Vida həcci

Vida həcci – hicrətin onuncu ilinin Zülhiccə ayında Məhəmməd peyğəmbərin Məkkədən Mədinəyə hicrət etdikdən sonra Məkkəyə ilk dönüşü, eyni zamanda ilk və sonuncu həccidir.

Məhəmməd peyğəmbər cüməyə düşən bu ayın onuncu günündə minlərlə müsəlmanın qarşısında məşhur xütbəsini oxumuşdur. Peyğəmbər həcc mərasiminin son qaydalarını bu həcc zamanı yerinə yetirmişdir. Sonralar müsəlmanlar həcci bu qaydalara uyğun icra etməyə başlamışdırlar.

Xütbənin mətni

Peyğəmbərin Vida həccincə oxuduğu xütbə "Yəqubi tarixi"ndə daha geniş formada verilib. Digər kitablarda bu xütbə nisbətən müxtəsər şəkildə rəvayət edilib.

Mənim sözlərimi eşidən, yadında saxlayan və sözlərimi eşitməyənlərə çatdıran bəndələrin üzünü Allah ağ etsin! Nə çoxdur fiqh barədə biliyə malik olub özü fəqih olmayanlar və nə çoxdur fiqh barədə biliyə malik olub, bunu özündən daha bilikli olan şəxslərə ötürənlər.

Üç xasiyyət var ki, müsəlmanın qəlbi bunlardan xali olmaz: əməlləri Allaha xatir ixlasla yerinə yetirmək, haqq yolda olan hakimlərə nəsihət vermək və mömin cəmiyyətin fikrinə tabe olmaq. Çünki möminlərin dəvəti (təbliğatı) yalnız özlərinə aid deyil, onlardan sonra gələnlərə də şamildir.

Mən sizinlə bir daha indikinə bənzər bir vəziyyətdə görüşməyəcəyəm. Bilirsiniz ki, bu hansı şəhərdir? Bu hansı aydır? Bu hansı gündür?".

Camaat cavab verdi: "Bəli, bilirik. Bu haram (yəni bəzi əməllərin qadağan olunduğu) şəhərdir, haram aydır və haram gündür".

Peyğəmbər buyurdu: "Bu şəhər, bu ay və bu gün haram olduğu kimi, Allah qanlarınızı və mallarınızı da sizə haram edib (yəni haqsız yerə bir-birinizin qanını axıtmağı və malını mənimsəməyi qadağan edib). Bu əmrləri sizə çatdırdımmı?". Camaat birağızdan "Bəli" dedi. Peyğəmbər buyurdu: "Allahım, şahid ol ki, mən onlara bu sözləri çatdırdım".

Sonra Peyğəmbər öz xütbəsini davam etdirdi: "Allahın əmrlərinə münasibətdə təqvalı olun! Camaatın əmlakını mənimsəməyin! Yer üzündə fitnə-fəsad törətməyin! Hər kimin yanında əmanət varsa, onu sahibinə qaytarsın. İslamda bütün insanlar bərabərdirlər. Hamı dolu qədəh kimi eynidir və Adəmlə Həvvadan törəyib. Ərəbin əcəm üzərində və əcəmin ərəb üzərində təqvadan savayı üstünlüyü yoxdur. Bu əmrləri sizə çatdırdımmı?". Hamı "Bəli" söylədi. Peyğəmbər: "Allahım, şahid ol ki, mən onlara bu sözləri çatdırdım".

Peyğəmbər sözlərinə davam etdi: "Cahiliyyə dövründə tökülmüş bütün qanlar mənim ayağım altındadır (yəni o qanlara görə qisas və qanbahası almağı ləğv edirəm). Haqq-hesabı ləğv olunan ilk qan Adəm ibn Rəbiə ibn Haris ibn Əbdülmüttəlibin qanıdır. (Adəm ibn Rəbiə cahiliyyə dövründə Bəni-Hüzeyl qəbiləsi tərəfindən öldürülmüşdü və həmin vaxtdan bəri onun qan davası həll olunmamış qalırdı). Cahiliyyə dövründə verilən bütün sələm (faiz) pulları da mənim ayağım altındadır. Ləğv olunan ilk sələm də Abbas ibn Əbdülmüttəlibin sələmləridir. (Peyğəmbərin əmisi Abbas cahiliyyə dövründə faizə pul verirdi)". Peyğəmbər bu əmri çatdırmasının təsdiqi barədə yenə camaatdan söz aldı və Allahı şahid çağırdı.

