Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin xarici siyasəti: Redaktələr arasındakı fərq

F.X.Xoyski ilə danışıqlar zamanı C.Miln bildirdi ki, "Azərbaycan dairəsində İngiltərə hökuməti Azərbaycan hökuməti-Cümhuriyyəsini tanıyır və qəbul edir və hökumətə müttəfiqlər komandanlığı hər barədə kömək edəcəkdir. Ayrı-ayrı millətlərin təyini-müqəddərat hüququ İngiltərə hökuməti nöqteyi-nəzərincə müdafiə edilməlidir. Sülh konfransında İngiltərə nümayəndələri bunu müdafiə edəcəklərdir. Bundan əlavə, general bəyan etmişdir ki, müttəfiqlər komandanlığı təzə təşkil edilmiş Zaqafqaziya hökumətlərinin daxili işlərinə qarışmayacaqdır. Və müttəfiqlərin yeganə məqsədi bu dövlətlərdə asayiş və müsalimətə kömək etməkdir". Əlbəttə, bu, tək general C.Milnin fikri deyildi, 1918-ci ilin dekabr ayında Cənubi Qafqaz məsələsi bir neçə dəfə Britaniya hökumətinin iclaslarında müzakirə edilmişdi. Lord Kerzon bu fikirdə idi ki, Cənubi Qafqazda sabitlik lazımdır, əks təqdirdə "anarxiya, qarma-qarışıqlıq, yaxud bolşevizm" bu regionda ingilis siyasətinə maneçilik törədə bilər.

 

 

Dekabr ayında ingilislər Batum və Tiflisi də tutdular və 1919-cu ilin yayına qədər Qafqazda qaldılar. İngilislərin Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə etməsi tədricən aradan qaldırıldığına görə, Azərbaycan hökuməti bütün işləri öz əlində toplayır, addımbaaddım tam irəliləyərək müstəqilliyini bərqərar edirdi.

 

=== Dövlətlərarası münasibətlərdə yeni mərhələ ===

[[Azərbaycan]] [[hökumət]]i [[Bakı]]ya gəldikdən sonra Dağlılar Respııblikası ilə əməkdaşlığı inkişaf etdirmək üçün [[1918]]-ci ilin oktyabr-noyabr aylarında bir sıra [[müqavilə]]lər bağladı. İki dövlət arası bağlanmış [[müqavilə]]yə əsasən, [[Azərbaycan]] [[hökumət]]i ciddi maliyyə çətinlikləri ilə qarşılaşmış, Dağlılar [[hökumət]]inə 10 milyon manat həcmində yardım göstərmiş və o, [[Denikin]]in təcavüzünə məruz qaldıqda əlində olan bütün vasitələrlə ona yardım göstərəcəyini bildirmişdi. [[1919]]-cu il mart ayının əvvəllərində general Tomsona etiraz notasında [[Azərbaycan]] [[hökumət]]i bəyan edirdi: "Dağlılar üçün ağır bir zamanda [[Azərbaycan]] [[hökumət]]i onlara lazımi köməklik göstərməyi özünə borc sayır".Təkcə [[Dağıstan]]ı deyil, bütün [[Qafqaz]]ı hədələyən ağ və qırmızı [[Rusiya]]sına münasibətdə [[Azərbaycan]] [[hökumət]]inin mövqeyi respublika XİN-nin Kuban hökumətindəki səlahiyyətli nümayəndəsi C.Rüstəmbəyova məktubunda öz əksini tapmışdı. Orada deyilirdi: "Bizim hökumətin fikri belədir: kim olursa-olsun, bolşevik, menşevik, denikinçi və i.a., Azərbaycan istiqlaliyyətinə qəsd edən hər kəs onun düşmənidir".<ref>Azərbaycan Respublikası Dövlət Arxivi (bundan sonra-ARDA), f .970, siy. 1, iş 146, v. 28.</ref>