İstanbul: Redaktələr arasındakı fərq

İstanbulun yer aldığı [[Paşaeli yarımadası|Paşaeli]] və [[Kocaeli yarımadası|Kocaeli yarımadalar]]ı denudasion tipli platformalardır. Bu platformaların mərkəzindən qeyri-nizami formada şimal-şərq istiqamətində [[Bosfor]] keçir. Bosforun meydana gəlməsi haqqında elmi bir şəkildə qəbul edilən şərh olmasa da, dəniz suları ilə dolu qırılma xətti çöküntüsüdür. E.ə 20,000-18,000 illər arasında buz dövrünün sona çatması və dünyanın əksəriyyətini əhatə edən buz kütlələrinin əriməsi, su səviyyəsinin kəskin artımına səbəb olmuşdur. Həmçinin, minillərlə davam edən ərimə prosesinin nəticəsi olaraq, [[Aralıq dənizi]]nin suları e.ə. 8000-7000 illər arasında 150 metrədək artmışdır.<ref>[http://web.archive.org/web/20120626181502/http://www.gaxxi.com:80/dipdalga/yazi/nasil-olustu "Nasıl oluştu"]. 26 İyun 2012 tarixində [http://www.gaxxi.com/dipdalga/yazi/nasil-olustu bu mənbədən] arxivləşdirildi. Yayımlanma tarixi: 3 Noyabr 2009.</ref> [[Aralıq dənizi]]nin su səviyyəsinin artması ilə birlikdə, dəniz suları [[Mərmərə regionu|Mərmərə]]ni basmış davam edən təzyiqlər nəticəsində [[Qara dəniz]] ilə birləşmişdir.<ref>"Doğal yapı". ''Dünden Bugüne İstanbul Ensiklopediyası''. '''III'''. İstanbul: Arkın. ss. sf. 76, 77, 78, 79.</ref>.

[[Bizans İmperiyası]] dövründə qurulan ilk şəhərin [[Avropa]] hissəsində, su mənbələri ilə şəhər arasında məsafə böyük bir problem olmuşdur.<ref>[http://web.archive.org/web/20150427111516/http://www.iski.gov.tr/Web/statik.aspx?KID=1001917 "İstanbul'da suyun tarihçesi"]. 27 Aprel 2015 tarixində [http://www.iski.gov.tr/Web/statik.aspx?KID=1001917#sutemini bu mənbədən] arxivlənmişdir. Yayımlanma tarixi: 29 İyun 2010.</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20150427111516/http://www.iski.gov.tr/Web/statik.aspx?KID=1001917 "Kemerler: Suyun yolları"]. 25 Aprel 2014 [http://www.iski.gov.tr/Web/statik.aspx?KID=1001917#sutemini bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 29 İyun 2010.</ref> Buna görə şəhərə [[içməli su]] təmin etmək üçün müxtəlif yollardan istifadə edilmişdir. Sonralar, [[Osmanlı İmperiyası]] dövründə su mənbələrinin azlığı səbəbindən, şəhərin suyu xaricdən idxal edilirdi. İstanbul şəhər mərkəzində adətən görülən su kəmərləri şəhərin su mədəniyyətinin ən mühüm göstəriciləridir. [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı dövründə]] yeni su mənbələri kiçik bəndlərlə yaradılmış, bu gün inkişaf etməkdə olan texnologiya ilə böyük anbar gölləri qurulmuşdur. Bu gün İstanbulda 9 su bəndi var.<ref>[http://web.archive.org/web/20150427143016/http://www.iski.gov.tr/Web/statik.aspx?KID=1001225 "Su havzalarının durumu"]. 27 Aprel 2015 tarixində [http://www.iski.gov.tr/Web/statik.aspx?KID=1001225 bu mənbədən] arxivlənmişdir. Yayımlanma tarixi: 3 İyul 2010.</ref> Bunlar arasında ən böyüklər Ömərli, Terkos, Böyükçəkməcə, Darlıq və Sazlıdərədir.<ref>[http://web.archive.org/web/20160204180941/http://www2.dsi.gov.tr:80/bolge/dsi14/isletme.htm "DSİ, 14. Bölge Müdürlüğü"]. 4 Fevral 2016 tarixində [http://www.dsi.gov.tr/bolge/dsi14/isletme.htm bu mənbədən] arxivlənmişdir. Yayımlanma tarixi: 3 İyun 2010.</ref>.

İstanbul tarixi abidələri və bədii əsərlərin olması səbəbindən məşhur [[turizm]] mərkəzlərindən biridir. [[Turist]]lər arasında ən böyük pay [[Almanlar]]a məxsusdur. [[Almanlar]], [[Amerikalılar]], [[İtalyanlar]] və [[Fransızlar]] almanları az miqdarla geridə qoyurlar. 2011-ci ildə şəhəri 8 milyondan çox [[turist]] ziyarət etmişdir.<ref>[http://www.haberler.com/istanbul-a-gelen-turist-sayisi-8-milyona-ulasti-3237594-haberi/ İstanbul ziyarətçilərinin sayı 8 milyonu ötdü.] – Haberler Türkiyə. Yayımlanma tarixi: 10 Yanvar 2011</ref>. Hər büdcə üçün İstanbulda əlverişli [[otel]]lər tapmaq mümkündür. 5 ulduzlu otellər şəbəkəsindən, hostellərə qədər 1180-dən çox [[otel]] var. Son illərdə dünyada adını demiş otel şəbəkələri İstanbula böyük maraq göstərir.

Minlərlə ildir ki, müxtəlif xalqlara ev sahibliyi edən İstanbulun demək olar ki, hər bir regionunda müxtəlif tarixi dövrlərdən olan əsərlərlə qarşılaşmaq mümkündür. 2009-cu ilin statistikasına görə İstanbul, [[Antalya]]dan sonra ən məşhur turistik məkandır.<ref>[http://www.ttyd.org.tr/tr/page.aspx?id=1353 "Türkiye'ye gelen yabancı ziyaretçilerin geldikleri destinasyona göre sıralaması"]. Yayınlanma tarixi: 4 İyul 2010.</ref>. 2009-cu ildə hava, quru və su yolu ilə daxil olan turistlərin sayı 7,5 milyondan çox olmuşdur. [[Almanlar]] 13.1%, [[Ruslar]] isə 6.7% pay ilə ikinci sırada yer aldılar.<ref name=":6">[http://web.archive.org/web/20140425064123/http://www.istanbulkulturturizm.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF530CECBE8DDD1920ED87D8E8A6DCB127 "Milliyetlerine göre İstanbul'a gelen yabancılar"]. 25 Aprel 2014 tarixində [http://www.istanbulkulturturizm.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF530CECBE8DDD1920ED87D8E8A6DCB127 bu mənbədən] arxivlənmişdir. Yayınlanma tarixi: 4 İyul 2010</ref>. İstanbul ilk dəfə [[1863]]-cü ildə turist qrupu qarşılamışdır.<ref>Göncüoğlu, Süleyman Faruk (2010). "İlk fuar". ''İstanbul'un İlkleri Enleri''. İstanbul: Ötüken. s. 134. [[:tr:Özel:KitapKaynakları/9789754377538|ISBN 978-975-437-753-8.]]</ref><ref>[[:tr:Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi|"Turizm". ''Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi'']]. '''VII'''. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. 1993. ss. səhifə. 304-305.</ref>.

2009-cu il məlumatlarına görə, şəhərdə 371 qonaqlama məkanı və 405 əyləncə mərkəzi yer alır.<ref name=":6" /><ref name=":11">[http://web.archive.org/web/20160617183242/http://www.ibb.gov.tr/SITES/KS/TR-TR/0-ISTANBUL-TANITIM/KONUM/Pages/Sayilarla_Istanbul.aspx "Sayılarla İstanbul".] 17 İyun 2016 tarixində [http://www.ibb.gov.tr/sites/ks/tr-TR/0-Istanbul-Tanitim/konum/Pages/Sayilarla_Istanbul.aspx bu qaynaqdan] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 4 İyul 2010.</ref>. İstanbulda xüsusi muzeylər də daxil olmaqla bir çox [[muzey]] var. 2009-cu ildə sadəcə dövlət muzeylərini 6,179,556 nəfər ziyarət etmişdi.<ref name=":7">Nikolaus Himmler, Ruth Lochar, Hildegard. Toma, (Ed.) (2008). "Türkiye". ''Museums of the World''. '''1'''. Münih. səhifələr: 690, 691, 692, 693, 694, 695.</ref>. 2,932,429 nəfər [[Topqapı sarayı|Topqapı Sarayını]], 2,444,956 nəfər isə [[Aya Sofya]] muzeyini ziyarət etmişdir<ref name=":7" />. Bu ikili 2009-cu il statistikalarına əsasən İstanbulun ən çox ziyarət edilən məkanlarındandır. İstanbulun tarixi mərkəzi olan [[Fateh]] (tarixi yarımada) Bosforda [[Beşiktaş]] və [[Sarıyer rayonu|Sarıyer]] Anadolu tərəfində [[Kadıköy]], [[Üsküdar]] və [[Adalar]] rayonlarında, tarixi turizm sektorunda İstanbulun ən zəngin mərkəzləri arasındadır. Təbiət turizmində isə [[Bəykoz]], [[Şile ilçəsi|Şile]], [[Adalar]] və [[Sarıyer rayonu|Sarıyer]] rayonlarında maraqlı məkanlar vardır.<ref>[http://web.archive.org/web/20131029194735/http://www.gezikolik.com/Dogal_Guzellikler/Turkiye/ISTANBUL/c_68_7_34.aspx "Doğal güzellikler"]. 29 Oktyabr 2013 tarixində [http://www.gezikolik.com/Dogal_Guzellikler/Turkiye/ISTANBUL/c_68_7_34.aspx bu mənbədən] arxivlənmişdir. Yayımlanma tarixi: 4 İyul 2010.</ref>.

İstanbul tarixi boyunca [[kənd təsərrüfatı]] mərkəzi olmamışdır. İstanbulun iqtisadiyyatında, əkinçilik həmişə sonuncu yerləri almışdır; İstanbul istehsalat mərkəzi olmaqdan çox istehlakla həmişə ön sıraya çıxmışdır.<ref name=":8">[http://www.istanbultarim.gov.tr/includes/istatistik/2009/genel2009.doc "İstanbul bitkisel üretim durumu : 2009"]. Yayımlanma tarixi: 4 İyul 2010.</ref>. Digər tərəfdən İstanbul keçmişdə istehsal etdiyi az miqdarda kənd təsərrüfatı məhsulları ilə öz ehtiyacının bir hissəsini qarşılaya bilirdi. Hal-hazırda kənd təsərrüfatının sürətlə urbanizasiyası və kənd əhalisinin daha yüksək həyat standartlarına uyğunlaşması səbəbindən vilayətdə kənd təsərrüfatının payı ən yüksək səviyyəyə çatmışdır.<ref name=":8" />

İstanbul torpaqlarının 30%-i kənd təsərrüfatı üçün əlverişli olsa da, bu sahələr tam qiymətləndirilmir. 390.150 hektar ilə əkin sahələrinin yarıdan çoxu buğdaya ayrılır.<ref>[[:tr:Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi|"Tarım". ''Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi''.]] '''VII'''. İstanbul: Tarih Vakfı Buraxılışları. 1993. ss. səhifə. 210, 211, 212.</ref>. Buğdanı 159.500 hektar ilə günəbaxan izləyir. 4,964 hektar olan yaşıl lobya istehsalı olan tərəvəzlərdə, 26,617 hektar meyvə fındıqda ilkdir. [[Çatalca]], [[Silivri]], [[Şile ilçəsi|Şile]], [[Əyyubsultan]], [[Bəykoz]] və [[Kartal]] əkinçilik istehsalında önə çıxmış ilçələrdir.<ref name=":8" />.

İstanbul daxilində əhəmiyyətli bir mədən mənbələri yoxdur. [[Bizans İmperiyası|Bizans dövründən]] bəri Avropa hissəsinin şimal-şərqində yerləşən [[Sarıyer]] ilçəsi, Mədən məhəlləsində qızıl, gümüş və mis yataqları olması məlum olsa da, mədənçilik proseslərinin gedişatı üçün yataqlar çox kiçikdir. Buna görə də onlar mineral yataqlar hesab edilmir.<ref>{{cite web |title=2. ENERJİ VE DOĞAL KAYNAKLAR ZİRVESİ İSTANBUL’DA GERÇEKLEŞTİ {{!}} İstanbul Maden İhracatçıları Birliği |url=http://www.imib.org.tr/tr/2-enerji-ve-dogal-kaynaklar-zirvesi-istanbulda-gerceklesti/ |website=İMİB.ORG.TR |accessdate=14 mart 2020 |language=tr-TR}}</ref>. Şəhərdə qazılan yeganə metal filizi [[manqan]]dır. Manqan mədənləri şəhərin qərbindəki [[Çatalca]] və [[Silivri]] ilçələrində yerləşir. Şəhərin qərbində, şimalında və şimal-qərbində kömür və linit yataqları var. Geoloji quruluşunun uyğunluğu səbəbindən İstanbulun bir çox yerində [[karxana]]lara da rast gəlmək mümkündür. Bu karxanaları [[Qara dəniz]] sahillərindən [[Adalar]]a qədər demək olar ki, hər yerdə görmək mümkündür. Keçmişdə İstanbulda hasil edilən [[mərmər]], [[əhəng daşı]], [[kvarsit]], [[perlit]], [[kaolin]], [[gil]] və [[qum]] kimi bəzi faydalı qazıntıların hasili, bu gün tikinti sənayesinin yüksək tələbi ilə tükənmişdir və ya da tükənmə nöqtəsinə çatmaqdadır. Xüsusilə [[kvarsit]] və [[kaolin]] yataqları sayəsində şəhərdə şüşə və keramika sənayesi inkişaf etdi.<ref>{{cite web |last1=Emine Merdim |first1=Yılmaz |title=İstanbul'un Doğal Kaynaklarını Planlamak |url=https://www.arkitera.com/haber/istanbulun-dogal-kaynaklarini-planlamak/ |website=Arkitera |accessdate=14 mart 2020 |language=tr-TR |date=9 fevral 2007}}</ref>.

