Mayya sivilizasiyası: Redaktələr arasındakı fərq

|adı = Mayya (Maya) dövləti

'''MayaMayya''' — indiki [[Meksika]]nın cənubu və [[Mərkəzi Amerika]]nın şimal ərazilərində mövcud olmuş sivilizasiya. Bu böyük mədəniyyətin sərhədləri içərisində hazırda [[Qvatemala]], [[Beliz]], [[Salvador]] və [[Honduras]] dövlətləri yerləşir. Tarixdə əlifbası, incəsənəti, arxitekturası, riyaziyyatı və astronomik sistemi ilə tanınır. Təqribən e.ə. 2000-ci ildən 250-ci ilə qədər mövcud olub. Şəhərləri təqribən 250-ci ildən 900-cü illərə qədər inkişafın yüksək səviyyəsinə çatıb. XVI əsrdə ispan kolonistlərinin gəlişinə qədər fəaliyyət göstərib.

MayaMayya xalqları daş binalar tikirdilər, onların bir hissəsi indiyə qədər istifadə edilməkdədir. Onlar tərəfindən tərtib edilmiş [[təqvim]]dən [[Mərkəzi Amerika]]dakı digər xalqalr da istifadə edirdilər. [[Heroqlif]] sistemli əlifbaları olubdur. Səmərəli əkinçilik sistemləri, [[astronomiya]]ya dair dərin bilikləri var idi.

Qədim mayalarınmayyaların kötücələri tək indiki mayamayya xalqları yox, həmçinin [[Meksika]], [[Qvatemala]], [[Honduras]] əhаlisinin əsaslı bir hissəsidir. MayalarınMayyaların bir sıra yaşayış məskənləri [[UNESCO]]nun [[ümumdünya irsi]] siyahısına salınıb. MayaMayya mədəniyyətinin XX əsrin 80-ci illərinə qədər 1000 yaşayış məskəni tapılıbdır.

== MayaMayya mədəniyyətinə aid şəhərlər ==

== MayaMayya xalqı bugün==

Hal-hazırda [[Yukatan yarımadası]]nda, [[Beliz]]də, [[Qvatemala]]da və Hondurasda 6,1 mln. çox mayamayya yaşayır. MayalarınMayyaların hazırki dinləri katolik dini ilə ənənəvi mayya dini ilə sintez şəklində qurulmuşdur. Yukatanda yaşayan mayamayya xalqlarının bölgəyə görə fərqli geyim tərzi var.

Mərkəzi Amerika hindularındakı kimi, mayamayya xalqında da [[qan]] çox böyük önəm kəsb edirdi. Bizim günlərə kimi çatmış bir çox keramik əşyalarda qanburaxma mistik rituallarını görmək olar. [[Dodaqlar]]ını, dilini, [[penis]]ini, qollarını deşməklə onlar yığılan qanı ritual qablara doldururdular. MayaMayya inanclarına görə, qan insan enerjisinin mənbəyi və insanın ruhunu simvolu sayılırdı. MayaMayya dini politeistikdir. Yəni mayamayya panteonunda olan allahlar, yaşama müddəti orta insan yaşam müddəti ilə eynidir. Bunun üçün insan qurban verilməsi, mayalarmayyalar üçün bir cür ilahların yaşama müddətinin uzadılması ilə əlaqələnə bilər. İnsanın allahlara qurban verilməsi fərqli formada həyata keçirilirdi - suda boğma, vulkanik daşdan hazırlanmış iti bıçaqlarla sinədə kəsik edərək "döyünən ürəyin" çıxarılması, senot adlanan böyük kəhrizlərə atma və s.

Yukatan yarımadasının ispan [[konkistador]] tərəfindən sonra mayamayya heroqliflərinin öyrənilməsinə başlanılır. Bunlardan ən birinciləri katolik monaxları idilər. Onlar bu yazıları öyrənməklə mayamayya xalqını xrıstian dininə çevirmək arzusunda idilər. MayaMayya yazısı ilə ilk elmi kitab yazan isə Dieqo de Landa idi. O yanlışça hesab edirdi ki, mayamayya yazısı latın əlifbasına çox bənzəyir, və hər simvol bir hərfin mənasındadır.