% against the dollar". CNN. April 10, 2015.
- Ranasinghe, Dhara. "Russia's rouble: From down-and-out to darling". CNBC. 2015-04-10. İstifadə tarixi: 2016-08-03.