Şəhər dəfələrlə fərqli ölkələrin hakimiyyəti altına keçdiyindən ölkədə incəsənət və memarlıq üslubu olduqca qarışıqdır. Şəhərdə [[Roma İmperiyası]] dövründən qalma binaların sayı üstünlük təşkil etsə də, son zamanlarda bu binaların sayı sürətli dərəcədə azalmışdır. [[Roma İmperiyası]] dövründən qalma ən mühüm abidələrdən biri də [[I Konstantin]] tərəfindən inşa olunan sütundur<ref>{{cite web |title=Antik İstanbul |url=https://www.tarihiistanbul.com/antik-istanbul-hipodromu/ |website=Tarihi İstanbul |accessdate=14 mart 2020}}</ref>. Hər biri 3 metr diametrli bilərziklər ilə 8 sütunun bir-birinə birləşdirilməsi ilə yaradılmış 3 tonluq sütundur. O dövrdən günümüzə qədər gəlib-çıxmış digər bir tikili isə [[Bozdoğan kəməri]]dir. Şəhərin su ehtiyatı sisteminin qurulması [[Adrian]]ın dövründə başlamışdır.<ref>{{cite web |title=Valens’ten Günümüze Bozdoğan Kemeri |url=http://www.istanbultarih.com/makale/valens-ten-gunumuze-bozdogan-kemeri.html |website=http://www.istanbultarih.com |accessdate=14 mart 2020 |language=tr}}</ref><ref>{{cite web |title=Bozdoğan Kemeri nerededir kökü nerden gelir |url=https://www.tarihiistanbul.com/bozdogan-su-kemeri/ |website=www.tarihiistanbul.com |accessdate=14 mart 2020}}</ref>. [[I Konstantin]]in hakimiyyəti dövründə isə şəhərin yenidən qurulması və böyüməsi ilə, sürətlə artan əhalinin ehtiyaclarını ödəmək üçün sistemin daha da genişləndirilməsinə ehtiyac duyuldu. Nəhayət, su ehtiyaclarını ödəmək məqsədilə çəkilən kanal xətti, Frakiyanın dağlıq hissələrindən şəhərə qədər çəkilmişdir. O dövrdə, kəmər vasitəsilə gətirilən su, ümumi tutumu 1 milyon kubmetrdən çox olan üç açıq məkanda və Yerəbatan, Sarnıcı kimi yüzdən çox yeraltı su anbarlarında saxlanılırdı. Bu gün [[Sultanəhməd meydanı]] olaraq bilinən Hippodrom Meydanı [[Sirkus Maksimus]] tərəfindən inşa edilmişdir.<ref>{{cite web |title=SULTANAHMET MEYDANI’NIN ÖYKÜSÜ – II |url=https://www.milliyet.com.tr/gundem/sultanahmet-meydani-nin-oykusu-ii-1980880 |website=Milliyet gazetesi |accessdate=14 mart 2020}}</ref>.

[[Bizans İmperiyası]] şəhərdə min ilə yaxın hökm sürmüş və bu şəhəri paytaxt olaraq istifadə etmişdir. Bu xüsusiyyətinə görə İstanbulda çox sayda [[Şərqi Roma imperiyası|Şərqi Roma]] tikililərinə rast gəlmək mümkündür. Tikililərdən ən vacibləri əsasən [[Əminönü]]ndə yerləşir. Bu tikililərdən ən əhəmiyyətlisi kilsə olaraq açılan [[Aya Sofya]] muzeyidir. Bizans İmperatoru [[I Yustinian]] tərəfindən [[532]]-[[537]] illəri arasında inşa edilən patriarxal kilsə, İstanbulun 1453-cü ildə [[Osmanlı İmperiyası|türklər]] tərəfindən [[Konstantinopolun fəthi|fəth edilməsi]] ilə [[II Mehmed]] tərəfindən məscidə çevrildi və bu gün şəhərin ən turistik muzeylərindən biri kimi xidmət göstərir. Aya Sofyadan sonra tikilən əhəmiyyətli binalardan biri də [[Fəthiyə məscidi]] olmuşdur.<ref>{{cite web |title=History of Istanbul | Hagia Sophia | I. Justinian |url=https://www.choratravel.com/famous-love-stories-of-istanbul-justinian-and-theodoracity-of-love-part-ii |website=Choratravel |accessdate=14 mart 2020}}</ref>. [[XIII əsr]]in sonlarında Mixail Qlabas Tarkaniotes tərəfindən kilsə olaraq inşa edilmişdir. İstanbulun fəthindən sonra [[1454]]-cü ildə patriarxat olaraq istifadə edildi və [[1590]]-cı ildə İran müharibələrində [[Gürcüstan]] və [[Azərbaycan]]ın fəthi ilə bir xatirə olaraq məscidə çevrildi. Yenə də əhəmiyyətli tikililərdən biri olan [[Kariye muzeyi]], Bizans İmperatoru [[I Yustinian]] dövründə Müqəddəs Feodius tərəfindən bir rahibxana olaraq inşa edilmişdir. [[XI əsr]]də [[I Aleksios]]un qayınanası Maria Doukaina tərəfindən yenidən qurulmuşdur.<ref>{{cite web |title=Emperor Justinian Facts, Life, Theodora |url=https://istanbulclues.com/emperor-justinian-facts/ |website=Istanbul Clues |accessdate=14 mart 2020 |date=25 yanvar 2016}}</ref>. 1204-[[1261]]-ci illərdə [[Latın İmperiyası]] dövründə dağılmış vəziyyətə gələn rahibxana, [[XIV əsr]]də Feodoros Metoxites tərəfindən təmir edilmişdir. Bu dövrdə quruluşa xarici narteks və pareksiyonlar da əlavə edilmişdir.<ref>{{cite web |title=History of Hagia Sophia |url=https://www.britannica.com/topic/Hagia-Sophia |website=Britannica |accessdate=14 mart 2020}}</ref>.

İmperiya dövründə çoxlu sayda əsərlər hazırlanmışdır. Saray üslubu [[XIX əsr]]də qərbdə yayılmışdır.<ref>{{cite web |title=İstanbul Rehberi – İstanbul'un Tarihi – Osmanlı Dönemi |url=http://howtoistanbul.com/tr/list/istanbul_guide/ottoman-istanbul |website=howtoistanbul.com |accessdate=14 mart 2020 |language=tr}}</ref>. Bir əsr yaşamış və son yarım əsri memar kimi keçirən [[Memar Sinan|Sinan]] 131 məscid, 55 mədrəsə, 19 türbə, 14 imarət, 3 xəstəxana, 7 su anbarı, 8 körpü, 16 karvansaray, 33 saray, 32 hamam, 6 anbar, 7 çardaq inşa etdirmişdir.<ref>{{cite web |title=İstanbul'da Osmanlı'dan Günümüze Gelmiş Mimari Harikası 9 Eser |url=https://blog.thewingshotel.com/kent-kulturu-ve-tarihi/istanbulda-osmanlidan-gunumuze-gelmis-mimari-harikasi-9-eser/ |website=The Wings Journal |accessdate=14 mart 2020 |language=tr |date=15 yanvar 2019}}</ref>. Ümumilikdə 441 tikili, bütün [[Osmanlı İmperiyası|imperiya]] ərazisinə səpələnmişdir. [[1839]]-cu ildə [[Tənzimat qərarı]]nın elan edilməsi ilə avropalaşma istiqamətində mühüm addımlar atıldı. Osmanlılar [[XVIII əsr]]in sonlarına doğru Avropa üslubunu qəbul etmiş, bunu memarlıq və sənət əsərlərində əks etdirmişlər.<ref>{{cite web |first1=Admin |title=İstanbul’un 5 Mimari Eseri ve HikâyesiEge Yapı {{!}} Ege Yapı |url=https://www.egeyapi.com/blog/index.php/2017/10/04/istanbulun-5-mimari-eseri-ve-hikayesi/ |website=Ege Yapı |accessdate=14 mart 2020 |language=tr-TR}}</ref>. Avropada geniş yayılmış [[barokko]] üslubu, İstanbulda bir çox tikilinin istehsalında geniş istifadə olunmuşdur. [[Barokko]] və [[rokoko]] üslubunda inşa edilən [[Dolmabağça Sarayı]], [[Bəylərbəyi Sarayı]] və [[Böyük Məcidiyə məscidi]] dünyada bu üslub üçün mühüm yer tutmaqdadır.<ref>{{cite web |last1=Yazar |first1=Konuk |title=İstanbul’daki Mimari Eserler |url=https://ogrencibloglari.net/istanbuldaki-mimari-eserler/ |website=Öğrenci Blogları |accessdate=14 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

Canlı şou və konsertlərə ev sahibliyi edən məşhur tarixi məkanlar isə [[Aya İrini]], [[Rumeli Hasarı]], [[Yeddiqülə Zindanları]], [[Topqapı Sarayı]]nın həyəti və [[Gülhanə parkı]]dır. Əhəmiyyətli mədəniyyət komponentlərindən biri də [[Hamam|Türk Hamamıd]]ır. Osmanlı dövründə qurulan və ən yaxşı nümunə olan Çəmbərlidaş hamamı, [[Fateh]]in Çəmərlidaş səmtində yerləşir.<ref>{{cite web |title=İstanbul'un Kültür ve Sanat Etkinlikleri Portalı |url=https://kultur.istanbul/ |website=KÜLTÜR.İSTANBUL |accessdate=14 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

Suyun çirklənməsi səbəbindən ənənəvi çimərliklər yavaş-yavaş yox olur.<ref>{{cite web |title=Eski İstanbul Plajları: Caddebostan'dan Florya'ya Nostalji • theMagger |url=https://www.themagger.com/istanbul-eski-plajlari/ |website=theMagger |accessdate=14 mart 2020 |date=3 may 2018}}</ref>. Ancaq son vaxtlar şəhərdəki köhnə çimərliklər yenidən açılır. Üzgüçülük üçün şəhərin ən məşhur yerləri isə [[Bakırköy]], [[Kiçikçəkməcə]], [[Sarıyer]] və [[Bosfor]]dur. Şəhərdən uzaq isə, [[Adalar]], [[Silivri]] və [[Tuzla]], [[Qara dəniz]] sahillərinə yaxın olan [[Şile]], üzgüçülük və istirahət üçün üstünlük verilən yerlərdən biridir.<ref>{{cite web |last1=Burçoğlu |first1=Zeynep |title=Dünden Bugüne İstanbul'da Deniz Kullanımı {{!}} Aura İstanbul |url=http://aura-istanbul.com/index.php/2018/08/10/dunden-bugune-istanbulda-deniz-kullanimi/ |website=Aura-İstanbul |accessdate=14 mart 2020 |language=tr-TR}}</ref>.

[[Adalar]], [[Mərmərə dənizi]]ndəki arxipelaqdan ibarətdir. [[XIX əsr|XIX]] və [[XX əsr]]in əvvəllərindən [[Kartal]] və [[Pendik]] ilçələrinin cənubunda qalan adalarda [[şam ağacı|şam]] və [[İtaliya şamı]] ağacları geniş yayılmışdır. Həmçinin, bu adalarda Osmanlıdan qalma bağ evləri də vardır. [[Adalar]]da əsas balıq və dəniz məhsulları çox yayılmışdır. İstanbul mərkəzdən uzaqda yerləşən [[Şile]], yayda şəhərin ən çox ziyarət edilən yerlərindən biridir. Şəhər mərkəzindən 50 kilometr məsafədədir. Təmiz ağ qum plajı mövcuddur.<ref>{{cite web |title=Şimdi Dört Bir Yanı Betonlarla Çevrili Olan İstanbul'un Bir Zamanlar Bütün Halkı Kucakladığı Eski Plajları |url=https://onedio.com/haber/simdi-dort-bir-yani-betonlarla-cevrili-olan-istanbul-un-bir-zamanlar-butun-halki-kucakladigi-eski-plajlari-869799 |website=Onedio |accessdate=14 mart 2020 |language=Turkish}}</ref>.

