Kavaleriya: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
qrammatik səhv düzəldildi |
k düzenleme using AWB |
||
Sətir 1:
'''Atlı qoşun''', '''Süvarilər''', '''Kavaleriya''' - ''(frans.cavalerie, ital.cavalleria, lat. caballus-at)'' - atlılar - döyüş əməliyyatlarının aparılması və yerdəyişmə üçün minik atlarından istifadə edilən qoşun növü.
Sətir 8 ⟶ 7:
== Yaranması və inkişafı ==
Süvarilər qeyri-nizami atlı qoşun kimi [[Qədim Dünya]]nın, atların kütləvi yetişdirildiyi ölkələrində yaranmışdır. Qədim Misir, Hindistan, Çin və başqa ölkələrdə atlara qoşulmuş '''[[döyüş arabası|döyüş arabaları]]''' istifadə olunurdu. İlk dəfə qoşun növü kimi e.ə IX-cu əsrdə [[Assuriya]] ordusunun tərkibində tətbiq olunmağa başlandı. Midiya şahı [[Kiaksar]] [[skiflər|skif]] süvarilərini ayrıca qoşun növü kimi istifadə edirdi. E.ə VI-cı əsrdə Əhəmənilərin ordusunda süvarilər əsas qoşun növü kimi, qılınc və qalxanla silahlanmış ağır, həm də yay-ox və kiçik mizraqlarla silahlanmış yüngül qoşunları təşkil edirdilər. Süvarilərin döyüşünü yüngül atlılar başlayırdı, onlar düşmənin səflərini ox və mizraqlarla pozurdular və ağır süvarilərin hücumu üçün imkan yaradırdılar. Döyüşü ağır süvarilər bitirirdi. Təxminən eyni quruluşa e.ə. III əsrdə parfyan süvariləri də malik idilər. Qədim Yunan polisləri Sparta və Afinada süvarilər azsaylı idi. Daha çox at yetişdirilən [[Fessaliya]] və [[Beotiya]] [[Fiva]]ya daha çoxsaylı süvari qoşunu yaratmağa imkan verdi. E.ə IV-cü əsrin birinci yarısında fivalı sərkərdə [[Epaminond]] ilk dəfə süvarilərin piyadalarla qarşılıqlı uzlaşmasını tətbiq etdi və bunun köməyi ilə düşməni Levktra və Mantineya döyüşlərində məğlub etdi. Ən yüksək inkişafını əntiq dünyada atlı qoşun [[Makedoniyalı İskəndər]]in ordusunda tapdı. O müstəqil qoşun növünə, qoşunların döyüş sıralarının çevik qüvvəsinə, rəqibə zərbəni endirən əsas qüvvəyə çevrildi([[Qranik döyüşü|Qranik]], Qidasp, [[İss vuruşması|İss]] və [[Qavqamel döyüşü|Qavqamel]] döyüşləri). Süvarilərin əsas altbölmələri, 64 nəfərdən ibarət ''il'' idi(eskadron tipli altbölüm). Kavaleriya ağır, orta, və məğlub edilmiş rəqibi təqib edən yüngül süvarilərə bölünürdü. Sonralar dimaxilər(həm atlı, həm də piyada vuruşa bilən süvarilər) hissələri yarandı. Roma ordusunda kavaleriya yardımçı qoşun hissəsi idi. Təşkilat baxımından o [[Roma legionu|leqiona]] daxil idi, və hərəsində 30 nəfər olan turmalara bölünürdü, öz növbəsində ''turma''lar isə oluqlardan ibarət üç ''dekuriya''ya bölünürdü. Nizə və qılıncları olan romalı süvarilər at minməyə yaxşı öyərdilməmişdilər və atlardan ,əsasən, nəqliyyat vasitəsi kimi istifadə edirdilər.
Bunun əksinə olaraq [[Karfagen]] süvariləri əla döyüş qabiliyyətinə malik idilər. Hannibal [[Punik müharibələri]]ndə süvarilərdən çox məharətlə, məsələn [[Kanna döyüşü]]ndə, istifadə etmişdi. E.ə VII-III əsrlərdə skiflərin, məsələn farslara qarşı məharətlə istifadə etdikləri, çoxsaylı süvari qoşunu vardı. Parfyanların süvariləri də romalılara qarşı [[Karr döyüşü]]ndə çox ustalıqla süvarilərdən istifadə edib, onları darmadağın etmişdilər.
=== Katafraktarilər ===
Sətir 39 ⟶ 38:
XIII-XII-ci əsrlərdə monqollar süvarilərin kütləvi istifadəsi ilə tanınmışdılar. Monqol və tatarların süvari qoşunları yüksək döyüş qabiliyyətinə malik idi və uzun müddət döyüşlərdə özünə tay bilmirdi.
Monqol süvarilərinin zərbə qüvvəsi çoxdandır tarixi rəvayətlərlə bəzədilib. Bu fikirlər ədalətlidir. Lakin bunun səbəbi nədədir? Monqolların yaraqları yetərincə güclü və məntiqli idi.
Monqol süvarilərinin gücünün mahiyətini açmaq üçün [[monqol atları]]nın müstəsna keyfiyyətlərini də qeyd etmək lazımdır.<ref>
Həm ölçülərinə həm də eksteryerinə görə o Altay, Yakutiya aborigen növlərinə aiddir.<ref>
Bunlar bəstə boylu, çox tüklü, xüsusi ilə qışda, güclü ayaqları üstündə və güclü konstitusiyası(quruluşu) olan, olduqca dözümlü və tələbsiz heyvandır. Ağır yaşayış şəraitində baş verən təbii seçim, həm yük daşımaq üçün həm də sürmək üçün yararlı, dördnala qaçışda yetərincə çevik, dinc, qorxmaz və sədaqət kimi qiymətli keyfiyyətləri olan növün formalaşmasına gətirib çıxarmışdır. Belə atlar uzaq keçidlərin ağır şəraitinə asanlıqla dözürdülər, hər yerdə otlaq tapırdılar, qışda dırnaqları ilə qarın altından ot tapırlar, həmişə çevik qovğaya hazırdılar. Şübhə yoxdur ki, keyfiyyətinə görə unikal at ilxılarına malik monqolların hərbi potensialı çox güclü idi və onların süvari dəstələri keyfiyyətinə görə bütün başqa Asiya və Avropa süvari dəstələrini üstələyirdi.<ref>
== Səfəvi və Osmanlı süvariləri ==
Sətir 56 ⟶ 55:
== Kavaleriya odlu silah dövründə ==
XIV-cü əsrdə odlu silahın yaranması və bununla bağlı olaraq piyadaların və artilleriyanın rolunun artması köklü surətdə süvarilərin inkişafına təsir etdi. XV -ci əsrin axırlarına doğru cəngavər kavaleriyası tamamilə əhəmiyyətini itirdi. Süvarilərin müdafiə təchizatı getdikcə yüngülləşirdi, və XVI-cı əsrdə, odlu silahlı yüngül kavaleriya ön plana çıxdı. Eyni zamanda döyüşün taktikası da dəyişirdi. Döyüş üçün süvarilərin düzülüş dərinliyini 8-10, və bundan da çox, cərgəyə qədər artırıldı.
=== [[Kirasirlər]] ===
Sətir 99 ⟶ 98:
== Kavaleriya Ən Yeni Dövrdə ==
1877-1878-ci illər rus-türk müharibəsi ərəfəsində rus ordusunda, tərkibi fərqli olan 19 süvari(3 qvardiya, 14 ordu, 1 kazak və 1 qafqazlı) diviziya var idi.
== Mənbələr ==
| |||