Sonra Peyğəmbər təqvimlə bağlı tapşırıqlarını verdi, ayların sayının 12 olduğunu xatırlatdı, nəsi adətinin qadağan olunduğunu bildirdi, haram ayların adını saydı.

Daha sonra o həzrət buyurdu: "Sizə qadınlarla yaxşı davranmağı vəsiyyət edirəm. Onlar sizin üçün ən çətin işləri görürlər, özlərinin əmlakı yoxdur. Siz onları Allahın əmanəti kimi almısınız, onlarla münasibətinizi də Allahın kitabının hökmlərinə əsasən qurursunuz. Sizin onlar üzərində, onların da sizin üzərinizdə haqqı vardır. Qadınlarınızın haqqı budur ki, onları geyim və yeməklə yaxşı şəkildə təmin edəsiniz. Sizin qadınlar üzərində haqqınız budur ki, evinizə və yatağınıza başqasını gətirməsinlər, sizin xəbəriniz və icazəniz olmadan ev işlərində dəyişiklik etməsinlər. Əgər bu vəzifələri yerinə yetirməsələr, yatağınızı ayırın və onları yüngülcə tənbeh edin"". Müsəlmanlar bu sözləri eşitdiklərini təsdiq etdilər və Peyğəmbər Allahı şahid çağırdı.

Bunun ardınca Peyğəmbər qul və kənizlərlə mülayim davranmaq barədə tapşırıqlarını verdi. Daha sonra buyurdu: "Müsəlman müsəlmanın qardaşıdır; ona hiylə gəlməz, xəyanət etməz, qanını və malını özünə halal bilməz. Şeytan bu gündən etibarən ibadət məsələlərində ona itaət edəcəyinizdən ümidini üzdü. Amma ibadətdən başqa əməllərdə yenə ona tabe olmağınızdan, günahlarınızı kiçik saymağınızdan razı qaldı".

Peyğəmbər haqsız yerə başqasından intiqam və qisas almağı bir daha qadağan etdi, öz atasını inkar edən övladın lənətə layiq olduğunu vurğuladı.

Daha sonra buyurdu: "Allah mənə əmr edib ki, insanlarla Allahın vahidliyini və mənim peyğəmbərliyimi təsdiq edincəyə kimi döyüşüm. Əgər bunu təsdiq etsələr (kəlmeyi-şəhadəti söyləsələr), canlarını və mallarını toxunulmaz sayaram; yalnız cinayət etsələr cəza verərəm. Onların əsl hesabı isə Allahla olacaq". Peyğəmbər soruşdu: "Bu əmrləri sizə çatdırdımmı?". Camaat birağızdan "Bəli" dedi. Peyğəmbər buyurdu: "Allahım, şahid ol ki, mən onlara bu sözləri çatdırdım".

Xütbənin sonunda Həzrət Mühəmməd Peyğəmbər (s) buyurdu: "Məndən sonra kafir olmayın, azğınlığa düşməyin, bir-birinizə ağalıq etməyə can atmayın! Sizə iki şey vəsiyyət edirəm ki, əgər onlara sarılsanız, azğınlığa düçar olmazsınız. Bunlar Allahın kitabı (Quran) və itrətim Əhli-beytimdir".

Mənbələr

A. Əlizadə, E. Səmədov. İslam ensiklopedik lüğəti (tarix, fəlsəfə və hüquq). Bakı: AMEA Fəlsəfə və Hüquq institutu nəşri, 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC, 2016, s. 272. ISBN 5-89968-070-9.
Peyğəmbərin bəşəriyyətə son ismarıcı (Xütbənin mətni).