İstanbulda bir çox tarixi bazar vardır. [[Qapalı Çarşı]] ([[1461]]), [[Mahmudpaşa bazarı]] ([[1462]]) və [[Misir bazarı]], bu bazarlardan ən əhəmiyyətliləridir. İlk müasir ticarət mərkəzi [[Bakırköy]] ilçəsində yer alan [[Galleria]] olmuşdur.<ref>{{cite web |last1=Welle |first1=Deutsche |title=Alışveriş merkezlerinin tarihine yolculuk {{!}} DW {{!}} 23. sentyabr 2016 |url=https://www.dw.com/tr/al%C4%B1%C5%9Fveri%C5%9F-merkezlerinin-tarihine-yolculuk/g-19425898 |website=DW.COM |accessdate=14 mart 2020 |language=tr-TR}}</ref><ref>{{cite web |title=Alışveriş Merkezlerinin Kısa Tarihi » Bilgiustam |url=https://www.bilgiustam.com/alisveris-merkezlerinin-kisa-tarihi/ |website=Bilgiustam |accessdate=14 mart 2020 |language=tr |date=9 yanvar 2015}}</ref>. [[XX əsr]]in sonlarına getdikcə "ticarət mərkəzləri" adlanan müasir bazarlar sayını sürətlə artmışdır. Şəhərdə ümumilikdə 100 ticarət mərkəzi yer alır.<ref>{{cite web |title=Hangi şehirde kaç AVM var ? |url=https://www.sabah.com.tr/galeri/yasam/hangi-sehirde-kac-avm-var-/3 |website=Sabah |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>. Bunlardan ən əhəmiyyətlisi Akmerkez, Kapitol Ticarət Mərkəzi, Profilo Ticarət Mərkəzi, Cəvahir Ticarət Mərkəzi, Metrocity, Kanyon Ticarət Mərkəzi, İstinye Park ([[Avropa]] və [[Dünya]]nın ən yaxşı ticarət mərkəzi adını qazanmışdır), Meydan Ticarət Mərkəzi və digərləridir.<ref>{{cite web |title=İstanbul'daki en büyük 10 AVM |url=https://www.ensonhaber.com/galeri/istanbuldaki-en-buyuk-10-avm |website=Ensonhaber.com |accessdate=14 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

Şəhərin ən önəmli [[meyhanə]]ləri və [[bar]]ları şəhərin ən canlı yerlərindən biri olan [[Bəyoğlu]] ilçəsi, [[İstiqlaliyyət küçəsi (İstanbul)|İstiqlaliyyət prospektində]] toplanmışdır. [[1876]]-cı ildə açılan Çiçək Pasajı bir çox tarixi meyhanə, bar və restoranları özündə cəmləşdirir. [[1870]]-ci ildə Bəyoğluda baş vermiş böyük yanğın nəticəsində məhv olmuş [[Naum Teatr]]ının yerinə Xristaki Zoqrafos Əfəndi tərəfindən inşa edilmişdir. Digər tarixi bar və qəhvə dükanlarına Tunel Pasajı ətrafında və Asmalıməscid küçəsi ətrafında və Çiçək Pasajının arxasında yerləşən Nəvizadə küçəsində rast gəlmək mümkündür. [[İstiqlaliyyət küçəsi (İstanbul)|İstiqlaliyyət prospekti]] ətrafındakı bəzi tarixi məhəllələr fərqli yollarla bərpa edilmişdir. Qalatasaray Liseyi yaxınlığındakı Cəzayir küçəsində, qeyri-rəsmi adı ilə də tanınan ''La Rue Française'' (Fransız küçəsi) səmtində, canlı musiqi təqdim edən fransız barları, kafe və restoranları yer alır.<ref>{{cite web |title=İstanbul'da Nefes Kesici Manzaraya Sahip 21 Restoran |url=https://onedio.com/haber/istanbul-da-nefes-kesici-manzaraya-sahip-21-restoran-363272 |website=Onedio |accessdate=14 mart 2020 |language=Turkish}}</ref>

Şəhərdəki bir çox gecə klublar, barlar, restoranlar canlı musiqi altında insanlara xidmət edir. Yay aylarında artan temperatur insanları bu yerlərə cəlb edir və gecə klubları, restoran və barların sayı şəhərdə sürətlə artır.<ref>{{cite web |title=İstanbul gecelerinin 50 yılı |url=https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/istanbul-gecelerinin-50-yili-22660691 |website=www.hurriyet.com.tr |accessdate=14 mart 2020 |language=tr}}</ref>. Kafe, restoran, bar, klub, muzey, teatr və kinoteatrlar xüsusilə [[İstiqlaliyyət küçəsi (İstanbul)|İstiqlaliyyət prospekti]] və [[Nişantaşı]] ətrafında cəmləşib. ''Babylon'' və ''Nu Pera'' [[Bəyoğlu]]nda xidmət verən məşhur gecə klublarındandır.

Açıq hava gecə klubları arasında ən məşhurları əsasən [[Bosfor]] sahillərində yerləşir. Ortaköy səmtindəki ''Sortie'', ''Reina'' və ''Anjelique'' bunlardandır. Ortaköy səmtinin daha bir önəmli məkanlarından biri olan ''Q Jazz Bar'' canlı [[caz]] musiqisi ilə insanlara möhtəşəm mühit təqdim edir.<ref>{{cite web |title=İstanbul Gece Hayatı Nasıl? En Ünlü Mekanlar ve Gece Kulüpleri |url=https://www.kiralacar.com/blog/istanbul-gece-hayati-nasil-en-unlu-mekanlar-ve-gece-kulupleri/ |website=Kiralacar Blog |accessdate=14 mart 2020 |language=tr |date=16 may 2019}}</ref>.

[[Maslak]] səmtində İstanbul Arena və [[Boğaz]]da yerləşən Quruçeşmə Arena, dünyanın hər yerindən məşhur müğənnilərin və orkestrlərin canlı konsertlərinə ev sahibliyi edir. Bununla yanaşı, Maslak səmtində yerləşən Parkorman, 2002-ci ildə [[MTV]]-nin canlı konsert və şənliyinə ev sahibliyi etmişdir.<ref>{{cite web |last1=Guide |first1=Nightlife City |title=Istanbul: Nightlife and Clubs |url=http://www.nightlife-cityguide.com/en/guide-nightlife/vita-notturna-istanbul-nightlife-discoteche-locali-notturni/ |website=Nightlife City Guide |accessdate=14 mart 2020 |language=en |date=24 dekabr 2019}}</ref>.

[[Bizans İmperiyası|Bizans]] və [[Roma İmperiyası|Roma]] dövrlərindən bəri bir çox idman yarışlarına ev sahibliyi edən İstanbul, bu gün [[futbol]], [[basketbol]], [[voleybol]], [[həndbol]] və müxtəlif idman yarışlarına ev sahibliyi etməkdədir.<ref>{{cite web |title=Fenerbahçe Şükrü Saraçoğlu Stadı |url=http://www.fenerbahce.org/stadyum/tr/index.asp |website=Fenerbahçe |accessdate=11 mart 2020}}</ref>. Türkiyə futbol liqalarının üç böyüyü olaraq adlandırılan [[Beşiktaş PFK|Beşiktaş]], [[Fənərbaxça PFK|Fənərbaxça]] və [[Qalatasaray FK|Qalatasaray]]ın məşq və matç stadionları da burada yerləşir.<ref>{{cite web |title=Beşiktaş Jimnastik Külubu |url=https://web.archive.org/web/20080710091248/http://www.bjk.com.tr/tr/haberler.php?xl=yazi&l=h&h_no=5452 |website=Beşiktaş FK |accessdate=11 mart 2020 |date=10 iyul 2008}}</ref>.

[[Atatürk Olimpiya Stadionu]], [[Fənərbaxça PFK|Fənərbaxça]] [[Şükrü Saracoğlu stadionu]], [[Türk Telekom Arena]] və [[Vodafone Park]]ı [[UEFA]]-nın beş ulduzlu stadionlarındandır. Atatürk Olimpiya Stadionunda 2005 Çempionlar Liqası final matçı, Şükrü Saracoğlu stadionu isə 2009 UEFA Kuboku Finalına ev sahibliyi etmişdir.<ref>{{cite web |title=UEFA'nın 5 yıldızlı stadları listesi |url=http://www.stadiumdb.com/list-of-uefa-5-star-stadiums.htm |website=Stadiumdb |accessdate=11 mart 2020}}</ref>.

[[2005]]-[[2011]]-ci illərdə dünyanın ən böyük idman təşkilatlarından biri olan [[Formula 1]] yarışlarına ev sahibliyi etmişdir. [[İstanbul Park]] pisti ümumilikdə 2 milyon 215 min kvadrat metrlik sahəni əhatə edir.

Siyasi baxımdan İstanbul, [[Türkiyə]]nin ən əhəmiyyətli inzibati bölgəsi olaraq görülür. Bir çox siyasətçi, o cümlədən prezident [[Rəcəb Tayyib Ərdoğan]], bir siyasi partiyanın İstanbuldakı fəaliyyətinin, ümumi fəaliyyətindən daha vacib olduğu fikrini irəli sürmüşdür. Bu fikir isə şəhərin, Türkiyənin maliyyə mərkəzi olması, böyük seçicilərin digər inzibati bölgələrə nisbətən çoxluğu və Ərdoğanın 1994-cü ildə İstanbul Bələdiyyə Başçısı seçilməsindən qaynaqlanır. 2019-cu il Türkiyə bələdiyyə seçkisində Ərdoğan, "Əgər İstanbulda uğursuz olsaq, Türkiyədə də uğursuz olacıq" ifadəsini də dilə gətirmişdir.<ref>{{cite web |title=İstanbul Seçim Sonuçları: 31 Mart 2019 İstanbul Yerel Seçim Sonuçları |url=https://www.sozcu.com.tr/secim2019/istanbul |website=Sözcü |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref><ref>{{cite web |title=İstanbul Seçim Sonuçları – 23 Haziran 2019 İstanbul Seçimleri – NTV |url=http://secim.ntv.com.tr/ |website=secim.ntv.com.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

İstanbul sakinləri, [[1995]]-ci ildən bəri yerli seçkilərdə təqdirəlayiq yer tutmuş [[Ədalət və İnkişaf Partiyası]]na (AKP) səs vermişdir.<ref>{{cite web |title=Siyasi Partiler | AKP |url=https://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/siyasi_partiler.html |website=www.tbmm.gov.tr |accessdate=12 mart 2020}}</ref>. [[2002]]-ci ildən bəri, [[Ədalət və İnkişaf Partiyası]] (AKP) bütün yerli seçkilərdə, öz rəqiblərindən dəfələrlə çox səs almağı bacarmışdır. [[24 iyun]] 2018-ci ildə keçirilən son parlament seçkilərində isə 41,74% səs almışdır. AKP-nin prezidentliyə namizədi son seçkilərdə 50,0% səs ilə [[Ərdoğan]] olmuşdur. 1994-cü ildə Ərdoğanla başlayan İstanbul, 2019-cu ilə qədər 25 il mühafizəkar bir bələdiyyə başçısına sahib olmuşdur. İstanbulun ikinci böyük partiyası, eyni zamanda ölkənin əsas müxalifəti [[Cümhuriyyət Xalq Partiyası]]dır (CHP). Türkiyənin cənub-şərqində kürtlərin çoxluğunun səbəbi ilə [[Xalqların Demokratik Partiyası]] (HDP) də nüfuz qazanmışdır.<ref>{{cite web |title=Bulurum.com – Türkiye Yerel Arama ve Firma Rehberi |url=https://www.bulurum.com/dir/siyasi-partiler/istanbul |website=www.bulurum.com |accessdate=12 mart 2020}}</ref>.

