Lionlu İriney: Redaktələr arasındakı fərq

'''İrinéus''' (yun: Εἰρηναῖος) (təqr. II yüzilliyinin əvvəli – təqr. [[202]]) – ilk kilsə atalarından, [[İlahiyyat|ilahiyyatçılarındanilahiyyat]]çılarından və [[Apologetika|apologetlərindən]] biri. Onun əsərlərinin xristian ilahiyyatının formalaşmasına böyük təsiri olmuşdur. Rəvayətlərə görə o erkən [[Xristianlıq|Xristianlığın]] məşhur nümayəndəsi, [[Həvari İohann|Həvari İohannın]]ın tələbəsi [[Polikarp|Polikarpdan]]dan dərs almışdır<ref>Eusebius of Caesarea, [http://rbedrosian.com/Eusebius/euch5.htm Ecclesiastical History Book v. Chapter v.]</ref>.

İmperator [[Mark Avreli|Mark Avreliusun]]usun (161–180) dövründə İrineus [[Lion]] şəhərində keşiş idi. Bu şəhərin xristian ruhaniləri onu [[177]] ildə [[Roma|Romaya]]ya [[papa]] ''Elefveriusun'' yanına bir məktubla yolladılar. O məktubda [[montanizm]] küfrünün yayılması haqqında məlumat verilirdi. Elə o zaman xristianlara qarşı təqiblər başalmışdı. Liona qayıdandan sonra İrineus o təqiblər zamanı həlak olmuş [[yepiskop]] ''Pofin'''in yerinə Lionun yepiskopu seçildi<ref>[http://www.tyndale.cam.ac.uk/Tyndale/staff/Head/Eusebius.htm Eusebius, Historia Ecclesiastica 5.4.1]</ref>.

Bu vəzifədə o həmdə aktiv [[missionerlik]] fəaliyyəti ilə də məşğul idi. Elə o zaman da o əsasən [[Qnostisizm|qnostisizməqnostisizm]]ə qarşı öz [[Apologetika|apologetik]] əsərlərini də yazmışdır. Onların ən tanınmışı ''Adversus haereses'' (Hereslərə qarşı) kitabıdır. Bu kitabda o qnostik ədəbiyyata və onların dediklərinə qarşı cavablar verir<ref>Irenaeus, [http://www.newadvent.org/fathers/0103.htm Against Heresies, 1.pr.2, 4.pr.2].</ref>

Yepiskop olandan sonra İrineus haqqında məlumatlar azdır. Onun haqqındaa yalnız bir kilsə tarixçisi [[Eusebius]] kilsədaxili problemlərin çözülməsi kontekstində xəbər vermişdir. <ref>[http://www.tyndale.cam.ac.uk/Tyndale/staff/Head/Eusebius.htm Eusebius, Historia Ecclesiastica 5.24.1ff]</ref>.

İrineusun ölümünün dəqiq tarixi da bilinmir. Onun vəfatı tarixi 2-ci yüzilliyin sonunda, ya da 3-cü yüzilliyin əvvəlində baş verdiyi ehtimalı vardır. Rəvayətlərə görə o [[202]]-ci ildə xristianlara qarşı növbəti təqiblər zamanı öldürülmüşdür.

İrineus, [[Tanrı|Tanrının]]nın dərk edilməsindən və hər şeydən uca olmağından söhbət açaraq, qnostiklərin dünyanın yaradılışı ilə bağlı konsepsiyalarını rədd edirdi. O yazırdı ki, qnostiklərin dünyanın yaradılışı prosesinin təsəvvür edilməsi cəhdləri uğursuzluğa məhkumdur. Bunu sözlə ifadə etmək olmaz. Bu mövzu ilə bağlı, İrineus qnostiklərin alleqoriya və analogiyalara ifrat dərəcədə əl atmasını şiddətli tənqid edirdi.

Sonra İrineus qnostiklərin varlıq haqqında fikirlərini tənqidlərə məruz qoyub, rədd etmişdir. Belə ki, qnostik ''Valentinə'' (bax. [[Qnostisizm]]) görə həqiqi varlıq olan Tanrını və onun [[emanasiya|emanasiyalarını]]larını/eonlarını (təzahürlərini) əhatə edən ''pleromadır'' (dünya Ruhudun). Maddi dünya isə, həqiqi varlıq deyil. Ona ''kenoma'' deyilir. Burada İrineusa görə ziddiyyət vardır. Çünki əgər pleroma əsl varlıqdırsa, o hər şeyi əhatə etməlidir. Deməli bu halda kenoma anlayışı üçün yer qalmır. Əksinə, kenoma pleromanı əhatə edirsə, onda, o həqiqi varlıqdır <ref>Adversus haereses II, 1.</ref>.

İrineus qnostiklərin Tanrını şərin mövcud olmasına görə, məsuliyyət daşımasından qurtarmaq ([[teodiseya]]) cəhdlərini də rədd edirdi. Məlum olduğu kimi, qnostiklərin təlimində Tanrı şəri yaratmamışdır, o eonların fəaliyyətinin nəticəsində dünyada mövcuddur; Tanrı isə yalnız xeyir işlərin yaradıcısıdır; O dünyanın işlərində iştirak etmir. İrineusa görə bu halda da ziddiyyət və məntiqsizlik yaranır. Məsələ bundadır ki, əgər kiçik eon ([[Demiurq|Demiurqos]]os) şər olan dünyanı Tanrının iradəsinə zidd olaraq yaradıbsa, onda deməli Tanrı qüdrətli deyil; əgər onun iradəsi və icazəsi ilə yaradıbsa, onda o şər Tanrısıdır. Ancaq qnostik teodiseyasını rədd edən İrineus, bu məsələ haqqında öz mövqeyini açıqlamamışdır. Ümumiyyətlə şərin təbiəti və Tanrının onun mövcud olmasına görə məsuliyyət daşıyıb daşımaması məsələsi Xristianlığın ən çətin problemlərinin birinə çevrilmişdir və onu son olaraq heç kim həll edə bilməmişdi.

Qnostik panteizmi rədd edən İrineus, kreasionizm pozisiyasından çıxış edirdi. Yəni təbiət Tanrı tərəfindən yaradılıb, qnostiklərin öyrətdiyi kimi, Onun emanasiyası deyil. Təbiət ahəngdədir və gözəldir.