Hal-hazırda, İstanbul və Türkiyənin böyük şəhər şəhərlərinin çoxu hökümət partiyasından imtina edir. 2013 və [[2014]]-cü illərdə İstanbulda geniş miqyaslı anti-AKP hökumət etirazları başlamış və ölkə daxilində yayılmışdır. Bu tendensiya ilk dəfə 2014-cü il bələdiyyə seçkiləri nəticəsində hökümət partiyasının keçmiş illərə nəzərən daha az səs alması ilə nəzərə çarpmışdır.<ref>{{cite web |last1=AKSU/İSTANBUL |first1=Fatma |title=İBB’de ‘siyasi partiler masası’ kurulacak |url=https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ibbde-siyasi-partiler-masasi-kurulacak-41263257 |website=www.hurriyet.com.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>. İstanbulda ilk hökumətin məğlubiyyəti 2017-ci il konstitusiya dəyişikliyi referendumunda reallaşdı və sakinlərin 48,6%-i 'xeyr'-ə səs vermişdir. AKP hökuməti isə 'Bəli' səsini dəstəkləmiş və ölkənin kənd ərazilərindəki yüksək dəstəyə görə ümumxalq səsverməsini qazanmışdır. Hökumətin ən böyük məğlubiyyəti isə 2019-cu il İstanbul bələdiyyə seçkiləri zamanı keçmiş baş nazir olan [[Binəli Yıldırım]]ın, müxalifət namizədi olan [[Əkrəm İmamoğlu]] tərəfindən böyük səs fərqi ilə məğlub edilməsi olmuşdur. Əkrəm İmamoğlu, böyük fərq ilə [[Binəli Yıldırım]]ı məğlub edərək İstanbul bələdiyyə başçısı adını qazanmışdır. Müxalifət üçün bənzər meyllər və seçki müvəffəqiyyətləri [[Ankara]], [[İzmir]], [[Antalya]], [[Mərsin]] , [[Adana]] və Türkiyənin digər böyük şəhərlərində də təkrarlandı.<ref>{{cite web |title=Yeni partiler, yeni siyasetçiler dönemi |url=https://www.sozcu.com.tr/2020/yazarlar/saygi-ozturk/yeni-partiler-yeni-siyasetciler-donemi-5670258/ |website=www.sozcu.com.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

İnzibati cəhətdən İstanbul, Türkiyənin digər illərinə nəzərən daha çox – 39 ilçəyə ayrılmışdır. Bir şəhər olaraq İstanbul, ümumilikdə 600 kürsüyə sahib [[Türkiyə Böyük Millət Məclisi]]nə 98 nəfər yollayır. İstanbul parlament seçkiləri üzrə, ikisi Avropa, biri isə Asiya hissəsində olmaqla üç dairəyə ayrılır: sırayla 28, 35 və 35 deputat olmaqla seçilir.<ref>{{cite web |title=Siyasi partiler |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/263338 |website=DergiPark |accessdate=12 mart 2020}}</ref>.

Hökumət tərəfindən idarə olunan radio və televiziya stansiyalarının əksəriyyətinin [[Ankara]]da yerləşməsinə baxmayaraq, İstanbul Türkiyə mediasının əsas mərkəzidir. Sektorun kökləri ilk Türk qəzeti olan ''Təqvim-i Vekayi'', [[1831]]-ci ildə nəşr olunduğu köhnə [[Osmanlı]] paytaxtında yerləşir. [[Haliç]]in mərkəzi [[Bəyoğlu]] ilə birlikdə Türkiyə nəşriyyat mərkəzini əmələ gətirir.<ref>{{cite web |title=Brummet2000 |url=https://www.researchgate.net/publication/297941125_Associations_among_NEO_personality_assessments_and_well-being_at_midlife_Facet-level_analyses_vol_15_pg_710_2000 |website=Wikipedia |accessdate=13 mart 2020 |language=en |date=18 fevral 2020}}</ref>.

Hüriyyət qəzetinin İngilis dilində nəşr olunan Huriyyet Daily News [[1961]]-ci ildən bəri çap olunur, lakin 2014-cü ildə nəşr olunmağa başlayan İngiliscə Sabah qəzeti daha çox satılır. [[Cumhuriyet (qəzet)|Cumhuriyet]], [[Milliyet (qəzet)|Milliyet]] və [[Habertürk (qəzet)|Habertürk]] kimi məşhur qəzetlər də daxil olmaqla bir çox qəzetlərin qərargahı İstanbulda yerləşir. Həmçinin, şəhərdə erməni və türk dillərində nəşr olunan [[Nor Marmara (qəzet)|Marmara]] və [[Jamanak (qəzet)|Jamanak]] və [[Agos (qəzet)|Agos]] qəzetləri də yer alır.<ref>{{cite web |title=Gazetelerin tiraj sayıları |url=http://www.medyatava.com/tiraj |website=Medyatava |accessdate=13 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

Türkiyənin ilk radio yayımı, İstanbulda başlamışdır. Sonralar, ilk qurulan radiostansiyalar [[Türkiyə Radio Televiziya Qurumu]]nun (TRT) nəzarətinə keçmişdir. Hal-hazırda [[TRT]]-nin tabeliyində dörd milli radio stansiya fəaliyyət göstərir. Bu stansiyaların ölkə əhalisinin 90 faizindən çoxuna çata bilməsi üçün ölkə daxilində ötürücülər yerləşdirilmişdir. Dövlət radiostansiyalarından sadəcə Radio 2-nin qərargahı İstanbulda yerləşir. İstanbul hava dalğaları, əsasən Türk və İngilis dillərində məzmun ötürən Türkiyənin ən sıx hava dalğalarıdır.<ref>{{cite web |title=TRT – World |url=https://web.archive.org/web/20110609031759/http://www.trt.net.tr/Generic/SayfaTasarimiGoster.aspx?TaslakKodu=bc738c28-15c7-4f98-8793-8d75c4a15cba&dil=en |website=Türkiye Radyo Televizyon Kurumu |accessdate=13 mart 2020}}</ref>.

[[TRT Çocuk]], [[Türkiyə Radio Televiziya Qurumu]]nun İstanbulda yerləşən yeganə qoludur. Bununla yanaşı, Şəhərdə türk radiostansiyaları və beynəlxalq media qurumlarının regional qərargahları yerləşir. Əsasən yerli serial və filmləri nümayiş etdirən Türkiyənin ən böyük telekanalları olan [[Star TV (Türkiyə)|Star TV]], [[Show TV]], [[Kanal D]] və [[ATV (Türkiyə)|ATV]], xəbər üzrə ixtisaslaşmış [[NTV (Türkiyə)|NTV]], [[Sky Türk]] telekanallarının da mərkəzi İstanbulda yerləşir. Həmçinin, İstanbulda [[BBC]]-nin türkdilli xəbər sujetlərinə kömək edən regional ofisi də yer almaqdadır. [[Amerika]]nın CNN telekanalı da 1999-cu ildə burada CNN Türk kanalının qərargahını qurmuşdur.<ref>{{cite web |title=About this Collection {{!}} Country Studies {{!}} Digital Collections {{!}} Library of Congress |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Turkey.pdf |website=Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA |accessdate=13 mart 2020}}</ref>.

İstanbulda 7-si dövlət, 24-ü özəl olmaqla, ümumilikdə 31 universitet var. Xüsusilə, dövlət təhsil müəssisələri ölkədə ən görkəmli və yaxşı təchiz olunmuş universitetlərdən biridir. Ancaq son illərdə özəl universitetlərin sayı artmışdır. [[Türkiyə]]nin ən köhnə 3 dövlət universitetindən ikisi İstanbulda yerləşir. [[İstanbul Universiteti]] 1453-cü ildə qurulmuşdur və [[Türkiyə]]nin ən qədim universitetidir.<ref>İ.Ü. Bilgisayar Mühəndisliyi. [http://web.archive.org/web/20120803120615/http://www.istanbul.edu.tr/english/history.php "History of Istanbul University (Turkish)"]. [https://www.istanbul.edu.tr/ Istanbul.edu.tr.] 3 Avqust 2012 tarixində [http://www.istanbul.edu.tr/english/history.php bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 27 İyul 2009.</ref>. [[İstanbul Texniki Universiteti]] ([[1773]]-cü ildə) dünyanın dördüncü ən köklü texniki universitetidir və tamamilə mühəndislik elmlərinə həsr olunmuşdur.<ref>[http://web.archive.org/web/20110723011849/http://yogm.meb.gov.tr/turkuniv_yay%C4%B1n.htm "T.C. MEB, Kuruluş Yıllarına Göre Üniversitelerimiz sayfası"]. 23 İyul 2011 tarixində [http://www.istanbul.edu.tr/english/history.php bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 4 İyun 2009.</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20090117202932/http://www.topuniversities.com:80/worlduniversityrankings/results/2007/overall_rankings/worlds_oldest_universities/ "World Oldest Universities". Topuniversities.] 17 Yanvar 2009 tarixində [http://www.topuniversities.com/worlduniversityrankings/results/2007/overall_rankings/worlds_oldest_universities bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 27 İyul 2009.</ref>. İstanbuldakı digər məşhur dövlət universitetləri: [[Boğaziçi Universiteti]], [[Memar Sinan Gözəl Sənətlər Universiteti]], [[Ulduz Texniki Universiteti]] və [[Mərmərə Universiteti]]dir. Bundan əlavə, ölkədəki ən qədim 5 təməlli özəl universitetdən üçü bu şəhərdə yerləşir. Bunlar 1992-ci ildə əsası qoyulmuş [[Qoç Universiteti]], [[Sabancı Universiteti]] və [[İstanbul Bilgi Universiteti]]dir.

* Özəl universitetlər : Acıbadəm Universiteti<ref>{{cite web |title=Anasayfa |url=https://www.acibadem.edu.tr/ |website=Acıbadem Üniversitesi |accessdate=11 mart 2020}}</ref>, Bağçaşəhər Universiteti<ref>{{cite web |title=Bahçeşehir Üniversitesi |url=https://bau.edu.tr/ |website=BAU.EDU.TR |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, Beykent Universiteti<ref>{{cite web |title=Beykent Anasayfa |url=https://www.beykent.edu.tr/ |website=Beykent |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>, Doğuş Universiteti<ref>{{cite web |title=Anasayfa |url=https://www.dogus.edu.tr/ |website=Dogus |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>, [[İşıq Universiteti]]<ref>{{cite web |title=Işık Üniversitesi |url=http://www.isikun.edu.tr/ |website=www.isikun.edu.tr |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, İstanbul Arel Universiteti<ref>{{cite web |title=İstanbul Arel Üniversitesi {{!}} Eğitimin Genç Dünyalara Açılan Çağdaş Kapısı |url=https://www.arel.edu.tr/ |website=www.arel.edu.tr |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, İstanbul Aydın Universiteti<ref>{{cite web |last1=Üniversitesi |first1=İstanbul Aydın |title=İstanbul Aydın Üniversitesi |url=https://www.aydin.edu.tr/tr-tr/Pages/default.aspx |website=www.aydin.edu.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>, İstanbul Bilgi Universiteti<ref>{{cite web |title=Home {{!}} İstanbul Bilgi Üniversitesi |url=https://www.bilgi.edu.tr/en/ |website=www.bilgi.edu.tr |language=en}}</ref>, İstanbul Bilim Universiteti<ref>{{cite web |title=Demiroğlu Bilim Üniversitesi |url=https://demiroglu.bilim.edu.tr/?sc=d&W=1366 |website=bilim.edu.tr |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, Altınbaş Universiteti<ref>{{cite web |title=Ana Sayfa |url=http://www.altinbas.edu.tr/tr |website=www.altinbas.edu.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>, İstanbul Mədəniyyət Universiteti<ref>{{cite web |title=İstanbul Medeniyet Üniversitesi |url=https://www.medeniyet.edu.tr/tr |website=www.medeniyet.edu.tr |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, İstanbul Şəhər Universiteti<ref>{{cite web |title=İstanbul Şehir Üniversitesi |url=https://www.sehir.edu.tr/tr |website=www.sehir.edu.tr}}</ref>, [[İstanbul Ticarət Universiteti]]<ref>{{cite web |title=İstanbul Ticaret Üniversitesi |url=https://www.ticaret.edu.tr/ |website=www.ticaret.edu.tr |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, Kadir Has Universiteti<ref>{{cite web |title=Kadir Has Üniversitesi {{!}} Kadir Has Üniversitesi |url=https://www.khas.edu.tr/tr |website=www.khas.edu.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>, [[Qoç Universiteti]]<ref>{{cite web |title=Koç Üniversitesi |url=https://www.ku.edu.tr/ |website=ku.edu.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr-TR}}</ref>, Maltəpə Universiteti<ref>{{cite web |last1=Üniversitesi |first1=Maltepe |title=Maltepe Üniversitesi |url=https://www.maltepe.edu.tr/ |website=www.maltepe.edu.tr |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, Okan Universiteti<ref>{{cite web |title=İstanbul Okan Üniversitesi – İstanbul Okan Üniversitesi |url=https://www.okan.edu.tr/ |website=okan.edu.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>, Özyeğin Universiteti<ref>{{cite web |last1=SARIAYDIN |first1=Samed |title=Özyeğin Üniversitesi |url=https://www.ozyegin.edu.tr/ |website=www.ozyegin.edu.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>, Piri Rəis Universiteti<ref>{{cite web |title=Piri Reis Üniversitesi |url=https://www.pirireis.edu.tr/ |website=www.pirireis.edu.tr}}</ref>, Sabancı Universiteti<ref>{{cite web |title=Sabancı Üniversitesi |url=https://www.sabanciuniv.edu/ |website=www.sabanciuniv.edu |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, Yedditəpə Universiteti<ref>{{cite web |title=Yeditepe Üniversitesi {{!}} Atatürk Rönesansını Devam Ettiren Üniversite |url=https://www.yeditepe.edu.tr/ |website=www.yeditepe.edu.tr |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, Yeni Əsr Universiteti<ref>{{cite web |title=T.C. İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi |url=https://www.yeniyuzyil.edu.tr/ |website=www.yeniyuzyil.edu.tr |accessdate=12 mart 2020}}</ref>, Nişantaşı Universiteti<ref>{{cite web |title=NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ |url=https://www.nisantasi.edu.tr/ |website=www.nisantasi.edu.tr |accessdate=12 mart 2020 |language=tr}}</ref>, Üsküdar Universiteti<ref>{{cite web |title=Üsküdar Üniversitesi – Türkiye'nin Beyin Üssü |url=https://uskudar.edu.tr/ |website=uskudar.edu.tr}}</ref>, Bezmiâlem Özəl Universiteti.<ref>{{cite web |title=Bezmialem Vakıf Üniversitesi |url=https://bezmialem.edu.tr/tr/Sayfalar/Index.aspx |website=bezmialem.edu.tr}}</ref>.

Demək olar ki, İstanbuldakı bütün özəl lisey və universitetlərdə [[İngilis]], [[Fransız]] və [[Alman]] dilləri, ana xarici dil və ya ikinci xarici dil təhsili verilir. [[Qalatasaray Liseyi]] [[1481]]-ci ildə "''Qalata Sarayı Enderun-u Humayunu"'' adı altında qurulmuşdur. Daha sonrakı ''"Qalatasaray Mekteb-i Sultanisi"'' adıyla şəhərin ən köhnə liseyi olmaqla birlikdə, ən qədimdən təhsil verən 2-ci məktəbdir. Bu liseydə əsas dili Fransızcadır.<ref>[http://web.archive.org/web/20160310123335/http://www.gsu.edu.tr/tr/universite/tarihce "Galatsaray Lisesi Tarihi". gsu.edu.tr.] 10 Mart 2016 tarixində [http://www.gsu.edu.tr/tr/universite/tarihce/ bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 27 İyul 2009.</ref>. 1884-ci ildə qurulan İstanbul Liseyi daha çox bilinən adıyla İstanbul Kişi Liseyi, beynəlxalq sahədə tanınmış ən köhnə liseylərdən biridir. Bu lisey isə alman dilini ana dili kimi seçmişdir<ref>[http://www.istanbullisesi.k12.tr/ İstanbul Erkek Lisesi veb səhifəsi] 27 İyul 2009 tarixində yayımlandı.</ref>. Kadıköy Anadolu Liseyi köhnə və daha yayğın bilinən adıyla ''Kadıköy Maarif Kolleci'', gənc əhaliyə istiqamət verəcək üst səviyyədə təhsilli siyasətçi, elm adamı və sənətçilər yetişdirmək məqsədiylə, Nazirlər Kabinetinin və [[Türkiyə Böyük Millət Məclisi|TBMM]]-in qərarıyla 1955-ci ildə qurulmuşdur. Bu liseydə isə tədris ingilis dilindədir.<ref>[http://www.kadikoyanadolulisesi.k12.tr/ Kadıköy Anadolu Lisesi veb səhifəsi] 27 İyul 2009 tarixində yüklənmişdir.</ref>. Nişantaşı Anadolu Liseyi, [[1905]]-ci ildə ''"English High School for Boys"'' adıyla xüsusilə İngilis birliyi mənsublarının uşaqlarına yüksək səviyyəli təhsil vermək məqsədiylə qurulmuşdur. 1979-cu ildə Milli Təhsil Nazirliyinə qoşulmuş və hal-hazırki adı verilmişdir. Cağaloğlu Anadolu Liseyi, (''köhnə adıyla İstanbul Qız Liseyi'') [[1850-ci illər|1850]]-ci ildə [[Əbdülməcid]]in anası Bezmialem Validə Sultanın istəyi üzərinə qurulmuş, Osmanlının ilk ictimai liseyi ünvanına malikdir. İlk olaraq ''Validə Məktəbi'' sonra isə ''Darülmaarif'' adlarını almış, [[1911]]-[[1933]]-ci illər arasında ''İnas İdadisi'' (Kişi Müəllim Liseyi), 1933-[[1983]]-cü illər arasında Türkiyənin ilk qız liseyi – ''İstanbul Qız Liseyi'' olaraq xidmət vermiş, 1983-ci ildə isə hal-hazırki adını almışdır. Bu liseydə isə digərlərindən fərqli olaraq təhsil almanca keçirilir.<ref>[http://www.cal.k12.tr/ Cağaloğlu Anadolu Lisesi Veb səhifəsi]. 21 Sentyabr 2010 tarixində yayımlanmışdır.</ref>.<gallery mode="packed" heights="160px" style="text-align:center">

İstanbul çoxlu sayda [[xəstəxana]], [[klinika]] və [[laboratoriya]] ilə ölkənin tibbi araşdırma mərkəzidir. Bu obyektlərin əksəriyyəti yüksək texnologiyalı avadanlıqlara malikdir. Səhiyyə turizmi, şəhərdə inkişaf etmiş sağlamlıq imkanları və xaricdən daha əlverişli qiymətlər səbəbiylə inkişaf etmişdir.<ref name=":12">Xarici Siyasət İqtisadiyyat Bürosu (2006). ''[http://books.google.com/books?id=A4zwKghEGHYC&pg=RA6-PA46&lpg=RA6-PA46&dq= Emerging Turkey]''. Oxford Business Group. s. 176. [[:tr:Uluslararası Standart Kitap Numarası|ISBN 1-902339-47-9]].</ref>. [[İngiltərə]] və [[Almaniya]] kimi [[Qərbi Avropa]] ölkələri yüksək məbləğli tibbi müalicə və əməliyyatlar üçün aşağı gəlirli xəstələri İstanbula göndərirlər.<ref>Briggs, Helen (19 Dekabr 2006). [http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/5360608.stm "Health – Personal story: IVF in Istanbul".] BBC Xəbərləri. Yayımlanma tarixi: 27 İyun 2009.</ref>. İstanbul, xüsusilə lazer [[oftalmologiya]]sı və plastik cərrahiyyə sahəsində məşhurluq qazanmışdır.<ref name=":12" />.

Şəhərdəki hava çirkliliyi sağlamlıq üçün çox böyük problemdir. Xüsusi nəqliyyat vasitələrinin artması və [[ictimai nəqliyyat]]ın yavaş olması bu problemi daha da artırır. Bu problemlə əlaqədar olaraq [[2006]]-cı ilin yanvarında yalnız qurğuşunsuz benzin planlaşdırılıb.<ref>[http://web.archive.org/web/20160827033850/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html "CIA — The World Factbook".] CIA. 27 Avqust 2016 tarixində [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html bu mənbədən] arxivləndi. Yüklənmə tarixi: 27 İyul 2009.</ref> Səhiyyə xidmətləri şəhərdəki dövlət və özəl tibb müəssisələri tərəfindən həyata keçirilir.<ref name=":13">[http://web.archive.org/web/20111230051537/http://www.istanbulsaglik.gov.tr:80/w/anasayfalinkler/bizden_haberler.asp "İstanbul Sağlık Müdürlüğü".] 30 Dekabr 2011 tarixində [http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/anasayfalinkler/bizden_haberler.asp bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 5 İyul 2010.</ref> İl daxilində yayılmış 52 [[Xəstəxana|dövlət xəstəxanası]] var. Rayon [[Klinika|poliklinikaları]] əlavə olunduqda bu rəqəm 111-ə qalxmaqdadır<ref name=":13" /><ref name=":14">[http://web.archive.org/web/20160818062809/http://www.saglikplatformu.com/haberler/Ayrinti.asp?HaberNo=3747 "Sağlık platformu".] 18 Avqust 2016 tarixində [http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/anasayfalinkler/bizden_haberler.asp bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 5 İyul 2010.</ref>. Hər bir rayonda bir və ya bir neçə sağlamlıq mərkəzi var. 2004-cü ildə sağlamlıq mərkəzlərinin ümumi sayı 337 olaraq təyin olundu. Vilayətlərdə özəl sağlamlıq müəssisələrinin sayı 138-dir.<ref name=":13" /><ref name=":14" /> Dövlətdə, hərbi və özəl səhiyyə müəssisələrində yataqların ümumi sayı 18,375 ədəddir. Ümumilkdə ilçələrdə olan [[aptek]]lərin ümumi sayı 3,852 təşkil edir.<ref name=":11" />

[[Dolmabağça sarayı|Dolmabağça Sarayı]] — [[Türkiyə]] Cümhuriyyətinin İstanbul şəhərində, [[Mərmərə dənizi]]ndən Boğaziçinə gedən yolda, dənizin sol sahilində [[Üsküdar]] məhəlləsinin qarşısında yerləşən tarixi saraydır.<ref>Haluk Y. Şehsuvaroğlu, "İstanbul Sarayları", ''T.T.O.K.'' Yayınları, ş.a.y., İyul/1955, s. 3-5. Yayımlanma tarixi: 29 mart, 2019</ref>.

Bu gün Dolmabağça sarayının yerləşdiyi ərazi XVII əsrdə [[Osmanlı donanması]]nın gəmilərinin saxlandığı limanlardan biri idi. Ənənəvi dənizçilik şənliklərinin təşkil edildiyi bu liman bir müddət sonra bataqlığa dönmüşdü. XVII əsrdə doldurulmasına başlanan bu liman [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] padşahlarının əyləndikləri və istirahət etdikləri bir bağça kimi istifadə edilməyə başlandı.<ref>Önder, Mehmet (1999). ''Türkiye Müzeleri''. Ankara: Türkiye İş Bankası. s. 223. [[:tr:Özel:KitapKaynakları/9754580448|ISBN 975-458-044-8.]]</ref>. Bu bağçada uzun tarixi zaman ərzində inşa edilmiş köşklər və qəsrlər kompleksi bir müddət ''Beşiktaş Sahilsarayı'' adıyla tanınmışdı. [[Dolmabağça sarayı]] 600 metr uzunluğunda mərmər özül üzərində inşa edilmişdir. Mabeyn binasından (bu gün Rəsm Heykəl Muzeyi) Vəliəhd binasına qədər olan məsafə 284 metrdir. Bu məsafənin ortasında yüksəkliyi ilə diqqət çəkən Mərasim (Müayədə) binası yerləşir.<ref>Mustafa Cezar, "Sanatta Batıya Açılışta Saray Yapıları ve Kültürün Yeri", tebliğ. ''Millî Saraylar Sempozyumu'', səhifə 63.</ref>.

[[Şəkil:Beylerbeyi Sarayı - panoramio.jpg|thumb|198x198px197x197px|Bosfordan Bəylərbəyi sarayı]]

[[Bəylərbəyi Sarayı|Bəylərbəyi sarayı]] – İstanbulun [[Üsküdar]] ilçəsində [[1861]]-[[1865]]-ci illərdə inşa olunan [[Osmanlı memarlığı|Osmanlı sarayı]]. [[Üsküdar]] rayonunun Bəylərbəyi səmtində yerləşən saray dövrün [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Osmanlı padşahı]] [[Əbdüləziz (sultan)|Sultan Əbdüləzizin]] sifarişi ilə, erməni əsilli baş memar Sarkis Balyan tərəfindən inşa olunmuşdur.<ref>Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul, 1994, səhifə 206</ref>. Yay sarayı və əcnəbi dövlət adamlarının qonaq edilməsi məqsədilə hazırlanan sarayın inşasına [[6 avqust]] 1863-cü ildə başlamış, açılış mərasimi isə [[21 aprel]] 1865-ci ildə [[cümə salamlığı]]nın ardından [[Əbdüləziz (sultan)|Sultan Əbdüləzizin]] iştirakı ilə baş tutmuşdur. O illərdə sarayın inşaat xərcləri təqribən 500 min Osmanlı lirəsi olaraq hesablanmışdır. Sarayın yerləşdiyi ərazinin tarixi [[Bizans tarixi|Bizans dövrün]]ə qədər gedib çıxır. Belə ki, [[Bizans İmperiyası|Bizans imperatoru]] [[II Konstansi]] burada böyük bir xaç heykəli inşa etdirmiş, bu səbəblə bölgə Bizans dövründə ''stavroz'' ([[Yunan dili|yun]]. ''Xaç'') bağçaları olaraq adlanmışdır.<ref>Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 6, İstanbul,1992, səhifə 77</ref>.

[[Şəkil:Topkapı Sarayı, Topkapi Palace - panoramio (1).jpg|thumb|[[Topqapı Sarayı]]nın girişi.|202x202px200x200px]]

[[Topqapı sarayı]] — [[Türkiyə]]nin İstanbul şəhərində yerləşən və 400 il (1465–1856) [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Osmanlı sultanların]]ın iqamətgahı olmuş saray kompleksidir. Hökmdar iqamətgahı kimi saray təntənəli qəbullar və əyləncə məclislərinin keçirildiyi məkan olmuşdur.<ref>Katie Hallam, (Ed.) (2009). ''The Traveler's Atlas: Europe'' (İngilizce). Londra: Barron's Educational Series. s. 119. <nowiki>ISBN 0-7641-6176-8</nowiki>. <q>About 4,000 people once lived in the Topkapı Palace</q></ref>. Hazırda muzey kimi fəaliyyət göstərən saray İstanbulun əsas turist məkanlarından biridir. Sarayda Məhəmməd peyğəmbərin əbası və qılıncı kimi müsəlmanlar üçün çox dəyərli olan müqəddəs relikviyalar qorunur. 1985-ci ildən “İstanbulun tarixi ərazisi”nin tərkibində [[UNESCO]] [[Ümumdünya irsi]] siyahısına daxil olan saray IV kriteriya ilə ''“Osmanlı dövrü saraylarının ən yaxşı nümunələrindən biri”'' kimi təsvir edilir.<ref>[http://web.archive.org/web/20100210180715/http://www.topkapisarayi.gov.tr:80/tarihce.html "Topkapı Sarayı'nın Kısa Tarihçesi".] 10 Fevral 2010 tarixində [http://www.topkapisarayi.gov.tr/tarihce.html bu mənbədən arxivləndi]. Yayınlanma tarixi: 19 May, 2018.</ref>. Saray kompleksi dörd həyət və çoxlu kiçik binalardan ibarətdir. Ən aktiv məskunlaşma dövründə 4.000 insanın yaşadığı saray uzun sahilboyu ərazini əhatə edirdi. Kompleksə məscidlər, xəstəxana, çörəkxanalar və başqa binalar da daxildir. Sarayın inşasına [[1459]]-cu ildə [[Konstantinopol]]u işğal etmiş Sultan [[II Mehmed]]in əmri ilə başlanmışdır. Sultanların əvvəlki iqamətgahından fərqləndirilməsi üçün saray “Yeni Saray” adlandırılmışdır. Saray XIX əsrdən etibarən Topqapı adlandırılmağa başlamışdır. 1509-cu il zəlzələsi və [[1665]]-ci il yanğınından sonra sarayda əsaslı bərpa işləri aparılmış və saray genişlədilmişdir.<ref>Nikolaus Himmler, Ruth Lochar, Hildegard Toma, (Ed.) (2008). "Türkiye". ''Museums of the World''. '''1'''. Münih. səhifələr: 690, 691, 692, 693, 694, 695.</ref>.

[[1910]]-cu ildə baş verən yanğın nəticəsində tamamilə yanıb, günümüzə sadəcə xarici cəbhəsi qalmış Hünkar dairəsi sarayın əsas binalarından biridir. [[XVII əsr]]də bu ərazi Qazançıoğlu bağçası adıyla tanınırdı. [[Övliya Çələbi]]nin qeydlərinə görə, [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Osmanlı sultanı]] [[IV Murad]]ın qızı [[Əsməhan Qaya Sultan]]a hədiyyə etdiyi bu bağçada köşk inşa etdirmişdi. Daha sonra burada [[Nevşəhərli Kürəkən İbrahim Paşa|Nevşəhərli İbrahim Paşa]], xanımı [[Fatma Sultan (III Əhmədin qızı)|Fatma Sultan]] üçün böyük bir saray inşa etdirmişdir. Bağçasında, dövrün [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Osmanlı sultanı]] [[III Əhməd]] və [[sədrəzəm]]i [[Nevşəhərli Kürəkən İbrahim Paşa|Nevşəhərli İbrahim Paşan]]ın da iştirak etdiyi təntənəli şənliklər keçirilən saray əhali tərəfindən [[Lalə dövrü]] boyunca Çırağan ([[Fars dili|farsca]] işıq deməkdir ) adlanmağa başlandı. [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Osmanlı sultanı]] [[I Mahmud]]un hakimiyyətinin ilk illərində gözdən düşən saray daha sonra padşahın əmriylə bərpa edilərək xüsusilə də, əcnəbi elçilərin qonaq edilməsi üçün təsis edildi. [[Saray]], eyni əsrin sonlarında [[III Səlim]]in bacısı [[Beyhan Sultan (III Mustafanın qızı)|Beyhan Sultana]] hədiyyə edilsə də, [[Beyhan Sultan (III Mustafanın qızı)|Beyhan Sultan]] sarayı bəyənməmiş, [[padşah]] isə sarayın strukturunu böyüdərək səltənətinin son 2 ilini burada keçirmişdir.<ref>[http://www.ibb.gov.tr/sites/ks/tr-TR/1-Gezi-Ulasim/istanbul-saraylari/Pages/ciragan-sarayi.aspx İstanbul Büyükşehir Belediyesi – Çırağan Sarayı hakkında] – Yayımlanma tarixi: 13 Fevral, 2014</ref><ref>[http://www.istanbul.gov.tr/Default.aspx?pid=360 İstanbul Çırağan Sarayı tanıtımı.]</ref>.

[[Qalata qülləsi]] – İstanbul şəhərinin Qalata səmtində yerləşən [[528]]-ci ildə inşa olunmuş tarixi qüllə.<ref>[http://www.galatatower.net/tarih.htm Qalata Qülləsi haqqında faktlar] – Yayımlanma tarixi: 29 mart, 2019</ref>.

[[Qalata qülləsi]] İstanbul şəhərinin əsas simvollarındandır. [[Qalata qülləsi]] [[dünya]]nın ən qədim qüllələrindən hesab olunur. Qüllə [[Bizans imperiyası]]nın imperatoru Anastasiusun göstərişi ilə [[528]]-ci ildən inşa olunmağa başlanmışdır. 1204-cü ildə IV xaç yürüşü zamanı ciddi dağıntılara məruz qalan qüllə, [[1348]]-ci ildə ''İsa Qülləsi'' adı ilə köhnə qüllənin yerində yenidən inşa olunmuşdur. 1348-ci ildə ikinci dəfə inşa olunan Qalata qülləsi həmin dövrdə [[Konstantinopol]] şəhərinin ən hündür binası hesab olunurdu.<ref>[http://web.archive.org/web/20150912062757/http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5825/ "Trading Posts and Fortifications on Genoese Trade Routes from the Mediterranean to the Black Sea"] ''(İngilizce)''. [[UNESCO]]. 12 Sentyabr 2015 tarixində [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5825/ bu mənbədən] arxivlənmişdir. Yayımlanma tarixi: 25 İyun 2015.</ref>.

Bu gün mövcud olan qüllə [[1445]] – [[1446]]-cı illərdə yüksəldilmişdir. Qüllə türklərin əlinə keçdikdən sonra müxtəlif vaxtlarda təmir olunmuş, özülü bərkidilmişdir. XVI əsrdə qüllədən Kasımpaşa tərsanəsində işlədilən Xristian əsirləri saxlamaq üçün istifadə olunmuşdur. Sultan [[III Murad]]ın icazəsi ilə ərəb alimi [[Tağıyəddin]] tərəfindən Qalata qülləsində [[Rəsədxana]] açılmışdır. Həmin [[Rəsədxana]] cəmi bir neçə il fəaliyyət göstərmiş və [[1579]]-cu ildə qapadılmışdır. XVII əsrin ilk rübündə [[IV Murad]]ın hakimiyyəti dövründə [[Hezarfən Əhməd Çələbi]] adlı gənc ixtiraçı ucmaq məqsədi ilə qanadlar hazırlamışdır. Uzun müddət davam etmiş təlimlərdən sonra, [[Hezarfən Əhməd Çələbi]] [[1638]]-ci ildə Qalata qülləsindən [[Üsküdar]] səmtinə qədər uçmuşdur. O, bununla [[Bosfor]] boğazının üstündən keçmişdir. Bu uçuş Dünya tarixində insanın ilk əhatəli uçuşu hesab olunur.<ref>Mike Gerrard (2009). Katie Hallam (Ed.). ''The Traveler's Atlas: Europe'' ('''İngiliscə'''). London: Barron's Educational Series. ss. 118-119. <nowiki>ISBN 0-7641-6176-8</nowiki>. <q>The Galata Tower was the tallest building in Istanbul at 219½ feet (66.9 m) when it was built in 1348.</q></ref>.[[Şəkil:Hippodrome of Constantinople 1.jpg|thumb|205x205px|[[Sultanəhməd meydanı]].]]

Günümüzə çox az qalıqları qalan [[Bizans İmperiyası|Bizans dövrünün]] əhəmiyyətli tikililəri və abidələri Cıdır meydanı ətrafında inşa edilmişdir. Böyük saray adı ilə məşhur olan İmperiya sarayı Cıdır meydanının yanından başlayır, dəniz kənarına qədər uzanardı.<ref>[http://harika.istanbul.gov.tr/Default.aspx?pid=518&did=4&sid=31 Şehri- İstanbul At Meydanı sayfası]. - İstifadə tarixi: 29 mart, 2019</ref>. ProspektMeydan, Romaya qədər uzanan yolun başlanğıcı idi və ilk mozaika daşı da burada qoyulmuşdur. Hamamlar, məbədlər, dini, mədəni, idarə və ictimai mərkəzlər bu parkın yaxınlığında yerləşmişdir. Bizans və Türk dövrlərində də mərkəzi əhəmiyyətini davam etdirmişdir. İstanbulun ən mühüm abidələri [[Aya Sofya]] məbədi, [[Sultan Əhməd məscidi|Sultan Əhməd Məscidi]], Türk və İslam Əsərləri Muzeyi və daha çoxu Cıdır meydanın dairəsindədir. Şəhərin əsas küçələri Cıdır meydanından başlayır. Yol kənarları ticarət binları və iqamətgahlarla əhatəlidir.<ref>[http://www.istanbul.gov.tr/Default.aspx?pid=300 İstanbul Sultanahmet Meydanı haradır? - Rəsmi İBB səhifəsi] – istifadə tarixi: 29 mart 2019</ref>.

Gülhanə parkı — İstanbul şəhərinin Fatih ilçəsində yer alan tarixi bir parkdır. Alay köşkü, [[Topqapı sarayı]] və [[Atatürk abidəsi (Sarayburnu)|Sarayburnu]] arasında yerləşir. Park, [[Osmanlı imperiyası]] dövründə [[Topqapı sarayı]]nın xarici bağçası və içində bir qoruq və qızılgül bağçalarını saxlayardı. Türk tarixində demokratikləşmənin ilk addımı olan ''Tənzimat fərmanı'', [[3 noyabr]] [[1839-cu il]]də [[Əbdülməcid]]in dövründə Xarici İşlər Naziri Mustafa Rəşid Paşa tərəfindən Gülhanə parkında oxunmuşdur və bu səbəblə bu parka ''Gülhanə Xətti Hümayunu'' da deyilir.<ref>[http://web.archive.org/web/20150425090751/http://anayasa.gen.tr/tanzimatfermani.htm "Tanzimat Fərmanı: Gülhane Hattı Hümayunu (1839)".] Anayasa.gen.tr. 25 Aprel 2015 tarixində [http://www.anayasa.gen.tr/tanzimatfermani.htm bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 17 İyun 2013.</ref>.

İstanbul şəhərinin başçısı Cəmil Paşanın dövründə düzəldilərək [[1912-ci il]]də park halına gətirildi və xalqa açıldı. Hal-hazırda park 1000&nbsp;m²-lıq sahəyə malikdir. Parkın girişində sağ tərəfdə İstanbul mer və bələdiyyə sədrlərinin büstləri var. Parkın ortasından hər iki tərəfi ağaclı yol keçir. Bu yolun sağında və solunda istirahət yerləri, uşaq bağçası var.<ref>[http://archive.is/hOKy İstanbul, Gülhane Parkı Tanıtım Sayfası – Archive.is] – istifadə tarixi: 15 May 2018</ref>. Parkda həmçinin Romalılardan qalma Qot sütunu yer alır.<ref>{{cite web |title=9 maddeyle Gülhane Parkı |url=https://kulturveyasam.com/9-maddeyle-gulhane-parki/ |website=Halkbank Kültür ve Yaşam |accessdate=11 mart 2020 |language=tr-TR |date=2 avqust 2018}}</ref>.

Bəyazid meydanı — İstanbuldakı tarixi yarımadanın mərkəzində, şəhərin əsas nəqliyyat yollarının mərkəzində yerləşir.<ref>{{cite web |title=Beyazıt Meydanı’nın talihsiz serüvenleri |url=https://www.hurriyet.com.tr/kitap-sanat/beyazit-meydaninin-talihsiz-seruvenleri-41352823 |website=www.hurriyet.com.tr |accessdate=11 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

[[Bizans İmperiyası|Bizans dövründə]] şəhərin ən vacib meydanlarından biri olan Feodosius Forumu da demək olar ki, eyni ərazidə yerləşirdi. Bu gün [[Osmanlı İmperiyası]] dövründə saray bağçası olan Bəyazid meydanı şəhər görünüşünü təşkil edən əsas hissələrdən biridir. [[Bəyazid məscidi]] və ətrafda bir neçə məhəllənin yer aldığı Bəyazid səmti vardır. Səmt, şimaldan Çarşı qapı və [[Qapalı çarşı]], cənubdan Soğanağa məhəlləsi, qərbdən isə [[İstanbul Universiteti]] ilə həmsərhəddir.<ref>{{cite web |title=Beyazıt semti – Bayazıt – Emlak Ansiklopedisi |url=http://emlakansiklopedisi.com/wiki/beyazit-semti-bayazit |website=emlakansiklopedisi.com |accessdate=11 mart 2020}}</ref>. [[27 may]] 1960 [[Türkiyədə dövlət çevrilişi (1960)|hərbi çevrilişindən]] sonra bir müddət Hüriyyət meydanı olaraq da adlandırılmışdır.

Bakırköy Azadlıq meydanı — İstanbulun [[Bakırköy]] ilçəsində İncirli prospekti ilə Ebuzziya prospektini birləşdirən meydandır.<ref>{{cite web |title=Bakırköy Özgürlük Meydanı'nın düzenlenmesi için tasarım proje yarışması |url=https://t24.com.tr/haber/bakirkoy-ozgurluk-meydani-na-yeni-duzenleme,865481 |website=T24 |accessdate=11 mart 2020}}</ref>.

Bakırköy qəbiristanlığı, bələdiyyə binası və [[Türkiyə Respublikası Dövlət Dəmiryolları|TCDD]] Bakırköy stansiyası ilə əhatə olunan meydan 2002-ci ildə Cumhuriyet Meydanı olaraq dəyişdirildi, lakin bu ad çox istifadə edilmədi. Şəhərin ən məşhur ticarət mərkəzlərinin bir çoxunun burada yerləşməsi səbəbindən adətən meydanda sıxlıq yaşanır.<ref>{{cite web |title=İBB Bakırköy Özgürlük Meydanı için tasarım yarışması açtı |url=https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/ibb-bakirkoy-ozgurluk-meydani-icin-tasarim-yarismasi-acti-5669460/ |website=www.sozcu.com.tr |accessdate=11 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

[[Bosfor]] üzərindən salınan ilk asma körpü Boğaziçi15 iyul Şəhidlər körpüsüKörpüsü olmuşdur. Körpü İstanbulun Avropa və Asiya hissələrini birləşdirir. Körpünün uzunluğu 1560 metr, əsas aşırımın uzunluğu 1074 metr, körpünün eni 33 metr, suyun üstündə dayaqların hündürlüyü 165 metr, yoldan ötən hissədən suyun səthinə qədər 64 metrdir.<ref>{{cite web |title=Asya ile Avrupa'yı birleştiren Boğaziçi Köprüsü, 30 Ekim'de 30 yaşını dolduruyor. Bugüne kadar 1.5 milyara yakın aracın geçtiği köprü, 1 milyar dolar kazandırdı |url=http://web.archive.org/web/20150206201714/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=93494 |website=Radikal |accessdate=14 aprel 2020 |date=6 fevral 2015}}</ref> Hər gün körpüdən təxminən 600 000 sərnişin daşıyan 200 000-dən çox nəqliyyat vasitəsi keçir. Uzunluğuna görə körpü dünyada 13-cü yerdədir. Körpüdən geçişistifadə pulluduretmək ödənişlidir, piyada keçişi isə qadağandır (körpüdən özünü atıb intihar etməyə cəhd göstərənlərin sayının çoxluğu üzündən)səbəbindən qadağandır. [[Osmanlı İmperiyası]] dövründən bəri boğazı körpü ilə keçmək fikri Boğaziçi15 iyul Şəhidlər körpüsününKörpüsünün inşasına qədər illər ərzində tez-tez gündəmə gəlmişdir. Cümhuriyyətin ilk illərində varlı bir iş adamı olan [[Nuri Dəmirağ]] körpü üçün fərdi layihələr hazırlamış və [[1931]]-ci ildə [[San Fransisko]]da [[Qızıl qapı]] körpüsünü inşa edən Bethlehem Polad Şirkəti üçün bir layihə çəkmişdir. Dəmirağın həyata keçirilməyən layihəsindən başqa, 1951-ci ildə bir alman şirkəti tərəfindən hazırlanan bir layihə də reallaşmadı. Hal-hazırda İstanbulun əsas simgələrindənrəmzlərindən biridir.

İstanbulda nəqliyyat quru, hava, dəniz və dəmir yolu kimi müxtəlif yollarla həyata keçirilir. Şəhəriçi, şəhərlərarası və beynəlxalq nəqliyyat üçün böyük mərkəzlərə malikdir.<ref>{{cite web |title=İstanbul Atatürk Hava Limanı |url=http://www.ataturkairport.com/index.php |website=www.ataturkairport.com |accessdate=11 mart 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Sabiha Gökçen Hava Limanı |url=http://www.sgairport.com/havaalani/tr/start.asp |website=SGAIRPORT.COM |accessdate=11 mart 2020}}</ref>. Şəhərdə hava nəqliyyatının mövcud olduğu iki mülki hava limanı var. Bunlardan biri 2019-cu ildə açılan [[İstanbul Hava Limanı]]dır. İstanbul hava limanında daxili və xarici uçuşlar üçün 2 ayrı terminal var. Atatürk hava limanından planlaşdırılan bütün uçuşlar [[6 aprel]] 2019-cu ildən etibarən İstanbul Hava Limanından edilməyə başlandı.<ref>{{cite web |title=Yeni İstanbul Havalimanı Hakkında Her Şey |url=https://www.skyscanner.com.tr/haberler/istanbul-havalimani |website=Skyscanner Haberler |accessdate=11 mart 2020 |language=tr |date=10 aprel 2019}}</ref>. Atatürk Hava limanının gələcək istifadəsi hələ dəqiqləşdirilməyib. İstanbul Hava Limanı, Akpınar və Yeniköy məhəllələri arasındakı 7.650 hektarlıq ərazidə yerləşir.<ref>{{cite web |title=İstanbul Yeni Hava Limanı (IGA) |url=https://www.istanbulhavalimani.com/en |website=IGA.com.tr |accessdate=11 mart 2020}}</ref>. Digər hava limanı şəhərin Asiya hissəsində yerləşən [[Səbihə Göyçən Hava Limanı]]dır.

Bir çox yerli və xarici mərkəzə birbaşa uçmaq mümkündür. Şəhər hava limanlarından biri olan İstanbul Hava limanı, Avropa hissəsi [[Arnavutköy]] ilçəsində, Sabiha Gökçen hava limanı isə Asiya hissəsindəki [[Pendik]] ilçəsində yerləşir. Atatürk Havalimanı şəhər içərisində hava nəqliyyatında mühüm rola sahib idi. Hər gün hava limanından orta hesabla 650-700 təyyarə uçurdu. Şəhərin mərkəzinə metro xətti və magistral yollarla bağlanır.<ref>{{cite web |title=Ataturkairport.com |url=http://www.ataturkairport.com/6_f.php?id=122 |website=www.ataturkairport.com}}</ref>.

Xüsusilə şəhərlərarası səyahətdə quru nəqliyyatı böyük bir paya sahibdir.<ref>{{cite web |title=Otogar İstanbul istatikler |url=http://www.otogaristanbul.com/index.php?sayfa=yurtdisi |website=Otogar İstanbul |accessdate=11 mart 2020}}</ref>. [[Türkiyə]]nin hər şəhərinə və ayrıca [[Gürcüstan]], [[Yunanıstan]], [[Bolqarıstan]] kimi qonşu ölkələrə İstanbuldan birbaşa avtobus səfərləri vardır.<ref>{{cite web |title=İstanbul Otogarı Yurtdışı seferler |url=https://web.archive.org/web/20121031210745/http://www.otogaristanbul.com/index.php?sayfa=otogar1 |website=otogar.istanbul |accessdate=11 mart 2020 |date=31 oktyabr 2012}}</ref>. [[Harem avtovağzalı]] Asiya hissəsində, [[Böyük İstanbul avtovağzal]]ı isə şəhərin Avropa hissəsindədir. Böyük İstanbul avtovağzalı da şəhər mərkəzinə metro ilə bağlıdır. Bundan başqa, şəhərin müxtəlif yerlərində bəzi böyük turizm şirkətləri tərəfindən idarə olunan ''cib avtovağzalları'' mövcuddur.<ref>{{cite web |title=Harem Otogarı ne zaman kalkacak. |url=http://www.istanbuldahayat.com/haber_detay.asp?haberID=4607t |website=İstanbulda Hayat |accessdate=11 mart 2020}}</ref>.

Dəmir yolu bu iki nəqliyyat marşrutu ilə müqayisədə daha az üstünlük verilən nəqliyyat növüdür. İstanbuldan [[Əskişəhər]], [[Ankara]], [[Konya]], [[Adana]], [[Bitlis]], [[Van]] kimi yerli mərkəzlərə və [[Yunanıstan]], [[Bolqarıstan]], [[Rumıniya]], [[Serbiya]], [[Macarıstan]], [[İran]], [[Suriya]] və [[İraq]] kimi xarici mərkəzlərə də dəmiryolu xidməti vardır.<ref>{{cite web |title=Yurtdışına bulunan raylı hattlar. |url=http://www.tcdd.gov.tr/home/detail/?id=233 |website=TCDD |accessdate=11 mart 2020}}</ref>. Son zamanlarda Yüksək Sürət Qatarı layihəsinin İstanbulda da həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Dəmiryol nəqliyyatı şəhər ictimai nəqliyyatı olan [[İstanbul metrosu]]nda da istifadə olunur.<ref>{{cite web |title=Banliyö trenleri İstanbul |url=http://www.tcdd.gov.tr/home/detail/?id=231 |website=TCDD |accessdate=11 mart 2020}}</ref>.

Dəniz yolu ilə şəhərdə müntəzəm nəqliyyat yalnız ölkə daxilində həyata keçirilir. İstanbuldan [[Yalova]], [[Balıkəsir ili|Balıkəsir]] və [[Bursa]]ya qədər bərə xidmətləri vardır. Turizm məqsədilə [[İstanbul Limanı]]na gələn fərdi gəmilər istisna olmaqla, beynəlxalq kruiz yoxdur.<ref>{{cite web |title=İstanbul Deniz Taşımacılığı Tarihçe |url=https://web.archive.org/web/20120513132821/http://www.ido.com.tr/index.cfm?page=SubPage&textid=6&kapsam=1&ln=tr |website=TCDD |accessdate=11 mart 2020}}</ref>.

Şəhərdən O-1, O-2, O-3, O-4 və O-7 avtomobil yollarını keçir. Avtomobil yolları [[15 iyul Şəhidlər Körpüsü|15 İyul Şəhidlər]] və [[Fateh Sultan Mehmet körpüsü]] ilə bağlanır. Körpülər şəhər nəqliyyatının vacib hissələrindən biridir. Pik saatlarda körpülərdə tez-tez tıxaclar yaranır. [[Euronews]]-un "Qlobal həyat keyfiyyəti 2019" hesabatına görə, İstanbul sürücü və sərnişinlərin nəqliyyatda ən çox vaxt itirdiyi 13-cü şəhər oldu.<ref>{{cite web |title=İstanbul toplu taşıma araçları |url=https://web.archive.org/web/20130403084707/http://www.iett.gov.tr/metin.php?no=16 |website=TCDD |accessdate=11 mart 2020}}</ref>.

İETT xətlərindən əlavə, özəl şirkətlər İstanbul kəndlərinə və [[Silivri]], [[Çatalca]] və [[Şile ilçəsi|Şile]] kimi ucqar ilçələrə nəqliyyatı təmin edir.<ref>{{cite web |title=Özel Halk Otobüsleri |url=https://web.archive.org/web/20130403080627/http://www.iett.gov.tr/metin.php?no=49 |website=İETT |accessdate=11 mart 2020 |date=3 aprel 2013}}</ref>.

İstanbul ictimai nəqliyyat sistemi, 14 milyondan çox adamı ictimai nəqliyyat xidmətləri ilə təmin edərək, 5.461 kvadrat kilometr ərazini əhatə edir. İldə ictimai nəqliyyat xüsusi şirkətlər və ictimai avtobus, metrobus şəbəkələri, relsli sistemlər və dəniz vasitələri tərəfindən həyata keçirilir.<ref>[http://web.archive.org/web/20120513132821/http://www.ido.com.tr/index.cfm?page=SubPage&textid=6&kapsam=1&ln=tr "İstanbul Deniz Otobüsleri : Tarixçə"]. 13 May 2012 tarixində [http://www.ido.com.tr/index.cfm?page=SubPage&textid=6&kapsam=1&ln=tr bu mənbədən] arxivləndi. Yüklənmə tarixi: 5 İyun 2010.</ref><ref name="Raylı Sistem Müdürlüğü">[http://web.archive.org/web/20120414125145/http://www.ibb.gov.tr:80/tr-TR/Kurumsal/Birimler/RayliSistemler/Pages/AnaSayfa.aspx "Raylı Sistem Müdürlüğü".] 14 Aprel 2012 tarixində [http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Birimler/RayliSistemler/Pages/AnaSayfa.aspx bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 5 İyul 2010.</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20130403084707/http://www.iett.gov.tr/metin.php?no=16 "İETT toplu taşıma araçları"]. 3 Aprel 2013 tarixində [http://www.iett.gov.tr/metin.php?no=16 bu mənbədən] arxivləndi. Yüklənmə tarixi: 5 İyul 2010.</ref>. Osmanlı imperiyasının olmuş İstanbulun [[Avropa]] hissəsində böyük bir tramvay şəbəkəsi var idi. Atlı tramvay olaraq başlayan xətlər elektrik tramvayla əvəz edilmiş, İstanbul Elektrik, Tramvay və Tunel (İETT) təşkilatı qurulmuşdur.<ref>[http://web.archive.org/web/20130403080627/http://www.iett.gov.tr/metin.php?no=49 "İETT Özel Halk Otobüsleri"]. 3 Aprel 2013 tarixində [http://www.iett.gov.tr/metin.php?no=49 bu mənbədən] arxivləndi. Yüklənmə tarixi: 5 İyul 2010.</ref>.

İstanbulda şəhəriçi daşınma prosesləri [[1869]]-cu ildə Dərsadət Tramvay Şirkəti və Tunel təşkilatının qurulması ilə başlayır. [[1871]]-ci ildə şirkət atlı tramvayda dörd marşrutda daşıma proseslərinə başladı. Bu xətlər Əzabqapı-Qalata, Aksaray-Yeddiqüllə, Aksaray-Topqapı və Əminönü-Aksaray olmuş və ilk ildə 4,5 milyon adama xidmət etmişdir.<ref>{{cite web |title=İstanbul Tramvay Hatları Haritası |url=https://rayhaber.com/2014/01/istanbul-tramvay-hatlari-haritasi/ |website=RayHaber |accessdate=11 mart 2020 |language=tr |date=4 yanvar 2014}}</ref>. Sonrakı illərdə yeni xətlər əlavə edildi. 1 metr genişliyə malik dəmiryolda 430 və 45 tramvay maşın işləyə bilərdi. [[1912]]-ci ildə Müdafiə Nazirliyi [[Balkan müharibələri]] zamanı bütün atları cəbhəyə göndərilməsi ilə atlı tramvay daşımasına bir il müddətinə ara verildi. Tramvay şəbəkəsi [[2 fevral]] [[1914]]-cü ildə Catene Tel şirkəti tərəfindən elektrikləşdirilmişdir. [[8 iyun]] [[1928]]-ci ildə [[Üsküdar]] və Kısıklı arasında tramvay işə başladı. 1950-ci illərdə tramvay xətlərinin uzunluğu 130&nbsp;km-ə çatdı. [[1956]]-cı ildə 56 min 270 qatar və 108 milyon sərnişin yaşadı.<ref name="Raylı Sistem Müdürlüğü" /> [[Türkiyədə dövlət çevrilişi (1960)|27 may hərbi çevrilişindən]] sonra şəhərin tramvay xidməti tənəzzülə başladı. Xətlər dağıdıldı və o günün şərtlərinə uyğun daha sürətli qatarlar üçün nəzərdə tutulmuş xətlər salındı. Köhnə tramvay şəhərin Avropa hissəsində [[12 avqust]] 1961-ci ilə qədər və Asiya hissəsində isə [[14 noyabr]] 1966-cı ilədək xidmət verməyə davam etmişdir.<ref>[http://web.archive.org/web/20100107155827/http://www.tcdd.gov.tr:80/genel/tarihce.htm "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları rəsmi veb-səhifəsi, Tarihçe sayfası"]. 7 Yanvar 2010 tarixində [http://www.tcdd.gov.tr/genel/tarihce.htm bu mənbədən] arxivləndi. Yayımlanma tarixi: 4 İyun 2009.</ref>.

[[İstanbul metrosu]], [[Türkiyə]]nin İstanbul şəhərində xidmət verən metro sistemidir. [[3 sentyabr]] 1989-cu ildə xidmətə girdiyində Türkiyənin ilk metro sistemi idi. Metro İstanbul, Böyükşəhər Bələdiyyəsi tərəfindən idarə olunur və hal-hazırda 6 metro xətti (''M1, M2, M3, M4, M5, M6'') və 86 stansiyaya malikdir. Bu xüsusiyyəti ilə İstanbul metrosu, ölkənin ən böyük metro şəbəkəsidir.<ref>{{cite web |title=İBB Başkanı Uysal müjdeyi verdi! Pazar günü açılıyor |url=https://www.haberturk.com/son-dakika-uskudar-umraniye-cekmekoy-metrosunun-2-etabi-pazar-gunu-aciliyor-2183719 |website=www.haberturk.com |accessdate=11 mart 2020 |language=tr}}</ref>. ''M1, M2, M3'' və ''M6'' xətləri Avropa tərəfində, M4 və M5 xətləri Asiya tərəfində xidmət göstərir. ''M1, M3, M4'' və ''M5'' metro xətlərinin genişləndirilməsi işləri davam etdirilir. ''M7, M8, M9, M10, M11, M12, M13'' metro xətlərinin tikintisi davam edir. Tikintisi davam edən ''M7, M9, M11'' xətləri Avropa tərəfində, ''M8, M10, M12, M13'' xətləri isə Asiya tərəfində yer alacaqdır.<ref>{{cite web |title=İstanbul metrosu taşıdığı yolcu sayıları |url=https://www.metro.istanbul/Content/assets/uploaded/Y%C4%B1llara-G%C3%B6re-Hat-Bazl%C4%B1-Ayl%C4%B1k-Yolcu-Say%C4%B1lar%C4%B1.pdf |website=Metro İstanbul |accessdate=11 mart 2020}}</ref>.

Metro sistemi, həftənin hər günü son stansiyalardan etibarən səhər saat 6.00-da gedən ilk qatardan gecə 00.00-da gedən son qatara qədər xidmət göstərir. Həftə sonları və tətil günləri, hər 20 dəqiqədə 00.00 ilə 06.00 arasında əlavə xidmətlər təşkil edilir. Metro sərnişinləri [[İstanbulkart]] vasitəsilə ödəniş edir.<ref>{{cite web |title=İstanbul'da metro kaçta açılıyor, en son kaçta sefer var? İstanbul metro saatleri |url=https://www.hurriyet.com.tr/gundem/istanbulda-metro-kacta-aciliyor-en-son-kacta-sefer-var-istanbul-metro-saatleri-41398848 |website=www.hurriyet.com.tr |accessdate=11 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

Tunel [[1874]]-cü ildə London metrosundan sonra Avropada ikinci və Altantik Prospekt Tunelindən sonra dünyada üçüncü ən qədim metro kimi fəaliyyətə başladı. Kabelli lift sisteminə bənzər bir funikulyor sistemdir.<ref>{{cite web |title=İstanbul şehrinde Metro İstanbul Füniküler hatları |url=https://moovitapp.com/index/tr/toplu_ta%C5%9F%C4%B1ma-lines-Istanbul-1563-853343 |website=moovitapp.com |accessdate=11 mart 2020 |language=tr}}</ref>. Tunel xəttində dayanacaq yoxdur, uzunluğu 573 metrdir və Karaköy ilə Tünel Meydanı arasında 60 metr hündürlük fərqi var.<ref>{{cite web |title=Fünikülerin sefer saatleri ve daha fazlası. |url=https://tunel.iett.istanbul/tr/tunel/pages/sefer-saatleri/544 |website=TÜNEL İETT İSTANBUL |accessdate=11 mart 2020}}</ref>.

2006-cı ildə istifadəyə verilən Taksim-Kabataş funikulyoru, M2 xətti ilə Kabataşdakı bərə limanlarını və T1 xəttini birləşdirir. Sistemdə dayanacaq yoxdur və gündə 195 səfər edilərək, ümumilikdə 30.000 sərnişin daşınır.<ref>{{cite web |title=RAYLI SİSTEM İNŞASINDA İSTANBUL DÜNYADA BİR NUMARA! |url=https://www.ibb.istanbul/News/Detail/35514 |website=www.ibb.istanbul}}</ref>.

İstanbulda ictimai nəqliyyatın önəmli qollarından biri olan avtobuslar [[1926]]-cı ildə Bəyazid və Karaköy arasında dörd ədəd Renault-Scania avtobusları ilə başlamışdır. Şəhərdə [[1942]]-ci ildə 9, 1955-ci ildə 16, 1960-cı ildə isə 525 avtobus fəaliyyət göstərmişdir.<ref>{{cite web |title=İETT – İstanbul Otobüs Hatları |url=https://iett.istanbul/ |website=İETT İSTANBUL |accessdate=11 mart 2020}}</ref> [[İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsi|Böyükşəhər Bələdiyyəsi]] nəzdində şəhərdə ictimai nəqliyyat xidmətləri göstərən təşkilat İETT-dir.

İETT, avtobus, tramvay və tuneldən əlavə olaraq, [[İstanbul Xüsusi Dövlət avtobusları]] və [[İstanbul Avtobus QSC]]-nin idarə olunması, icrası və nəzarəti üçün də məsuliyyət daşıyır. İETT, eyni zamanda İstanbuldakı dəmir yolları sistemlərinin bir hissəsinin inşasını da həyata keçirir.<ref>{{cite web |title=Otobüs AŞ |url=http://www.otobus.istanbul/ |website=www.otobus.istanbul |accessdate=11 mart 2020}}</ref>.

İstanbulun E-5 şosesində Topqapı-Avcılar xətti üzrə işləyəcək metrobus layihəsi üçün [[Niderland]]ın Fileas şəhərindən 26 metrlik, 220 nəfərlik metrobusların alınması üzrə danışıqlar aparmaqdadır.<ref>{{cite web |title=İstanbul Metrobüs Durakları ve Metrobüs Haritası |url=https://rayhaber.com/2019/08/metrobus-duraklari-ve-metrobus-haritasi/ |website=RayHaber |accessdate=11 mart 2020 |language=tr |date=21 avqust 2019}}</ref>. Xətti üzərində yerləşən maqnit çivəri sezərək, sürücüsüz hərəkət edəcək. Metrobus layihəsi E-5 şosesində Məcidiyyəköy-[[Bəylikdüzü]] arasında həyata keçiriləcək və iş Çobançeşmə-[[Kiçikçəkməcə]], Topqapı-Çobançeşmə, Məcidiyyəköy-Cevizlibağ və Kiçikçəkməcə-Bəylikdüzü mərhələlərindən ibarət olacaq. Layihənin təxminən 75 milyon [[Türk lirəsi|TL]] dəyərində olduğu təxmin edilir. Bundan əlavə, Ədirnəqapı-Vəznəcilər, Beşiktaş-Levent arasında da metrobus xəttinin salınması planlaşdırılmışdır.<ref>{{cite web |title=Sırasıyla Tüm Metrobüs Durakları – İstanbul Ulaşım Yardımlaşma Platformu |url=http://www.metrobusharitasi.com/sirasiyla-tum-metrobus-duraklari/ |website=Metrobüs Hartiası |accessdate=11 mart 2020 |language=tr}}</ref>.

Qlobal iqlim dəyişikliyinin yaratdığı ekoloji çirklənmənin çatdığı mərhələ dünya ədəbiyyatında qlobal iqlim böhranı adlanır və [[Yer kürəsi|planetimizdəki]] canlıların altıncı kütləvi məhvi yolunda sürətlə irəlilədiyi bildirilir. Niderland Ekologiya Dəyərləndirmə Agentliyinin 2018-ci il hesabatına görə [[Türkiyə]] karbon salınımı baxımından dünyanı ən çox çirkləndirən ölkələr içərisində 18-ci sırada yer alır.<ref>{{cite web |title=Yabancı yatırımcılar gözünü İstanbul'a çevirdi |url=https://www.haberturk.com/cevre-kirliligi-istanbul-da-masaya-yatiriliyor-2393338-ekonomi |website=hthayat.haberturk.com |accessdate=13 mart 2020 |language=tr}}</ref>. Türkiyəni çirkləndirən inzibati vahidlər siyahısında isə İstanbul 1-ci sırada yer alır. Şəhərdəki nəqliyyatların, tıxacların çoxluğu, qurğuşunsuz benzinin qadağan olunmasına baxmayaraq, hələ də geniş istifadəsi, fabrik və zavodların sayının gün keçdikcə artması kimi faktorları nəzərə aldıqda, nəticə bizi heç də təəcübləndirmir.<ref>{{cite web |title=Bakanlığın raporundan: İstanbul’da kirliliğin nedeni yükselen inşaatlar |url=https://tr.sputniknews.com/haberler/201810271035865549-bakanligin-raporu-istanbul-kirlilik-yukselen-insaat/ |website=tr.sputniknews.com |accessdate=13 mart 2020 |language=tr}}</ref>. Lakin şəhərdə hava çirkliliyinə qarşı bir çox tədbirlər görülür. Şəxsi avtomobillərin sayının azaldılması, metrobus, metro, avtobus kimi ictimai nəqliyyat xəttlərinin genişləndirilərək bütün şəhəri əhatə etməsi, tıxacların azaldılması üçün daha geniş yolların inşası bu tədbirlərdən bir neçəsidir.<ref>{{cite web |title=İSTANBUL ÇEVRE DURUM RAPORU |url=http://www.cmo.org.tr/resimler/ekler/b3c04f8a7b8882b_ek.pdf?tipi=67&turu=H&sube=2 |website=CMO.ORG.TR |accessdate=13 mart 2020}}</ref>.